Το ΠΑΣΟΚ της αποτυχίας

Υπάρχουν (και θα υπάρξουν) πολλές αναλύσεις και ερμηνείες των λόγων, για τους οποίους το άλλοτε κραταιό ΠΑΣΟΚ, το κόμμα που συνόψισε τη δίψα του αδικημένου Έλληνα του εμφυλίου (σε βαθμό που παλιοί αριστεροί κάποτε έφτασαν στο σημείο να φωνάζουν «Πέσ’ τα, Μένιο») βρίσκεται σήμερα σε στενό φλερτ με μονοψήφια ποσοστά στις δημοσκοπήσεις.

Πολλοί συνδέουν το success story (και την συνεπακόλουθη πτώση) με την κληρονομιά του ιδρυτή του κόμματος, που μπόρεσε ακριβώς να εκφράσει όλα τα «δίκαια αιτήματα», αλλά και τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας (από την πλευρά των χαμένων), εξομαλύνοντας αδικίες, δίνοντας πίσω χαμένα όνειρα, αλλά και προσφέροντας άφθονο χώρο για όλα τα «άνθη του κακού», με προεξάρχοντα τη διαφθορά, τον εκμαυλισμό των συνειδήσεων και τις νοοτροπίες του πελατειακού κράτους (βρίσκοντας μιμητές σε όλο το πολιτικό φάσμα).

Στη χώρα που ισχυρίζεται ότι έχει σχεδόν 40% αριστερά (με μεγάλο ποσοστό οπαδών ακραίων ιδεολογιών), αρκετοί θεωρούν οτι το ΠΑΣΟΚ στην πορεία λοξοδρόμησε και έγινε αφόρητα δεξιό. Άλλοι θεωρούν ότι πολύ απλά ήρθε ο οδοστρωτήρας της κρίσης και του μνημονίου–  και σάρωσε τον αυθεντικότερο εκφραστή του πνεύματος της μεταπολίτευσης, μαζί με το τέλος εποχής. Σε κάθε περίπτωση, από ηγεμόνας του πολιτικού κόσμου το ΠΑΣΟΚ βρέθηκε να συρρικνώνεται σταθερά, σε βαθμό που κανείς δεν το είχε φανταστεί, πριν από μερικά χρόνια.

Με το 59,9% του εκλογικού σώματος, σύμφωνα τουλάχιστον με την τελευταία δημοσκόπηση της GPO, να πιστεύει ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει άλλη κυβερνητική λύση σήμερα εκτός από την τρικομματική, με το 75,6% να πιστεύει ότι δεν είναι εφικτή η πρόταση ΣΥΡΙΖΑ για κατάργηση του μνημονίου με παραμονή στο ευρώ και με το 63,7% να καταδικάζει τη στάση του ΣΥΡΙΖΑ απέναντι στις κυπριακές εξελίξεις, το ΠΑΣΟΚ θα έπρεπε να είχε βρει μια πολύ καλύτερη δημοσκοπική «θέση στον ήλιο».

Αυτό όμως δεν έχει συμβεί, επειδή κάποιο άλλο κόμμα έχει καταλάβει τον ιδεολογικό του χώρο, εκτοπίζοντας το ΠΑΣΟΚ – η εκλογική δύναμη της ΔΗΜΑΡ δεν αρκεί για τέτοιες εξηγήσεις. Ο ΣΥΡΙΖΑ, που αποτέλεσε καταφύγιο για μεγάλο ποσοστό πρώην ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ, σίγουρα δεν μπορεί να προσμετρηθεί στις ευρωπαϊκές δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας. Τι είναι, λοιπόν, αυτό που εμποδίζει τον κύριο εκφραστή της κεντροαριστερής παράταξης να (προσπαθήσει να) ανακάμψει, όπως θα γινόταν σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα – έστω αποκηρύσσοντας πλήρως το παρελθόν του, με αλλαγή συμβόλων, ακόμα και ονόματος;

Θα ήταν λογικό να πιστεύει κανείς ότι οι διεργασίες για την ανασύσταση της κεντροαριστεράς χρειάζονται πολύ χρόνο, περισσότερο από αυτόν που έχει περάσει από τη συνειδητοποίηση της κρίσης και τον απλοϊκό και αφελή χωρισμό των ελληνικών πολιτικών σχηματισμών σε «μνημονιακούς» και «αντι-μνημονιακούς». Θα ήταν λογικό επίσης να ελπίζει κανείς ότι η πρωτόγνωρη κρίση θα φέρει και ένα ισχυρό ρεύμα νέου αίματος, ώστε να βελτιωθεί ριζικά η ποιότητα του πολιτικού προσωπικού, μόνο που συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο...

