Κρίση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος προκαλεί πλέον ισχυρούς κλυδωνισμούς στην παγκόσμια οικονομία.
Του οικονομολόγου ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΖΙΑΒΡΑ
Η κρίση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος προκαλεί πλέον ισχυρούς κλυδωνισμούς στην παγκόσμια οικονομία, παρασύροντάς την σε μια ύφεση που θα μπορούσε να εξελιχθεί ως μία από τις χειρότερες οικονομικές κρίσεις του αιώνα μας.
Το μέλημα των κυβερνήσεων, των διεθνών οργανισμών και των κεντρικών τραπεζών όλου του κόσμου, όταν ξέσπασε η κρίση, ήταν να σωθεί πρώτα το τραπεζικό σύστημα από την κατάρρευση και κατόπιν να ακολουθήσουν οι προσπάθειες για να αντιμετωπισθεί η παγκόσμια ύφεση.
Λογικό είναι τη στιγμή που καίγεται το σπίτι σου να μην αναζητάς την αιτία της φωτιάς, αλλά να προσπαθείς να περιορίσεις τη ζημιά και να αποτρέψεις τα χειρότερα. Όμως, όταν η φωτιά σβήσει, είναι απαραίτητο να διερευνήσεις τα πραγματικά αίτια, ώστε να διασφαλίσεις ότι κάτι παρόμοιο δεν θα ξανασυμβεί.
Στην περίπτωση της τρέχουσας κρίσης η προσπάθεια ανεύρεσης των αιτίων της έχει ήδη αρχίσει. Όμως, οι πιο πολλές αναλύσεις περιστρέφονται κυρίως γύρω από τα τεχνικά θέματα που οδήγησαν στην κατάρρευση των μεγάλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, όπως η πρακτική των τιτλοποιήσεων των δανείων υψηλού ρίσκου ή ο υψηλός βαθμός μόχλευσης των αμερικανικών τραπεζών.
Τα πραγματικά αίτια βρίσκονται, κατά τη γνώμη μου, πολύ πιο βαθιά, στην ίδια τη δομή του νεοφιλελεύθερου μοντέλου που δείχνει πλέον ότι πνέει τα λοίσθια. Ενός μοντέλου που μετέτρεψε τη δημιουργικότητα σε απληστία, παρήγαγε ανισότητες και αποθέωσε το βραχυπρόθεσμο κέρδος. Ενός μοντέλου που μετέτρεψε το θεσμό του χρηματιστηρίου από θεσμό που διευρύνει τη μετοχική βάση, μέσω της οποίας οι επιχειρήσεις αντλούν κεφάλαια για επενδύσεις, σε παγκόσμιο κερδοσκοπικό παιχνίδι.
Ενός μοντέλου που πιέζει τις επιχειρήσεις και τα ανώτατα στελέχη τους να επιδείξουν βραχυπρόθεσμα κέρδη, αδιαφορώντας, πολλές φορές, για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες των ενεργειών τους στην κοινωνία και το περιβάλλον.
Φυσικά τα αίτια της σημερινής κρίσης ή ταν γνωστά, αλλά όλοι έτειναν να τα αγνοούν. Ήταν τα ίδια πραγματικά αίτια που οδήγησαν στα σκάνδαλα της Enron, της Worldcom και στη «φούσκα» των χρηματιστηρίων πριν μερικά χρόνια.
Η κρίση του υπάρχοντος συστήματος είναι δομική και απαιτεί ριζοσπαστικές λύσεις, ώστε να αποφευχθούν χειρότερα προβλήματα στο μέλλον. Χρειαζόμαστε μια νέα σχολή οικονομικής σκέψης που, όπως είπε και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, «θα λαμβάνει υπόψη του σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό την πραγματική οικονομία, που θα επιβάλλει κανόνες σωφρονισμού και ευθύνης στη λειτουργία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος».
Απ’ ό,τι πλέον διαφαίνεται, η «αόρατος χειρ» της οικονομίας από μόνης της δεν επαρκεί για να αυτορυθμιστεί το σύστημα. Η λογική των απελευθερωμένων αγορών που δεν γνωρίζουν συνοριακούς περιορισμούς και κρατικές παρεμβάσεις, μάλλον, φαίνεται να κλείνει τον κύκλο της. Η κρατική παρέμβαση φαίνεται πλέον αναπόφευκτη για να ρυθμίσει και να εποπτεύσει τις αγορές.
Η τρέχουσα κρίση απαιτεί να επαναπροσδιορίσουμε το ρόλο του κράτους, της αγοράς και της επιχείρησης. Απαιτεί να αναζητήσουμε καινούργιες απαντήσεις στα κλασικά ερωτήματα της πολιτικής οικονομίας: τι παράγουμε ως κοινωνία, με ποιον τρόπο παράγουμε και πώς κατανέμουμε το προϊόν της παραγωγής. Απαιτεί να ξανασκεφτούμε ποιες είναι οι αξίες που πρέπει να διέπουν τις αποφάσεις των αγορών, των επιχειρήσεων, των χρηματιστηρίων και των ηγετών.
Τέλος, χρειαζόμαστε μια νέα γενιά ηγετών, που σε επίπεδο διεθνών οργανισμών, κυβερνήσεων και επιχειρήσεων θα αναλάβουν να φέρουν σε πέρας τις απαιτούμενες αλλαγές και οι οποίοι, εκτός από τις κατάλληλες ικανότητες και γνώσεις, θα πρέπει να διαθέτουν όραμα και προπαντός ήθος. Τα πραγματικά αίτια της χρηματοπιστωτικής κρίσης
19°
