Το 1999 είχα δημοσιέψει στο κυριακάτικο «Βήμα» ένα άρθρο με τον προφανώς εύγλωττο τίτλο «Η Έκθεση Ιδεών ως κλάδος της λογοτεχνίας του τρόμου». Εκεί έγραφα, μεταξύ άλλων, ότι –με ευθύνη φροντιστών, σχολείων και υπουργείου παιδείας– στο μάθημα της Έκθεσης κυριαρχεί η καταστροφολογία και μάλιστα η εναντίωση στην τεχνολογία.
Το φετινό θέμα στην «Έκφραση - Έκθεση / Νεοελληνική Γλώσσα» δείχνει ότι η καταστροφολογία και αντιτεχνολογία καλά κρατούν. Το κείμενο, πάνω στο οποίο βασίστηκε η εξέταση σήμερα, πριν λίγες ώρες, προέρχεται από βιβλίο του πανεπιστημιακού κ. Γραμματικάκη, και βρίσκεται εδώ
Ο κ. Γραμματικάκης προφανώς λέει εδώ αρκετά πράγματα λογικά, ειδικά όσα αφορούν τη διπλή φύση του ανθρώπου (δημιουργική και ταυτόχρονα καταστροφική). Αλλά ταυτόχρονα υπάρχουν τρεις τουλάχιστον θέσεις που, εμένα τουλάχιστον, μου φαίνονται ανορθολογικές, και σε μικρή επαφή με την επιστήμη. Η πρώτη, ότι δε χρειάζεται η διαστημική προσπάθεια από τη στιγμή που υπάρχουν τόσα προβλήματα στη Γη. Η δεύτερη, ότι όσο αναπτύσσονται οι τεχνολογίες της επικοινωνίας τόσο μεγαλώνει η ανθρώπινη μοναξιά. Η τρίτη, ότι οι παλιοί πολιτισμοί ήταν καλύτεροι.
Η άποψη ότι είναι άχρηστη η διαστημική προσπάθεια ανατρέπεται πολύ εύκολα. Πρώτον, πάντα υπάρχει το Χ μεγάλο πρόβλημα, άρα δεν πρέπει να ασχολούμαστε με το Ψ που είναι μικρότερο. Αυτό όμως οδηγεί στο να προσδιορίσουμε ένα μόνο πρόβλημα, το Χ, κι αν υποθέσουμε ότι συμφωνούμε, να ασχολοηθούμε όλοι μονάχα μ’ αυτό. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι και η επιστήμη τους αγωνίζονται ταυτόχρονα σε χιλιάδες μέτωπα γνώσης και εφαρμογών – και πολύ καλά κάνουν.
Δεύτερο, είναι παράλογο ότι η διαστημική προσπάθεια δεν βελτιώνει την ανθρώπινη ζωή, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Βραχυπρόθεσμα, δεν έχουμε παρά να σκεφτούμε τη σημασία των μετεωρολογικών, τηλεπικοινωνιακών, αρχαιολογικών ή άλλων επστημονικών δορυφόρων, για να μη μιλήσω για τη χαρά της γνώσης ή του κλάδου της Επιστημονικής Φαντασίας. Μακροπρόθεσμα, ας λογαριάσουμε την κατάκτηση του διαστήματος, τον εποικισμό πλανητών, την ανάπατυξη νέων επιστημονικών κλάδων, το ξεπέρασμα των θρησκευτικών δοξασιών κ.λπ.
Το ότι η ανάπτυξη της τεχνολογίας αυξάνει την ανθρώπινη μοναξιά είναι σχήμα οξύμωρο. Κανένα τεχνολογικό μέσο επικοινωνίας δεν κατάργησε κάποιο άλλο, ούτε είναι υποχρεωτικό να χρησιμοποιείται. Όποιος θέλει να επισκεφτεί ένα φίλο του στη Θεσσαλονίκη για να του μιλήσει ζωντανά, εξακολουθεί να μπορεί να το κάνει. Μπορεί μάλιστα να πάει εκεί με άλογο ή και με τα πόδια ή να στείλει γράμμα με το ταχυδρομείο ή με ταχυδρομικό περιστέρι, κανείς δεν τον εμποδίζει. Μπορεί να στήσει και σύστημα φρυκτωριών, αν του το επτρέψει η Πυροσβεστική. Έχει όμως και τη δυνατότητα να μιλήσει με ασύρματο/ να τηλεγραφήσει/ να τηλεφωνήσει από σταθερό/ να τηλεφωνήσει από κινητό/ να στείλει εσεμές/ να στείλει μέιλ/ να κάνει ανάρτηση στο φέισμπουκ/ να τουιτάρει/ να ποστάρει σε μπλογκ/ να μιλήσει μέσω σκάιπ κ.λπ. κ.λπ. Όλα αυτά είναι πρόσθετα, αυξάνουν την επαφή των ανθρώπων, δεν τη μειώνουν. Βέβαια αν ο φίλος είναι στη Νέα Ζηλανδία, θα χρειαστεί οπωσδήποτε κάποια τεχνολογία για να επικοινωνήσει κανείς μαζί του, αλλιώς πώς να τον βρει; Προφανώς τίποτα δεν υποκαθιστά το ανθρώπινο άγγιγμα, σύμφωνοι, τι να κάνουμε όμως; Μόνο όποιος ζει έξω από τη ζωή μπορεί να ισχυριστεί ότι η ύπαρξη του εσεμές ή του μέιλ αυξάνει τη μοναξιά. (Εγώ νομίζω ότι η απελευθερωτική και επικοινωνιακή δύναμη ειδικά του ίντερνετ, που τη ζούμε καθημερινά, δεν έχει αποτιμηθεί ακόμα.)
