Και όμως ο Ερντογάν είναι εδώ

Μόλις την Παρασκευή που µας πέρασε η προεδρία της Ελληνικής ∆ηµοκρατίας έστειλε την πρόσκληση στην Άγκυρα. Κάτι λιγότερο από µία εβδοµάδα από την επίσηµη επίσκεψη του Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα. Την πρώτη επίσκεψη προέδρου της Τουρκίας µετά από 65 χρόνια. Η καθυστέρηση αποστολής της πρόσκλησης ήταν ενδεικτική των εµπλοκών που παρουσιάστηκαν κατά το τελευταίο εξάµηνο προετοιµασίας της επίσκεψης. Έξι µήνες χρειάστηκαν για να συµφωνηθούν οι λεπτοµέρειες αφού εκεί κρύβεται, όπως πάντα, «ο διαβολάκος της ∆ιπλωµατίας».

Τα µάτια και τα αυτιά του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά «έπαιζαν» συνέχεια. Από τη µία η προσοχή επικεντρωνόταν στα αµιγώς ελληνοτουρκικά, από την άλλη παρακολουθούσε εκ του σύνεγγυς τις αµερικανοτουρκικές σχέσεις που πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο. Η αγορά των S400 καθιστά τον Ερντογάν persona non grata στο ΝΑΤΟ και στους Αµερικανούς. Είναι και το Κουρδικό Ζήτηµα, οι απαιτήσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι το φυσικό αέριο στα Νότια της Κύπρου, στην Αίγυπτο και το Ισράηλ, είναι η συµµαχία Ρωσίας - Ιράν - Τουρκίας. Είναι πολλά µαζί και δύσκολα προβλήµατα που ξεπερνούν την ίδια την ελληνική  διπλωµατία και που «εισβάλλουν» σε άλλα δυσπρόσιτα χωράφια. Μετά ξέσπασε και το σκάνδαλο µε τη δίκη του Μανχάταν όπου ο Ερντογάν βρίσκεται στο επίκεντρο µε τους πρώην συνεργάτες του από το Ιράν να τον καταγγέλλουν πως κρύβεται πίσω από τη διακίνηση µαύρου χρήµατος, την παραβίαση του εµπάργκο του ΟΗΕ στο Ιράν, την παράνοµη διακίνηση χρυσού και πετρελαίου, τον πλουτισµό, τη σύσταση εγκληµατικής οργάνωσης. Πρόκειται για το γιγαντιαίο σκάνδαλο «Κουτιά από παπούτσια» που αποκάλυψε το σύστηµα του Φετουλάχ Γκιουλέν και οδήγησε στην ολοκληρωτική ρήξη µεταξύ του Ιµάµη και του προέδρου της Τουρκίας. Οι Αµερικανοί φαίνονται αποφασισµένοι να φτάσουν τα πράγµατα στα άκρα. Ακόµη και να ενοχοποιήσουν τον Ερντογάν. Και τότε πώς η Αθήνα θα κουλαντρίζει ένα «νέο Μιλόσεβιτς», ένα διεθνή καταζητούµενο που έστησε δίκτυο παράνοµου πλουτισµού για τον εαυτό του και τα µέλη της οικογενείας του. Τα Panama Papers και τα Paradise Papers είναι µία παρωνυχίδα µπροστά στα 16 δισεκατοµµύρια δολάρια που το σύστηµα Ερντογάν συγκέντρωσε ως µίζα από την παράνοµη αυτή δραστηριότητα. Αυτά καταγγέλλει το σύστηµα Γκιουλέν και η αντιπολίτευση στην Τουρκία, µένει να αποδειχτούν οι καταγγελίες αλλά έως τότε ο ίδιος ο πρόεδρος της Τουρκίας δεν είναι και για πολλά-πολλά.

Αυτά είχε στο νου του ο Νίκος Κοτζιάς, όταν προ καιρού επισκεπτόταν την Άγκυρα. Οι µήνες πέρασαν και το κλίµα στις σχέσεις της ∆ύσης, των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ µε την Τουρκία επιβαρυνόταν. Ο ρυθµός επιδείνωσης αυτού του κλίµατος είναι πρωτοφανής. Όµως παραµένει µία σταθερά. Η ∆ύση επιθυµεί να διατηρηθεί η Τουρκία ως σύµµαχος στην περιοχή. ∆εν επιθυµεί να απολέσει ένα τόσο σηµαντικό προγεφύρωµα στην Εγγύς Ανατολή. Εκεί στραβώνει το πράγµα. «Εδώ σε θέλω κάβουρα» κατά τη λαϊκή ρήση.

