Φοβάμαι ότι δεν έχουμε ακόμα καταλάβει πόσο κρίσιμη είναι η κατάσταση, πόσο επικίνδυνα είναι τα πράγματα. Συνεχίζουμε να συμπεριφερόμαστε με τον ίδιο τρόπο. Το καταλαβαίνεις άμα δεις τι κάνουν οι άλλοι γύρω μας. Όταν η κρίση πλησίασε στη γειτονιά τους, στις λίγες μέρες που διήρκησε η κυπριακή αναστάτωση, το Ισραήλ, η χώρα που «ποτέ δεν ζητάει συγνώμη», ζήτησε συγνώμη από την Τουρκία για τους 9 Τούρκους που σκοτώθηκαν όταν προσπάθησαν να μπουν στη Γάζα. Η Τουρκία και το Ισραήλ αμέσως παραμέρισαν τα προβλήματα και συμφώνησαν για τη μελλοντική διαδρομή του φυσικού αερίου. Συγχρόνως, η Τουρκία έβαλε τέλος στον εμφύλιο πόλεμο με τους Κούρδους, έναν πόλεμο που κρατάει δεκαετίες.
Ο καιρός των όπλων τελείωσε, είπε ο Κούρδος ηγέτης, τώρα είναι ο καιρός των ιδεών. Όλα αυτά σε μια βδομάδα. Αν είχαν συμβεί εδώ, ακόμα θα μιλούσαμε για προδότες και κρεμάλες. Τα κάνουν, όμως, αυτά γιατί το Ισραήλ των κιμπούτζ και των πορτοκαλιών έχει γίνει τα τελευταία χρόνια μια υπολογίσιμη δύναμη στο χώρο της πληροφορικής. Και η Τουρκία, που μια δεκαετία πριν ήταν χρεοκοπημένη στα προγράμματα του ΔΝΤ, σήμερα είναι στο G20, προετοιμάζεται να γίνει η Βραζιλία της Μεσογείου, να μπει στο G10, στις ισχυρότερες χώρες του κόσμου.
Έχουμε να αντιμετωπίσουμε την ελληνική κρίση, την ευρωπαϊκή κρίση, την κρίση της Δύσης. Ο κόσμος μας αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα και επειδή συμβαίνει στις μέρες μας δεν μπορούμε ακόμα να συνειδητοποιήσουμε πως γράφεται η ιστορία. Κάποτε η Ευρώπη είχε το 50% της παγκόσμιας παραγωγής, το 1980 είχε πέσει στο ένα τέταρτο. Το 2010 είχε φτάσει στο 19% και υπολογίζουν ότι το 2020 θα πέσει στο 7% της παγκόσμιας παραγωγής. Η Δύση έπαψε να είναι αυτό που ήταν, τα 770 εκατομμύρια δεν μπορούν πια να έχουν το τριπλάσιο βιωτικό επίπεδο από τα άλλα 7 δισεκατομμύρια πληθυσμού. Η παραγωγή, η δύναμη και το χρήμα έχουν μεταφερθεί στις αναδυόμενες μεγάλες δυνάμεις, στα Bric που με την προσθήκη της Νότιας Αφρικής έχουν γίνει Brics.