Τέλος, ας σταματήσει ο μύθος ότι το παρελθόν ήταν ιδανικό. Δεν υπήρχε μονάχα το όντως καθαρότερο περιβάλλον και τα υπέροχα πολιτισμικά μνημεία, που αναφέρει ο κ. Γραμματικάκης. Στο παρελθόν κυριαρχούσαν (μέχρι όχι πολύ παλιά) ψείρες, κοριοί, μεγάλη παιδική θνησιμότητα, πειρατεία σε όλες τις θάλασσες, δουλεία, θάνατοι από ασθένειες που σήμερα αντιμετωπίζονται για πλάκα, απίστευτη γυναικεία καταπίεση, θεοκρατία, συνεχείς πόλεμοι, χαμηλός μέσος όρος ζωής, δεισιδαιμονία, βρόμα, αναλφαβητισμός, ληστεία στις πόλεις και στα χωριά, απόλυτες μοναρχίες, τρομερή πείνα, βασανιστήρια και πολλά άλλα.
Κατά τη δική μου γνώμη, ακριβώς η τεχνολογία ήταν ένας από τους παράγοντες που μείωσαν και μειώνουν όλα αυτά τα προβλήματα και πολλά άλλα. Η τεχνολογία, επίσης, παρέχει μέσα βελτίωσης του περιβαλλοντικού προβλήματος που δημιουργεί η ίδια (με άλλες χρήσεις της) και η ανθρώπινη απληστία. Η τεχνολογία, τέλος, επιτρέπει τη διάδοση ακόμα αντιτεχνολογικών απόψεων. Το θέμα δεν είναι να στραφούμε κατά της τεχνολογίας, διαστημικής, τηλεπικοινωνιακής ή άλλης, αλλά να την αναπτύσσουμε προς όφελος –όσο είναι δυνατό– της κοινωνίας και των πολλών.
Και τέτοια μεν γράφει ο κ. Γραμματικάκης, σαν να μην ήταν φυσικός, αλλά π.χ. θεολόγος. Δικαίωμά του, δημοκρατία έχουμε. Τι να πω όμως για όσους επιλέξανε το «πρωτότυπο» αυτό κομμάτι και το δίνουν για να γράψουν τα παιδιά σήμερα, ευνοώντας τους παπαγάλους της αποστηθισμένης φροντιστηριακής καταστροφολογίας; Δεν μπορώ λοιπόν παρά να χαιρετίσω τη σεβαστή κεντρική Επιτροπή των Εξετάσεων και το σεβαστό Υπουργείο Παιδείας, που, εν έτει 2013, εμμένουν στις παραδόσεις, αποφασίζοντας να «επικυρώσουν» ένα ακόμα συντηρητικότατο κείμενο, ακριβώς στην πεπατημένη, ώστε να είναι σίγουροι ότι θα ακυρωθεί κάθε προσπάθεια να περάσει έστω και τόσος δα φρέσκος αέρας κριτικής σκέψης στους μαθητές, επιβεβαιώνοντάς τους αυτό που όλοι ξέρουν από δεκαετίες: άλλα συμβαίνουν στην αληθινή ζωή, άλλα σκεφτόμαστε, άλλα λέει η Έκθεση και άλλα γράφουμε.
(Και δεν είναι μόνο η Έκθεση: ακολουθούν σε λίγες μέρες άλλες «αθάνατες» παπαγαλίες στη Βιολογία, την Ιστορία, το «γνωστό» των Αρχαίων, την ΑΟΘ και πολλά άλλα μαθήματα.)