Ο Νίκος ο Κοτζιάς φρόντισε να διαλευκανθούν όλες οι λεπτοµέρειες της επίσκεψης Ερντογάν πριν την ανακοίνωση της ηµεροµηνίας άφιξής του στην Αθήνα. Και όταν λέµε όλες τις λεπτοµέρειες, το εννοούµε. Το τι θα πει, πού θα το πει, πώς θα το πει, ποια ερµηνεία θα δοθεί, ποιους θα συναντήσει και πώς θα τους συναντήσει. Ιδιαίτερα όσον αφορά τις επαφές του στη Θράκη. Οι καλοί λογαριασµοί κάνουν τους καλούς φίλους, επισηµαίνει η παροιµία. Όµως η «διαρροή» µέσω Λευκωσίας έφθασε στην Αθήνα πριν το οριστικό κλείσιµο των «εκκρεµοτήτων». Ο Νίκος Κοτζιάς έφυγε για ταξίδι στην Άπω Ανατολή και τις τελευταίες λεπτοµέρειες τις χειρίστηκαν οι διευθυντές των διπλωµατικών γραφείων του πρωθυπουργού και του Προέδρου της ∆ηµοκρατίας. Ο σχετικά άπειρος Καλπαδάκης στο Μαξίµου και ο έµπειρος Γεννηµατάς στο Προεδρικό. Έτσι διατείνονται οι φήµες. Τελικά η πρόσκληση έφθασε στην Άγκυρα αγκοµαχώντας. Η επίσκεψη στη Θράκη περιορίστηκε στις 3 ώρες και µόνο στην Κοµοτηνή, µεταξύ του τεµένους «Κιρ Μαχαλά» και του Γενικού Προξενείου της Τουρκίας. Ούτε περιοδεία στα χωριά, ούτε τεµενάδες, ούτε γιορτές και πανηγύρια. Πάντα σύµφωνα µε το σχέδιο. Μάλιστα κατά τη µουσουλµανική κοινότητα Κοµοτηνής ο Ερντογάν δεν προβλέπεται να επισκεφθεί τη Μουφτία, εξέλιξη σηµαντική για την ελληνική πλευρά και κίνηση µάλλον πρωτοφανής για επίσηµο τούρκο ηγέτη. Οψόµεθα, βεβαίως.

Τώρα επί της ουσίας η επίσκεψη του Ταγίπ Ερντογάν έχει ένα σκοπό και µόνο, να διατηρηθεί έστω και σε πολύ χαµηλούς τόνους η αίσθηση πως Αθήνα και Άγκυρα το συζητούν, το µελετούν, το βλέπουν και το ελέγχουν. Πώς εξακολουθούµε να διανύουµε περίοδο «χαµηλής» έντασης στα ελληνοτουρκικά. Και για να είµαστε σοβαροί, ναι, διανύουµε µία τέτοια περίοδο εδώ και αρκετά χρόνια. Με τα πάνω της και τα κάτω της. Όµως η Ελλάδα είναι η 9η χώρα που επενδύει στην Τουρκία, οι Τούρκοι τουρίστες έχουν κατακλύσει τη Βόρεια Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου, οι Τούρκοι αγοράζουν ακίνητα στην Ελλάδα µε ρυθµό που έρχεται αµέσως µετά τους Ρώσους και τους Κινέζους. Βεβαίως υπάρχουν οι παραβιάσεις αλλά το ζήτηµα αποτελεί ένα πάγιο «ντεκόρ» στις σχέσεις, µία σταθερά, θα έλεγε κανείς, υπερβαίνοντας µε βρετανικό χιούµορ µία αδήριτη πραγµατικότητα. Ως προς το Κυπριακό τώρα τα πράγµατα περιπλέκονται τόσο που µάλλον είναι αδύνατον να σηµειωθεί πρόοδος. Οι Ελληνοκύπριοι έχουν προεδρικές εκλογές µπροστά τους και αυτό τα λέει όλα. Οι Τουρκοκύπριοι είναι παγιδευµένοι και το σύστηµα Ερντογάν σφίγγει οικονοµικά τη µέγγενη γύρω από τον τράχηλο των Τουρκοκυπρίων µέρα µε την ηµέρα.

Το ζήτηµα του φυσικού αερίου ξεπερνά κατά πολύ τις δυνατότητες παρέµβασης της Λευκωσίας. Είναι εξαιρετικά σοβαρό ζήτηµα που βρίσκεται στα χέρια των πετρελαϊκών εταιρειών και εντάσσεται στα πλαίσια ενεργειακών σχεδιασµών των µεγάλων δυνάµεων της ∆ύσης.