Τις ίδιες αυτές μέρες που η Ευρώπη έχει πελαγώσει με τα προβλήματα της Κύπρου, ενός μικρού νησιού, τα Brics προχώρησαν σε μια απόφαση που λίγοι συνειδητοποίησαν τι σημαίνει αλλά είναι μια απόφαση που δείχνει τι πρόκειται να συμβεί. Συμφώνησαν ότι στις μεταξύ τους συναλλαγές θα μπορούν να χρησιμοποιούν τα εθνικά τους νομίσματα. Έκαναν, δηλαδή, το πρώτο βήμα για να ξεπεράσουν τα παγκόσμια νομίσματα, το δολάριο και το ευρώ. Στον αυριανό κόσμο τα ευρωπαϊκά κράτη, ακόμη και τα ισχυρότερα, είναι πολύ μικρού μεγέθους για να ανταγωνιστούν τα ήδη πολυεθνικά μεγάλα κράτη, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Ρωσία, η Αμερική.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ήταν μια ιδέα που προσπαθούσε απλώς να ξεπεράσει ένα αιματηρό παρελθόν συνεχών ευρωπαϊκών πολέμων. Ήταν και η μόνη λύση που θα διατηρούσε την Ευρώπη στο παγκόσμιο παιχνίδι και θα προστάτευε το βιωτικό επίπεδο του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Όμως, τα σχέδια απέχουν από την πράξη. Η γερασμένη ήπειρος δεν δείχνει μέχρι τώρα ότι έχει το δυναμισμό να προχωρήσει γρήγορα στην ενοποίηση, στις αλλαγές που χρειάζονται για να μη χάσει το τρένο της νέας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας των τεχνολογιών και της πληροφορικής.
Μέσα σε όλο αυτό το πρόβλημα της Δύσης πρώτα, της Ευρώπης ειδικότερα, η Ελλάδα είναι απλώς ο πιο αδύναμος κρίκος. Αυτός που πιο εύκολα θα χαθεί στην πορεία, θα βγει στο περιθώριο, μια μικρή ασήμαντη περιοχή του πλανήτη για την οποία κανείς δεν θα ενδιαφέρεται πώς ζουν οι πολίτες της. Τα πράγματα έχουν γίνει πια τόσο πολύ δύσκολα και επικίνδυνα για όλους ώστε να μην υπάρχουν περιθώρια για πολλές συζητήσεις, για ελαστικές συμπεριφορές, για απεριόριστες χρηματοδοτήσεις. Τα ελλείμματα συνολικά της ευρωζώνης έχουν φτάσει τα 30 τρις, 9 τρις είναι μόνο των κρατών. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει ήδη χρηματοδοτήσει με 2 τρις τις υπερχρεωμένες τράπεζες, πόσα πρέπει πια να δώσει; Όταν στενεύουν τα πράγματα, όλα γίνονται πιο σκληρά. Οι εξελίξεις στην Κύπρο, η αλλαγή συμπεριφοράς στη συγχώνευση Εθνικής-Eurobank, δείχνουν ότι τα όρια έχουν εξαντληθεί, ότι τα «ατυχήματα» δεν θα αποφεύγονται πια με κάθε κόστος. Αν τα προβλήματα είναι πλανητικού μεγέθους, αν και ο πυρήνας της Ευρώπης αντιμετωπίζει πρόβλημα, η υπομονή εξαντλείται. Τα περιφερειακά κράτη θα διασώζονται, αν τα ίδια προσπαθούν να διασωθούν.
Στην «πρακτική» λογική της Γερμανίας, μείωση των ελλειμμάτων και περισσότερη δουλειά για να αντέξουμε τον ανταγωνισμό, οι άλλοι, οι «καλοί», μέχρι τώρα δεν έχουν να αντιπαραβάλλουν καμία άλλη πολιτική, παρά μόνο μεγαλύτερα ελλείμματα. Δηλαδή, περισσότερα χρέη. Δηλαδή, ακόμα μεγαλύτερη επιτάχυνση της παγκόσμιας στροφής προς την Ανατολή. Η Ευρώπη, και η Ελλάδα ακόμα περισσότερο, μοιάζει να μην μπορεί να σκεφτεί με όρους του 21ου αιώνα, προσπαθεί τυφλά, χωρίς λογική, να παραμείνει απλώς στον προηγούμενο αιώνα. Δεν είναι τυχαίο πως τα «αντισυστημικά» ρεύματα που γεννάει η κρίση είναι ο νεοναζισμός και ο νεομπολσεβικισμός. Η επιστροφή, δηλαδή, στις συγκρούσεις και τις εκδοχές των αρχών του προηγούμενου αιώνα. Την ώρα που ολόκληρος ο πλανήτης αλλάζει σελίδα.
