Τι μας έμαθε ο Τραμπ

Αν το δεις από αυστηρά ανθρώπινη πλευρά, είναι θετικό που ο χώρος στον οποίο κυρίως εργάζεται ο Ντόναλντ Τραμπ έχει οβάλ σχήμα – θα ήταν καλό να αποφεύγει τους χώρους με γωνίες. Βέβαια, εν προκειμένω, μας είναι αδιάφορο αν θα τραυματιστεί ο ίδιος καθώς μπορεί, αν κάτι δεν πάει καλά, να τραυματίσει ολόκληρο ημισφαίριο. Όμως κάποια πράγματα στις ΗΠΑ λέγονται πια χωρίς περιστροφές. Ας πούμε, πάντα απορούσα πώς στο διάολο γίνεται και ο τύπος γράφει tweets στις τρεις τα ξημερώματα. Τώρα διαβάζουμε ότι δεν κοιμάται επειδή φοβάται μην τον σκοτώσουν. Και πότε κοιμάται ο άνθρωπος που κάνει την πιο δύσκολη δουλειά στον κόσμο; Δεν έχει καμία σημασία. Μπορεί να κοιμάται με ανοιχτά τα μάτια κατά τη διάρκεια μίας κρίσιμης σύσκεψης. Μπορεί πάλι να μην κοιμάται καθόλου – υπάρχουν ουσίες που σε βοηθούν να λύσεις αυτού του είδους τα προβλήματα, μερικές δε από αυτές τις βρίσκεις και σε αθηναϊκά κλαμπ. Τέλος πάντων, δεν αποκλείεται σε λίγες μέρες κάποιος θεσμικός παράγοντας των ΗΠΑ να σηκωθεί όρθιος, να φτιάξει γραβάτα, να καθαρίσει λαιμό και να ανακοινώσει μπροστά στις κάμερες ότι κάτι δεν πάει καλά με τον πρόεδρο. Τότε όλοι θα διαπιστώσουν τη θεσμική υστέρηση που δύναται να εκδηλωθεί από την ανεπάρκεια των μηχανισμών πρόληψης. Ένας απλός αστυνομικός περνάει ψυχομετρικά τεστ και αξιολογείται από ειδικούς. Το ίδιο και ένας πιλότος ή ένας οδηγός λεωφορείου. Όχι όμως και ο πιο ισχυρός άνθρωπος στον κόσμο. Αυτό είναι από μόνο του παλαβό, είναι αρχή του παραλογισμού. Δεν μπορείς να αγοράσεις όπλο αν έχεις ιατρικό φάκελο σε ψυχίατρο. Μπορείς όμως να βάζεις χέρι στα πυρηνικά της υπερδύναμης και να μην έχεις κάνει ούτε ένα απλό ψυχομετρικό τεστ. Αν είσαι θεόμουρλος δεν μπορείς να καταταγείς στον στρατό όχι ως αξιωματικός, αλλά ούτε ως απλός οπλίτης. Τίποτα όμως δεν σε εμποδίζει να γίνεις αρχηγός του πιο ισχυρού στρατού στον κόσμο.

Υπάρχουν δύο σοβαρά μαθήματα που ενδέχεται να πάρει ο δυτικός κόσμος από την περίπτωση Τραμπ. Το πρώτο μάθημα έχει να κάνει με τη λειτουργία των θεσμών, ειδικά σε μία χώρα με την πολυπλοκότητα των ΗΠΑ. Κοινώς έτσι και ο Τραμπ φύγει από τον Λευκό Οίκο φορώντας ανάποδα το άσπρο σακάκι που δεν έχει τσέπες, θα διαπιστώσουμε κατά πόσο το σύστημα διαθέτει αποτελεσματικούς μηχανισμούς αυτοσυντήρησης. Επίσης θα μάθουμε και κατά πόσο η έννοια της λαϊκής βούλησης υποτάσσεται ή καταργείται από την ίδια την ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος. Πιο απλά, θα δούμε αν το ίδιο το δημοκρατικό πολίτευμα στις ΗΠΑ διασφαλίζει τη λειτουργία του αγνοώντας ακόμα και το βασικό του κύτταρο, δηλαδή την εκλογική ετυμηγορία των πολιτών. Δεν αποκλείεται στο τέλος ο Ντόναλντ Τραμπ να δώσει στην πολιτική φιλοσοφία περισσότερη δουλειά από όση έδωσαν όλοι μαζί οι προηγούμενοι πρόεδροι των ΗΠΑ.

Το δεύτερο μάθημα θα μας θυμίσει ότι στην εποχή της δικτυωμένης κοινωνίας οι παθογένειες της Δημοκρατίας υπερτονίζονται ή, αν θέλετε, αναδεικνύονται καινούργιες. Ποιος μπορεί πλέον να εγγυηθεί ότι κοινοί ψυχασθενείς δεν θα εκλέγονται ως ισχυροί φορείς της εξουσίας; Και όχι, το παράδειγμα του, επίσης εκλεγμένου, Χίτλερ δεν ταιριάζει στην περίπτωσή μας. Ο Χίτλερ εξελέγη σε καιρούς ταραγμένους, κάτω από ειδικές συνθήκες. Μιλάμε για τις σημερινές συνθήκες ευημερίας που δεν αντιστοιχούν σε καμία προηγούμενη περίοδο της παγκόσμιας Ιστορίας. Μέχρι πρόσφατα υπήρχαν τα συμβατικά, συστημικά κανάλια επικοινωνίας και ενημέρωσης. Σε έναν κόσμο χωρίς social media, ο Τραμπ δεν θα είχε καμία ελπίδα πέρα από το να γίνει ανέκδοτο. Σε έναν κόσμο με ασύμμετρους επικοινωνιακούς παράγοντες, κατάφερε και έγινε πρόεδρος. Ίσως μάλιστα και να μην το ήθελε στην πραγματικότητα. Ο δυτικός πολιτικός πολιτισμός καλείται να επανεφεύρει ακόμα και συστατικούς παράγοντες της Δημοκρατίας, προκειμένου να περιορίσει απρόβλεπτες απειλές προς τη λειτουργία και την υπόστασή του. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Δύσκολα. Ίσως να μην υπάρχει και τρόπος. Και εντέλει, είναι και δίκαιο οι άνθρωποι να παίρνουν πάντα αυτό που τους αξίζει.

➜ kostas@giannakidis.com