Τίποτα, όμως, από τα παραπάνω δεν αρκεί για να εξηγήσει γιατί το ΠΑΣΟΚ βυθίζεται όλο και περισσότερο στην ανυποληψία και στο περιθώριο του πολιτικού συστήματος. Ούτε το ότι έφερε το βάρος των πρώτων μνημονίων, παρά το γεγονός ότι τα σκληρά μέτρα λιτότητας έπαιξαν τεράστιο ρόλο. Ούτε η εξήγηση ότι οι περισσότεροι κακομαθημένοι θιασώτες της διαφθοράς, του πελατειακού κράτους και των εύκολων δανεικών («νόμος είναι το δίκιο του υπαλλήλου ΔΕΚΟ») βρήκαν καταφύγιο στον ΣΥΡΙΖΑ, ελπίζοντας για ολική επαναφορά των ονείρων της δημαγωγίας. Ούτε καν ακόμα η αποστροφή πολλών ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ που υποστήριξαν τον Γιώργο Παπανδρέου, για τον τρόπο με τον οποίον θεώρησαν ότι τον υπονόμευσε ο διάδοχός του.

Όσο κι προσπαθεί να εμφανίσει ένα (απαραίτητο) πρόσωπο ανανέωσης, το ΠΑΣΟΚ αποτυγχάνει. Τα περισσότερα (πρώην) πρωτοκλασάτα του στελέχη σιωπούν (εντός ή εκτός κόμματος), είτε ανήκαν σε αυτούς που επιχείρησαν ένα μεταρρυθμιστικό έργο, είτε σε όσους, με χαρακτηριστική επιμονή, σαμποτάρησαν τα απαραίτητα κυβερνητικά βήματα, ώστε να μην γίνουν απλώς οριζόντιες περικοπές μισθών και συντάξεων – κι αυτά που μιλούν, ζημιά κάνουν. Τα νέα στελέχη εκφράζουν έναν άχρωμο και ξύλινο λόγο, χωρίς να επιτρέπουν να δει κανείς οποιαδήποτε αχτίδα σύγχρονης αντίληψης. Το μόνο που ξεχώρισε από τις πρωτοβουλίες του ΠΑΣΟΚ, υπό τη νέα του ηγεσία, είναι η αντιφασιστική του ατζέντα και το προσκλητήριο σε όλες τις δυνάμεις του συνταγματικού τόξου εναντίον της Χρυσής Αυγής.

Ο ίδιος ο Ευάγγελος Βενιζέλος αποτυγχάνει να πείσει ότι είναι φορέας του καινούργιου κι ότι τον ενδιαφέρει η υπέρβαση, προς τη δημιουργία ενός σχήματος που θα καθορίσει τον ευρύτατο χώρο της κεντροαριστεράς. Η επιλογή για κατά μέτωπον αντιπαράθεση με τον ΣΥΡΙΖΑ, όχι μόνο αποδεικνύεται ανεπαρκής για τον επαναπατρισμό ψηφοφόρων, αλλά δεν περιφρουρεί ούτε τις δυνάμεις του, καθώς απωθεί όσους θα μπορούσαν να συγκινούνται από αυτό που αποκαλεί «υπεύθυνη στάση για τη σωτηρία της χώρας».

Η δε τακτική του να καταφεύγει στη σύγκρουση, όπως στην Προκαταρκτική Επιτροπή της Βουλής, ακόμα κι αν ο πολιτικός αντίπαλος έχει διακριθεί ως εριστικός ή «σπασίκλας», δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να τον χαρακτηρίζει ως μέρος ενός σοβαρού προβλήματος υποβάθμισης του Κοινοβουλίου. Έχοντας να απαντήσει σε πάρα πολλές εύλογες απορίες για το ρόλο του στη μη αξιοποίηση της λίστας Λαγκάρντ και στη συγκάλυψη που όλα δείχνουν ότι επιχειρήθηκε, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ δεν έχει τα περιθώρια να απαντάει με σαρκαστικά «καλέ», επιχειρώντας να αμυνθεί χαριτωμένα...

Μόνο που οι ιδέες του ευρύτερου σοσιαλδημοκρατικού χώρου, εκτός από ενδιαφέρουσες και ικανές για τη λύση πολλών μεγάλων προβλημάτων, είναι και απαραίτητες για την ανάκαμψη μιας χώρας από την κρίση που ενίσχυσε επικίνδυνα τα άκρα και άφησε ένα τεράστιο κενό, στο μέσον του πολιτικού φάσματος. Εάν κάποτε το πολιτικό μέγεθος του Ευάγγελου Βενιζέλου εθεωρείτο επαρκές για να καλύψει δημιουργικά ένα τέτοιο εγχείρημα (όπως συνέβη αντιστοίχως και με άλλα πολιτικά πρόσωπα που συνδέθηκαν –δικαίως ή αδίκως, δεν έχει σημασία– στη συνείδηση των ψηφοφόρων με τη στήριξη της διαπλοκής), τρία χρόνια μετά το ξέσπασμα της κρίσης, οι εκτιμήσεις αυτές έχουν καταστεί απολύτως αδύναμες να περιγράψουν την πραγματικότητα.

Εάν το σημερινό ΠΑΣΟΚ δεν το αντιληφθεί αυτό, θα υποστεί τον εκτοπισμό από άλλες δυνάμεις, που (έστω κι αν δεν υπάρχει ακόμα ηγετική φυσιογνωμία για να τις ενώσει) θα εμφανιστούν μοιραία στο προσκήνιο. Εκτός αν και αποφασίσει να πρωταγωνιστήσει. Δύσκολο, όμως, με το υπάρχον οπλοστάσιο. Δεν φταίνε οι ιδέες...