Νομίζω ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα κάνει ολέθριο λάθος. Πιστεύει ότι θα επιβιώσει έτσι, λάθρα, με λίγα μερεμέτια, λίγη βοήθεια από τους Ευρωπαίους φίλους, ξεγελώντας τους «κουτόφραγκους». Έχουν χωριστεί σε δύο ομάδες, έναν Σύριζα αντιπολίτευσης και έναν Σύριζα κυβερνητικό, και έχουν μοιράσει τους ρόλους. Ο Σύριζα και η υπόλοιπη αντιπολίτευση στο ρόλο του υπερασπιστή του παρελθόντος εγκαλεί τον οποιονδήποτε θέλει να αγγίξει το παραμικρό στο χρεοκοπημένο σύστημα. Και τα κυβερνητικά κόμματα επικαλούνται στην Ευρώπη την αδιαλλαξία της αντιπολίτευσης για να δικαιολογήσουν τις δικές τους κουτοπόνηρες καθυστερήσεις, τη συνεχή ακινησία. Εφαρμόζουν το πρόγραμμα του Σύριζα. Δεν κάνουν τίποτα. Τέταρτος χρόνος, η μόνη συζήτηση που γίνεται στην Ελλάδα είναι οι δόσεις. Πιστεύουν ότι θα διατηρήσουν το ίδιο χρεοκοπημένο σύστημα της κρατικής και κομματικής γραφειοκρατίας, των πελατειακών σχέσεων και του παρασιτισμού, άθικτο. Απλώς, φτωχότερο.
Κάνουν λάθος. Έσοδα άλλα δεν θα υπάρξουν, η οικονομία της χώρας βρίσκεται στα πρόθυρα ενός μεγάλου παραγωγικού κραχ. Τα δανεικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση στερεύουν. Διάσωση με κάθε κόστος πια δεν θα ξαναϋπάρξει. Οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι δεν θα ξαναπληρώσουν τόσο εύκολα την ανικανότητα άλλων κρατών να συμμαζέψουν το σπίτι τους και να βρουν ένα βιώσιμο τρόπο να υπάρξουν.
Από δω και πέρα όλες οι λύσεις θα είναι οδυνηρές. Και θα κοστίζουν άμεσα σε μας. Είτε λέγεται αυτό φόροι, είτε σταδιακή απομείωση της ακίνητης περιουσίας, είτε κούρεμα των καταθέσεων, είτε εκμηδενισμός των μισθών. Λεφτά πια ξένα δεν υπάρχουν. Όλη η Δύση έχει πρόβλημα, δεν θα χρηματοδοτεί άλλο τους αδύναμους κρίκους. Η Ελλάδα χρειάζεται ένα επείγον αναπτυξιακό σοκ αλλιώς σύντομα θα βγει έξω από το παιχνίδι, μια μικρή περιφέρεια του κόσμου, φτωχή και ξεχασμένη. Πολύ πιο σύντομα απ’ όσο νομίζουμε. Τίποτα απ’ όσα συζητάμε κάθε μέρα δεν είναι σοβαρό. Προανακριτικές επιτροπές, επίορκοι υπάλληλοι και χαράτσια της ΔΕΗ. Τρόικες και κόκκινες γραμμές. Μνημόνια και πλαστά διλήμματα. Παίζουμε πάντα καθυστερήσεις, ενώ το παιχνίδι έχει τελειώσει. Μόνο εμείς μπορούμε να ξυπνήσουμε στο τελευταίο λεπτό και να σώσουμε την παρτίδα και, αντί γι’ αυτό, εξακολουθούμε να αναζητούμε εχθρούς για να κρύψουμε τη δική μας ακινησία.
12°