Ο Αλέξης Τσίπρας θα έχει ωστόσο έναν άσο στο µανίκι. Ακούει στο όνοµα Αλεξανδρούπολη και καθορίζεται από το σχεδιασµό κατασκευής του µεγάλου τερµατικού σταθµού υγροποιηµένου αερίου. Το πλάνο αυτό έχει υιοθετηθεί από τις ΗΠΑ ως µέρος ενός ευρύτερου σχεδιασµού. Ήδη τα σχέδια είχαν προωθηθεί από τη διακυβέρνηση Οµπάµα. Η σηµερινή διακυβέρνηση Τραµπ συνεχίζει στο ίδιο µονοπάτι. Η Αλεξανδρούπολη δεν θα εξυπηρετεί µόνο τη ροή φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο. Θα εξυπηρετεί και τη διάθεση υγροποιηµένου σχιστολιθικού αερίου από την Αµερική, που θα µεταφέρεται από τα γιγαντιαία γκαζάδικα. Η Αλεξανδρούπολη, δηλαδή, µετατρέπεται σε σηµείο ιδιαίτερης στρατηγικής σηµασίας για τις ΗΠΑ. Για την Ευρώπη, επίσης. Με δυνατότητες (options) επέκτασης εγκαταστάσεων και αποθηκευτικών χώρων και στην Καβάλα (αργότερα).

Πρόκειται για ένα διπλωµατικό «χαρτί» στα χέρια της Αθήνας το οποίο η Τουρκία οφείλει να λάβει σοβαρά υπ’ όψιν. Άλλωστε  µπορεί και να τη συµφέρει… στο µέλλον αν και εφόσον καταφέρει να ισορροπήσει τις σχέσεις της µε το άµεσο γειτονικό της περιβάλλον. Το εµπόριο είναι εµπόριο και χρειάζεται εµπορικές οδούς. Επίγειες ή θαλάσσιες.

Ο Αλέξης Τσίπρας διαθέτει και µία πολύ πρόσφατη επιβεβαίωση της αµερικανικής στήριξης στον ελληνικό παράγοντα. Στην Ουάσινγκτον αντελήφθη πως η συγκυρία στην Ανατολική Μεσόγειο και την Ουκρανία «βολεύει» προσεκτικές κινήσεις της Αθήνας σε διπλωµατικό επίπεδο. Όχι κάτι το θεαµατικό και ποµπώδες, αλλά κινήσεις προσεκτικές µε το Ισραήλ, την Αίγυπτο και τα ∆υτικά Βαλκάνια. Μία προσαρµογή, δηλαδή, στη Real Politik στην περιοχή. Χωρίς κραυγές.

Σε αυτό το πλαίσιο τοποθετείται η πολυαναµενόµενη και πολυσυζητηµένη επίσκεψη Ερντογάν. Και µία εικόνα για να ολοκληρωθεί ο συνολικός πίνακας. Πριν από λίγες ηµέρες µία οµάδα λαϊκών χορευτών από την Άγκυρα επισκέφθηκε τη Βουδαπέστη. Συµµετείχε σε ένα φεστιβάλ αποχαιρετισµού του καλοκαιριού. Στην Τουρκία επέστρεψαν µόνο 5 µέλη της αποστολής από ένα σύνολο 16 χορευτών. Όλοι οι υπόλοιποι κατέθεσαν αίτηση χορήγησης πολιτικού ασύλου. Η Τουρκία είναι µία ανελεύθερη χώρα της οποίας ηγείται ένας θεοκρατιστής ηγέτης. Ισχυρός µεν αλλά µε πολλούς εχθρούς και όλο και λιγότερους φίλους. Το γνωρίζει και ο ίδιος. Με αυτά τα δεδοµένα θα κινηθεί και το Μαξίµου έχοντας κατά νου πως το µόνο πραγµατικά σηµαντικό ζήτηµα είναι ο αποτελεσµατικός έλεγχος του προσφυγικού ζητήµατος. Η ελληνική κυβέρνηση πρόσφερε ένα «δώρο» στον Ερντογάν συλλαµβάνοντας 9 µέλη της οργάνωσης DHKP-C στην Αθήνα. Μία οργάνωση η οποία ποτέ δεν δραστηριοποιήθηκε µε ενέργειες στην Ελλάδα και η οποία εδώ και χρόνια παρακολουθείται ταυτόχρονα από την ΕΥΠ, τη ΜΙΤ και τη CIA. Όλα αυτά µετά τη συµφωνία του Αντώνη Σαµαρά του 2013 µε την Άγκυρα. Μία «στηµένη» σύλληψη για ένα συγκεκριµένο αποδέκτη. Θα πρέπει και ο Εντογάν να προβεί σε κάποια χειρονοµία. ∆εν πρέπει;