«Είδες για πρώτη φορά το φως στο Καρακάς. Το φως το δικό σου, Μπολιβάρ […]»*

Πρόσφατα οι New York Times και οι δημοσιογράφοι Meredith Kohut και Isayen Herrera δημοσίευσαν ένα συγκλονιστικό ρεπορτάζ για τη Βενεζουέλα. Παρακολούθησαν 21 δημόσια νοσοκομεία επί 5 μήνες αποκαλύπτοντας την ύστατη εκδήλωση της ανθρωπιστικής κρίσης που πλήττει τη χώρα τα 3 τουλάχιστον τελευταία χρόνια. Τη δραματική αύξηση της παιδικής θνησιμότητας. Όχι τόσο εκείνης που επισυμβαίνει στη γέννα και αφορά περιοχές του πλανήτη που πλήττονται από τα δεινά της ενδημικής φτώχειας, της απουσίας περίθαλψης και υποδομών υγείας και αντιμετώπισης επιδημιών. Η εφημερίδα αναδεικνύει, ενάντια στην κρατική προπαγάνδα του ριζοσπαστικού λαϊκιστικού καθεστώτος Μαδούρο, τους θανάτους παιδιών που πρόλαβαν να βαπτιστούν, να μεγαλώσουν λίγο, να αντιληφθούν τη ζωή τους, να αγαπηθούν από τους γονείς και τ’ αδελφάκια τους.

Το αφιέρωμα εικονογραφείται από αδύναμα παιδιά, προ-εφηβάκια που τρώνε υπολείμματα τροφής από σκουπίδια, σκελετούς που επιβιώνουν σε μονάδες εντατικής θεραπείας και οικογένειες που θρηνούν τα τέκνα τους που πέθαναν εξαντλημένα και ασθενή, από την πείνα, ευάλωτα σε κάθε πάθηση λόγω κάκιστης διατροφής. Οι εικόνες που δημοσιεύονται είναι σπαρακτικές. Γονείς και παιδιά θρηνούν και κηδεύουν τον μικρό νεκρό, μια πομπή με το στοιχειώδες φέρετρό του να διασχίζει δάση και ρυάκια, το φέρετρο να εκτίθεται σε μια σχολική τάξη με παιδιά σαστισμένα να κοιτούν τη μητέρα να κλαίει και να θρηνεί.

Την αποφυγή αυτού του θρήνου αυτού αποζητούν οι εικονιζόμενες γυναίκες της παρούσης φωτογραφίας.

Βρίσκονται σε ένα δημόσιο νοσοκομείο του Καράκας και είναι Ιούλιος. Είναι εκεί, ξαπλωμένες, με την πλάτη του νοσοκομειακού κρεβατιού ελαφρώς ανασηκωμένη, όλες στη σειρά ενός μεγάλου προεγχειρητικού θαλάμου για μια δωρεάν επέμβαση στείρωσης. Το νοσοκομείο μοιάζει παλιό αλλά λειτουργικό και συντηρημένο, χαρακτηριστικά γκρίζο από το μαρμπρέ πλακάκι και τη γρανιτοειδή πλάκα του δαπέδου. Το πράσινο και μπλε της αποστείρωσης δεν λογίζονται ως χρώματα σε ένα νοσοκομείο, αόρατα πάντα, είναι σαν τον αποπνικτικό του αέρα, κυκλοφορούν πάνω στους ανθρώπους μα είναι οι θεσμοί της κλινικής. Τίποτα που να σημαίνει κάτι πέραν της αποστείρωσης και της προστασίας, της ουδετερότητας της ιατρικής εξουσίας και της θεραπείας. Μόνο που εδώ δεν πρόκειται για θεραπεία από μια παθολογία, δεν είναι αντιμετώπιση μικροβιακού κινδύνου, εξάλειψη λοίμωξης, αποκατάσταση κατάγματος, απολύμανση τραύματος, ραφή μιας πληγής. Είναι η πρόληψη από μια κοινωνική νοσολογία, την αυξημένη παιδική θνησιμότητα λόγω πείνας, λόγω αδυναμίας της μητέρας να παράγει αρκετό γάλα για θηλασμό κ.ά. Και της ενδιάμεσης έλλειψης αντισυλληπτικών χαπιών και προφυλακτικών.

