Η Πορτογαλία έχει βγει εδώ και καιρό από το δικό της μνημόνιο, έχει ισχυρή ανάπτυξη, μεγάλη μείωση της ανεργίας και βελτίωση των εισοδημάτων. Τα τελευταία χρόνια είναι εντυπωσιακή η προσέλκυση ξένων επενδύσεων και η αύξηση των εξαγωγών. Η Πορτογαλία τώρα έγινε παράδειγμα, ακόμη και για τον Αλέξη Τσίπρα.
Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά για τις διαφορές που συναντάμε σήμερα ανάμεσα στην ελληνική και την πορτογαλική οικονομία. Όμως είναι προτιμότερο να εστιάσουμε σε αυτό που βρίσκεται πίσω από τις οικονομικές διαφορές των δύο χωρών: στην πολιτική.
Στην Πορτογαλία το οικονομικό πρόβλημα της χώρας ήταν, φυσικά, πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης. Το κάθε κόμμα είχε τη δική του αντίληψη για το πώς θα μπορούσε η χώρα να ξεπεράσει την οικονομική κρίση. Οι διαφορές στην πολιτική όμως δεν εμπόδισαν τα μεγάλα κόμματα να συμφωνήσουν στην αποδοχή της υπογραφής του πορτογαλικού μνημονίου και στην εφαρμογή των υποχρεώσεων που προέκυπταν από αυτό.
Στην Πορτογαλία δεν παρουσιάστηκε το μνημόνιο σαν μια προσπάθεια των ξένων να υποδουλώσουν τη χώρα και να αρπάξουν τον πλούτο της. Κανείς δεν εμφάνισε τους πολιτικούς του αντιπάλους σαν προδότες, γερμανοτσολιάδες και μερκελιστές. Και κανείς δεν τους χαρακτήρισε όχι και τόσο Πορτογάλους. Κανείς δεν μίλησε για γερμανική κατοχή.
Στην Πορτογαλία είχαμε φαινόμενα διαφθοράς, όπως και στην Ελλάδα. Ο πρώην πρωθυπουργός των σοσιαλιστών Ζοσέ Σόκρατες οδηγήθηκε στη φυλακή λόγω ενός μεγάλου οικονομικού σκανδάλου. Ωστόσο η διαφθορά δεν χρησιμοποιήθηκε σαν άλλοθι για να αποδοθεί σε αυτή η κρίση και για να κρυφτούν τα πραγματικά αίτια της χρεοκοπίας.
Στην Πορτογαλία υπήρξε ουσιαστική συμφωνία των μεγάλων κομμάτων γύρω από το μνημόνιο και κανένα κόμμα δεν υποσχέθηκε ότι μόλις πάρει την εξουσία θα το καταργήσει με ένα νόμο και ένα άρθρο. Η σημερινή σοσιαλιστική κυβέρνηση, που τηρεί τις μεταμνημονιακές υποχρεώσεις της χώρας, στηρίζεται από το κίνημα της ριζοσπαστικής Αριστεράς Μπλόκο και το Κομμουνιστικό Κόμμα.
Στην Πορτογαλία το πολιτικό σύστημα δεν έστειλε μηνύματα αποσταθεροποίησης της χώρας και δεν δημιούργησε συνθήκες νομισματικής ανασφάλειας, που θα έδιωχναν επενδύσεις και θα στερούσαν θέσεις εργασίας. Εκεί δεν είχαμε νεκρούς, ούτε καταστράφηκε το κέντρο της Λισαβόνας.
Παρόμοια με την Πορτογαλία ήταν και η αντιμετώπιση της κρίσης και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες που βρέθηκαν σε μνημόνια. Ιρλανδία και Κύπρος μπήκαν και βγήκαν από τα μνημόνια χωρίς ακραία πολιτική αντιπαράθεση και τώρα τις βρίσκουμε να έχουν επιστρέψει από καιρό σε ισχυρή ανάπτυξη.
Στην Ελλάδα, από την πρώτη στιγμή, η οικονομική κρίση έγινε πεδίο μιας αδυσώπητης πολιτικής αντιπαλότητας. Το 2009 αντί να ενημερωθούν οι πολίτες για τα τεράστια ελλείμματα, την έλλειψη ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και την εκτίναξη του χρέους, το ανερχόμενο τότε ΠΑΣΟΚ υποσχόταν παροχές, οι οποίες θα ανέβαζαν περισσότερο τα ελλείμματα, σαν τον τρόπο υπέρβασης της κρίσης. Δεσμευμένο από τη ρητορεία αυτή αδράνησε τους πρώτους μήνες της διακυβέρνησής του.
Όταν πλέον κανείς δεν δάνειζε την Ελλάδα και το μνημόνιο ήταν αναπόφευκτο, η Νέα Δημοκρατία αρνήθηκε να το ψηφίσει στη βουλή χωρίς να προβάλει κανέναν εναλλακτικό τρόπο χρηματοδότησης. Και αν μέχρι τότε είχαμε μια αδικαιολόγητη έλλειψη συναίνεσης, η είσοδος του ΣΥΡΙΖΑ στο προσκήνιο έφερε μια πρωτοφανή επιθετικότητα, η οποία οδηγούσε σε αμφισβήτηση τη θέση της χώρας στον ανεπτυγμένο κόσμο.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, ως αντιπολίτευση και ως κυβέρνηση τους πρώτους μήνες, δημιούργησε συνθήκες αποσταθεροποίησης που στοίχισαν πολύ στην προσπάθεια ανάκαμψης. Κανείς δεν ήθελε να επενδύσει σε μια χώρα που ήταν αμφίβολο τι νόμισμα θα είχε σε λίγο καιρό και ήταν πολύ πιθανό να βυθιστεί στο χάος.
Σήμερα γνωρίζουμε πολύ καλά ότι όλα αυτά έγιναν αποκλειστικά και μόνο για την εξουσία. Όλη η φιλολαϊκή και αντιμνημονιακή ρητορεία των κομμάτων ήταν ένα εργαλείο για να πληγούν οι αντίπαλοι και να γίνει πιο εύκολος ο δρόμος για την εξουσία. Μόλις αυτή ερχόταν, εξαφανίζονταν οι λύσεις που υπήρχαν σε αφθονία προηγουμένως.
Η εξουσία ήταν ο στόχος και έπρεπε να κατακτηθεί με κάθε μέσο. Και στο παρελθόν υπήρξαν ανάλογα φαινόμενα, όμως οι περιστάσεις δεν ήταν τόσο κρίσιμες. Η Ελλάδα πλήρωσε και εξακολουθεί να πληρώνει τη στάση των διεκδικητών της εξουσίας -συνδυασμένη με την ευπιστία των πολιτών- σε μια περίοδο που δεν προσφερόταν για προσωπικά και κομματικά παιχνίδια. Αυτή είναι η μεγάλη διάφορα της Ελλάδας από την Πορτογαλία και τις άλλες χώρες της ευρωζώνης που βρέθηκαν σε μνημόνια.
11°
