Είχε χιονίσει για τα καλά και το μεγαλοχώρι ήταν σκεπασμένο απ’ άκρη σ’ άκρη με τον λευκό μανδύα που σκέπαζε τους ήχους. Στο μικρό σαλονάκι του αρχοντικού, χωρίς υπερυψωμένα έπιπλα, με τις φλοκάτες να καλύπτουν το δάπεδο και ένα πολύ χαμηλό τραπεζάκι για το σερβίρισμα του καφέ, τριζοβολούσε ένα κούτσουρο. Ο Νίκος Μέρτζος είπε κάτι σαν βρισιά, εις άψογον βλαχικήν, μετακίνησε το ξύλο, δάγκωσε την πίπα του, «κόπιασε» μου είπε και εγώ στρώθηκα κατάχαμα σαν βαλκάνιος βοεβόδας, ρούφηξα τον καφέ και περίμενα. «Τώρα πες μου τι θες να μάθεις». Το μουστάκι του τρεμόπαιζε με πονηρή διάθεση. Ήταν Χριστούγεννα στο Νυμφαίο και το προηγούμενο βράδυ συμμετείχαμε στο παραδοσιακό τραπέζι των κατοίκων, μόνο αυτών – χοιρινό με σιγοβρασμένο λάχανο, μία αποκάλυψη. Οι πάντες μιλούσαν βλάχικα, ακόμη και τα πιτσιρίκια. Ξαφνικά άνοιξε η πόρτα και μία ομάδα ανθρώπων ξεπαγιασμένων μπήκε με θόρυβο χτυπώντας τα πόδια για να αποτινάξουν τα χιόνια. Ο Μέρτζος τους καλωσόρισε εις άψογον σλαβομακεδονικήν αυτή τη φορά. «Είναι από το παρακάτω χωριό συγγενείς, αλλά το χωριό είναι σλαβομακεδονίτικο» μου εξήγησε. Κάθισαν. Το γλέντι κράτησε μέχρι αργά.
Σκληρός δεξιός από τα γεννοφάσκια του ο πρόεδρος του Νυμφαίου, βλάχος με ρίζες αιώνων, λατινόφωνος, επικεφαλής διαχρονικά της υπερσυντηρητικής εφημερίδας «Ελληνικός Βορράς», εθνικιστής, συνεργάστηκε και με τη Χούντα, για πολλούς ο απόλυτος αντικομμουνιστής, με τον καιρό «μαλάκωσε», σίτεψε πολιτικά, αντιλαμβανόταν πως τα πράγματα είχαν έρθει πάνω-κάτω στη Βαλκανική. Όμως ήξερε. Γνώριζε κάθε πέτρα. Το κάθε χωριό. Μιλούσε τις γλώσσες, ξεχώριζε, είχε γειτόνους, βλάχοι, ελληνόφωνοι, κοπατσάρηδες, αρβανίτες, σλαβόφωνοι, ένας αχταρμάς όπως τον είχε κληρονομήσει από τους παππούδες του.
Ήταν φίλος του Μητσοτάκη. Του είχε αναθέσει να πιάσει επαφές με την πολιτική ηγεσία στα Σκόπια. Το έκανε. Συνεργάστηκε τότε και με τον Γρυλλάκη. Ο «Στρατηγός» ήταν για καιρό εγκατεστημένος στο ξενοδοχείο, τρία βήματα από το Μπιτ Παζάρ, στον 4ο ή 5ο όροφο –μου διαφεύγει αυτή η λεπτομέρεια– διότι στον ακριβώς επάνω είχαν στήσει κονάκι οι Αμερικανοί. Καταλαβαίνετε τώρα κατάσταση.
Ο Μέρτζος τους συνάντησε όλους, τους κομμουνιστές της Λίγκας, τους νεοσοσιαλιστές, τον Κύρο Γκλιγκόρωφ στη βίλα του Τίτο στην Αχρίδα, όλους. Είχαν καταλήξει. «Και το όνομα αυτής Nova Makedonia». Ακόμη και ο Τουπουρκόφσκι, ο γιος του στρατηγού Τοπούρα του ΕΛΑΣ, είχε πει το ναι. Τα πάνω-κάτω, σου λέω.
Ήταν Χριστούγεννα του 1995. Από την πρώτη αυτή κατάληξη της διαπραγμάτευσης έχουν κυλήσει 25 χρόνια. Λες και δεν πέρασε ούτε μία ημέρα. «Και το όνομα αυτής Nova Makedonia».
Ο Μέρτζος γέρασε κι αυτός, αλλά κάθισε και έγραψε στην «Καθημερινή» της Κυριακής που μας πέρασε. Τώρα πια ξέρει. Ξαναγυρίζει προς τα πίσω και αναρωτιέται για τον χαμένο καιρό. Τόσα χρόνια για να ξαναγυρίσουμε στο αυτονόητο.