Μαζί με το αγωνιώδες βλέμμα που στρέφεται στα αριστερά αναζητώντας έναν πιθανό προ-εγχειρητικό χειρισμό στην πρώτη από τις ευθυγραμμισμένες του θαλάμου, ανακαλύπτουμε χρωματιστά σεντόνια. Παρδαλά για νοσοκομείο, τσαλακωμένα και φθαρμένα, σεντόνια με σχέδια όμως, με κάποια κόμιξ, τα πανωσέντονα είναι παιδικού δωματίου. Θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι τα έφεραν οι ίδιες από το σπίτι ανοίγοντας το συρτάρι με τα ρούχα ενός παιδιού που πρόλαβε να συλληφθεί και να γεννηθεί. Πιθανόν όμως να είναι του νοσοκομείου, και αυτό διότι τα κατωσέντονα είναι παράταιρα και ενήλικα.

Σίγουρα δεν είναι εμπρόθετο μα παραμένει σοκαριστικό: ο νοσοκομειακός θεσμός να χορηγεί παιδικά σεντόνια στις γυναίκες που ετοιμάζονται να στειρωθούν.  Αυτή η διατάραξη της συμβολικής τάξης και η σπίλωση της ηθικής προσωπικότητας των νοσηλευομένων, που αποτρέπεται στις κοινωνίες της λεγόμενης βιο-πολιτικής που τόσο αγαπά να μισεί ο σύγχρονος ριζοσπαστικός μετα-φεμινισμός (ναι, εκεί τα κλινοσκεπάσματα δεν θα είχαν κανέναν θεσμικό συμβολικό κυνισμό, θα ήταν πράσινα, μπλε, λευκά, όπως επιβάλλει η εξουσία της «κλινικής κοινωνίας»), δεν μπορεί να συγκαλύψει μια τεράστια παραδοξότητα. Τα κυρίαρχα συναισθήματα, ο πολιτισμικός ορίζοντας της βενεζουελάνικης κοινωνίας δεν συμβαδίζουν με την παιδική θνησιμότητα και την οδύνη της βρεφικής πείνας. Είναι κοινωνία της αγάπης, του επιθυμητού παιδιού που προκύπτει από έρωτα και επιλογή, που λατρεύεται και δικαιούται να ευτυχήσει. Δεν είναι, παρά τη μεγάλη φτώχεια που ενέσκηψε τα τελευταία χρόνια, μια κοινωνία όπου το παιδί λογίζεται απλά ως τμήμα μιας οικογένειας - παραγωγική μονάδα, μα κάτι μοναδικό, ακριβό και λατρεμένο. Τόσο λατρεμένο που η κόλαση που θα βιώσει, αν γεννηθεί, οδηγεί της γυναίκες αυτές στην απάρνηση του μητρικού ρόλου για το μέλλον.

Και αν ήταν εν μέρει ο Τσάβες που στην αρχή της κυριαρχίας του βοήθησε μια κοινωνία φτωχών να εξέλθει από την ένδεια, μείωσε την απόσταση που χωρίζει τις μάζες του περιθωρίου από την αστική ζωή και το σύμπαν του συναισθήματος, είναι το ίδιο το καθεστώς που αυτός εγκαθίδρυσε και η οικονομική του μονομέρεια που κράτησαν τη χώρα εξαρτημένη από το πετρέλαιο και τους πολίτες από το κράτος-πατερούλη. Η Μαδουρική Δικτατορία, η μετα-τσαβική εκτροπή που συντελείται πλέον συστηματικά τα τελευταία χρόνια στην Μπολιβαριανή Δημοκρατία, δεν είναι τίποτε άλλο από μια ακόμη θλιβερή επιβεβαίωση ότι οι ευημερούσες κοινωνίες είναι κατά κανόνα εκείνες του δημοκρατικού πλουραλισμού και ότι ο «αυταρχισμός με πετρέλαιο και σοσιαλιστικά ιδεολογήματα» φέρνει πείνα. Των παιδιών. Εκείνων των παιδιών που τα παλιά τους σεντόνια –με σχέδια και κόμιξ– σκεπάζουν την απαγορευμένη μητρότητα του μέλλοντος. Σκεπάζουν τα ασύλληπτα αδέλφια τους, τα παιδιά δεν θα δουν «για πρώτη φορά το φως στο Καράκας».

*Νίκος Εγγονόπουλος, «Μπολιβάρ», 1942

Φωτογραφία: Κάποιο Σάββατο του Ιουλίου του 2017, 21 νέες γυναίκες αναμένουν να χειρουργηθούν κατά τη διάρκεια δωρεάν κυβερνητικού προγράμματος στείρωσης σε μία λαϊκή γειτονιά της πρωτεύουσας, από ρεπορτάζ των ΝΥΤ