Έχουν ψυχή οι πρόσφυγες;

Ας κάνουμε μια χριστουγεννιάτικη άσκηση: Ας φανταστούμε τον εαυτό μας εγκλωβισμένο για μήνες σε έναν καταυλισμό, με προβλήματα υγιεινής και θέρμανσης, σε συνθήκες συνωστισμού, χωρίς να ξέρουμε πόσο θα κρατήσει ο εγκλεισμός μας, χωρίς να μπορούμε να προστατεύσουμε το παιδί μας, χωρίς κανείς να μας εξηγεί τι μας συμβαίνει και τι μας περιμένει. Ας σκεφτούμε ότι δίπλα μας υπάρχουν Αφγανοί και Ιρακινοί εξοργισμένοι που οι αιτήσεις ασύλου των Σύρων εξετάζονται νωρίτερα από τις δικές τους, ότι γύρω μας σέρνονται μεθυσμένοι μετανάστες, τσακισμένοι από τις «μπόμπες» που φτάνουν εκεί λαθραία από ντόπιους πονηρούς εμπόρους, και αργά μέσα στη νύχτα πιάνονται στα χέρια με άλλους καταραμένους που σχεδόν δεν θυμούνται πια πού ήθελαν να πάνε όταν επιβιβάστηκαν στο δουλεμπορικό.

Αλλά δεν είμαστε στη Μόρια της Λέσβου ούτε στη Σούδα της Χίου, στην Κω ή στη Σάμο που θα δουν τον ΦΠΑ τους να μην αυξάνεται με τον καινούργιο χρόνο ως δώρο για τη «φιλοξενία», μάλλον την κράτηση, των προσφύγων που η πολιτισμένη ΕΕ θέλει να κρατήσει μακριά της.

Και επειδή δεν είμαστε και δεν κινδυνεύουμε να βρεθούμε στο hot spot της δυστυχίας δεν πολυνοιαζόμαστε για το τι γίνεται εκεί, στην άκρη του κόσμου μας, μπορεί κάποιες στιγμές να συγκινούμαστε με το δράμα των άλλων, να μας σοκάρει ο θάνατος ή η βία όταν κατακλύζουν τη μικρή οθόνη, όμως συνήθως ξεχνιόμαστε μέσα στα δικά μας μικροπροβλήματα, οι αβάσταχτοι φόροι, οι δυσκολίες της καθημερινότητας, οι δικές μας αρρώστιες, απώλειες και οδύνες, πού να μείνει ψυχικός χώρος για να συναισθανθούμε τον πόνο των ξέων.

Είναι ίσως η πιο ακραία συνθήκη αβεβαιότητας. Πρόσωπα χωρίς σταθερό τόπο κατοικίας,  χωρίς επάγγελμα, χωρίς ιδιότητα, χωρίς προορισμό, χωρίς προοπτική, χωρίς δικαιώματα. Αν βρισκόμασταν στη θέση τους μπορεί να είχαμε καταρρεύσει. Δεν αντέχουμε καν να σκεφτούμε πολύ το βίωμά τους, να το συζητήσουμε και να το βάλουμε στα προσωπικά μας ενδιαφέροντα, το αφήνουμε λίγο πιο κει, να υπάρχει κάπου έξω, αλλά να μην περνάει μέσα μας, να μην μας πονάει.

Είναι το αδιανόητο και παράλογο που τρελαίνει. Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 600 εκατομμυρίων περίπου πολιτών αποφάσισε πως δεν μπορεί να αφομοιώσει δημιουργικά δυο με τρία εκατομμύρια ανθρώπους που έρχονται από χώρες στις οποίες, σε αρκετές περιπτώσεις, η ίδια έχει συμβάλει στην καταστροφή τους. Και τα τείχη υψώθηκαν με τις ιαχές εκείνων που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα στη ζωή τους από το μεταναστευτικό-προσφυγικό. Χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία, που δεν έχουν δεχτεί παρά ελάχιστους ξένους, πρωταγωνίστησαν στη διαμόρφωση κλίματος ξενοφοβίας. Γιατί ο ρατσισμός δεν γεννιέται από αντικειμενικές καταστάσεις αλλά από την ανθρώπινη αθλιότητα που χρησιμοποιεί την εξωτερική πραγματικότητα μόνο ως αφορμή για να ξεχυθεί.

Οι ξένοι είναι το πρόσχημα. Αν δεν υπήρχαν θα έπρεπε να τους επινοήσουμε ή θα βρίσκονταν κάποιοι άλλοι στη θέση τους. Οι πιο αδύναμοι και οι πιο λίγοι, όπως πάντα. Όμως υπάρχουν και θα υπάρχουν, όσοι φράκτες και αν τους κλείνουν το δρόμο. Οι μετακινήσεις πληθυσμών είναι η πρόκληση του αιώνα μας. Θα έρχονται συνέχεια για να γλιτώσουν από τον πόλεμο, τη φτώχεια, τον αυταρχισμό, τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Θα έρχονται και θα ταράζουν τον ύπνο μας, θα μας θυμίζουν πόσο άδικος είναι ο κόσμος στον οποίο ζούμε και πόσο απόλυτο το ένστικτο της επιβίωσης.

Τα ρεβεγιόν μας, τα δώρα που ανταλλάσσουμε, τα οικογενειακά τραπέζια, τα λαμπιόνια και τα στολίδια, τα χρήματα που μας λείπουν για να καταναλώσουμε περισσότερο, τα παιδιά που όλο κάτι παραπάνω ζητούν, οι μεγάλοι που παλεύουν με τα χρέη τους, η επαγγελματική ανασφάλεια, η οικονομική δυσκολία, το άγχος για το αύριο. Όλα αυτά μας φαίνονται πολύ μεγάλα, η μοναδική μας πραγματικότητα, και είναι πολύ μακριά από τα πολύ κοντινά μας νησιά όπου διαλύονται οι ζωές των άλλων. Μπροστά στα μάτια μας αλλά ερήμην μας. Εν γνώσει μας αλλά και χωρίς τη συναίσθησή μας. Χωρίς να φταίμε ακριβώς αλλά όχι και χωρίς να καταλαβαίνουμε. Περίπου αμέτοχοι και σχεδόν αθώοι.