Γεννήθηκε Βλάχος για να συγκατοικήσει με Σλαβομακεδόνες στα γύρω χωριά, για να γειτνιάζει με αρβανίτες, να συνομιλεί με κοπατσάρηδες, να πίνει τσίπουρο με κουτσόβλαχους και να γελάει με τους ελληνόφωνους, τους παλιούς και τους νέους, τους Πόντιους ή τους Καπαδόκες που έφθασαν στη Μακεδονία τελευταίοι. Κληρονόμησε όλον αυτόν τον αχταρμά από τους παππούδες του, αυτός ο εθνικιστής, ο σκληρός δεξιός. Τώρα ξέρει.
Εκείνα τα δύσκολα χρόνια μετά το 1991, αυτός όπως και όλοι μας είδαμε στα σύνορα να στήνεται το νέο Ελ Ντοράντο με τη διακίνηση παράνομου πετρελαίου προς τα Σκόπια, το Βελιγράδι και τη Βοσνία. Η «οργάνωση» με έδρα το Πετρίτσι (νέο και παλιό, το ένα δικό μας το άλλο βουλγάρικο, πάνω στη γραμμή των συνόρων) και με τα 3 Μ, τα αρχικά των τριών ονομάτων (περισσότερα δεν θα πω), διακινούσε βυτία και βαγόνια εκείνη την περίοδο του εμπάργκο. Βγήκαν πολλά λεφτά. Όταν ο Χριστόδουλος σήκωσε τα λάβαρα του Έθνους στη Θεσσαλονίκη, χρηματοδότης της γενικής κινητοποίησης για τα ιερά και τα όσια του Ελληνισμού, ήταν ένας από αυτούς τους λαθρεμπόρους. Όπως οι μαυραγορίτες που προσκύνησαν αλλά αμέσως μετά φόρεσαν το ρούχο του πατριώτη, ξέρετε τώρα, στον Εμφύλιο, για να σώσουν τη χώρα. Αυτή η φαρσοκωμωδία συνεχίζεται και στις μέρες μας. Πάλι οι ίδιοι κρύβονται πίσω από το «Νέο κόμμα της Δεξιάς» που στήνουν οι Φαήλοι με καραμανλικούς στη Βόρειο Ελλάδα και που η επίσημη πρώτη αυτής της κίνησης, στα δεξιά του Κυριάκου Μητσοτάκη πια, έγινε από το «Βήμα» στα τέλη της εβδομάδας που μας πέρασε. Πάλι λόγω «Μακεδονικού», με τους ίδιους πρωταγωνιστές, τους μητροπολίτες στη σκιά του Άνθιμου και τους πρώην λαθρέμπορους επιχειρηματίες της Βορείου Ελλάδος που ονειρεύονται τη συγκρότηση της «Λέγκας του Βορρά» κατά τα πρότυπα της Ιταλίας. Ξέρετε τώρα εσείς. Τα έχετε ξανακούσει για την Ελλάδα μέχρι τα Τέμπη και όλες αυτές τις ανοησίες.
Πέρασαν 25 χρόνια για να καταλήξουμε εκεί που αρχίσαμε διότι τα πράγματα έχουν σφίξει ξανά στη Βαλκανική, η Ρωσία πιέζει το Βελιγράδι και τα Σκόπια, το «Αλβανικό» είναι έτοιμο να σκάσει, η Βοσνία είναι ένα μη κράτος. Με λίγα λόγια πρέπει να «μαντρωθούν» η ΠΓΔΜ και η Αλβανία στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ για να πιεστεί η Σερβία, να λυθεί το Κοσοβάρικο για να δούμε τι θα κάνουμε με το Βοσνιακό – άντε πάλι.
Ο Σαμαράς τότε έπαιξε το ρόλο του «λαγού», βρήκε τον Σιμπιλίδη, ήταν και ο ΟΤΕ με τα ψηφιακά, πλάκωσαν τότε και οι Ιάπωνες που τον ήθελαν, τα στύλωσε η SIEMENS, έγινε το έλα να δεις, για να βγει ο Σαμαράς πατριωτικά και ο Μητσοτάκης να πέσει. Δεν τον έριξε ο Σαμαράς. Μόνος του έπεσε. Μόνο που η πτώση του αποδόθηκε στο Μακεδονικό Ζήτημα, και το Nova Makedonia κατέληξε στα ερμάρια της ιστορίας. Αυτή η τελευταία ξέρει να εκδικείται, και μάλιστα εν ψυχρώ. Ένας άλλος Μητσοτάκης καλείται να συνδιαχειριστεί την υπόθεση που διαχειρίστηκε ο πατέρας του και απέτυχε. Με χειρότερους όρους, πολύπλοκες συμμαχίες, χωρίς να είναι πρωθυπουργός αλλά με τα ίδια δεδομένα. Το ξέρει καλά.
Ο Μέρτζος δάγκωσε την πίπα του, έριξε άλλο ένα κούτσουρο αφού πρώτα το έβρισε τρυφερά εις άψογον βλαχικήν. Κουνήθηκα γιατί νόμιζα ότι ξαναζούσα εκείνη την κουβέντα σαν να μην είχε περάσει μια μέρα, όχι 23 ολόκληρα χρόνια. Ο άνθρωπος ξαναζεί τα αδιέξοδά του όχι γιατί η Ιστορία επαναλαμβάνεται αλλά διότι ο ίδιος δεν μαθαίνει από αυτή.
12°
