Economic Hitman: Εξομολογήσεις ενός δολοφόνου

Στο αυστριακό ντοκιμαντέρ του Έρβιν Βαγκενχόφερ “Let’s Make Money” εμφανίζεται ο πρώην «οικονομικός εκτελεστής» Τζον Πέρκινς, ο οποίος εξηγεί μπροστά στην κάμερα πώς λειτουργεί το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα και η νεο-αποκιοκρατία: «Όποια ξένη ηγεσία αρνείται να διευκολύνει το αμερικανο-ευρωπαϊκό εμπόριο, απομακρύνεται, είτε με πολιτικά μέσα, είτε με την απλή τέχνη του φόνου. Αν ούτε το πρώτο, ούτε το δεύτερο επιτύχουν, οι Ηνωμένες Πολιτείες επεμβαίνουν στρατιωτικά». Ο Τζον Πέρκινς μιλάει πια ελεύθερα· δεν ανήκει στο προσωπικό της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφαλείας, δεν είναι πλέον “economic hitman”· και, παρότι έχει λόγους να φοβάται μήπως του συμβεί κάποιο παράξενο δυστύχημα, μετά το βιβλίο του με τον τίτλο «Εξομολογήσεις ενός οικονομικού εκτελεστή» (που εκδόθηκε το 2004), συνεχίζει με ένα ακόμη: στη «Μυστική ιστορία της αμερικανικής αυτοκρατορίας» περιγράφει πώς οι πολυεθνικές εταιρείες (πετρελαίου, βάμβακα, ορυκτών) εκμεταλλεύονται τις χώρες του Τρίτου Κόσμου· και πώς καταστρέφουν το περιβάλλον με τρόπο μη ανατάξιμο.

Για δέκα χρόνια ο Πέρκινς εργαζόταν ως υπάλληλος της εταιρείας Στρατηγικής Τσας Τ. Μέιν, η οποία, εξ ορισμού, διατηρούσε στενές σχέσεις τόσο με τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, όσο και με τις πολυεθνικές εταιρείες. Ο ρόλος του Πέρκινς ήταν να καλοπιάνει και να εκβιάζει ξένους ηγέτες ώστε να υπηρετούν την αμερικανική πολιτική, προσφέροντας συγχρόνως ευνοϊκά συμβόλαια στις αμερικανικές επιχειρήσεις. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Πέρκινς, ο Σαντάμ Χουσεΐν αρνήθηκε πεισματικά τις απαιτήσεις των Αμερικανών σχετικά με το πετρέλαιο, και, καθώς τα μέτρα ασφαλείας στο Ιράκ έκαναν προβληματική τη δολοφονία του, οι ΗΠΑ βρήκαν μια πρόχειρη πρόφαση για να εξασφαλίσουν πιο κερδοφόρες συνθήκες για το εμπόριο του πετρελαίου. Εισέβαλαν στη Βαγδάτη.

Ο Πέρκινς υποστηρίζει με συγκεκριμένα στοιχεία αυτό που ξέρουμε όλοι: η αμερικανική οικονομία αυτοπροστατεύεται με αδιάλειπτη κρατική παρέμβαση· η νεοφιλελεύθερη τακτική αφορά «τους άλλους». Σε χώρες όπως η Μπουρκίνα Φάσο, στη δυτική Αφρική, η βαμβακοπαραγωγή γίνεται χωρίς εκμηχάνιση –με τα χέρια και τα πόδια– και στοιχίζει δέκα φορές λιγότερο απ’ όσο στις ΗΠΑ· παρ’ όλ’ αυτά, η λιανική τιμή του αφρικανικού βαμβακιού είναι ίδια με εκείνη του αμερικανικού. Εξάλλου, οι κυβερνήσεις χωρών όπως η Μπουρκίνα Φάσο ή ο Ισημερινός πιέζονται αφόρητα, εξαιτίας ενός πλασματικού αλλά ιλιγγιώδους εξωτερικού χρέους, με αποτέλεσμα να μην έχουν το περιθώριο (ακόμη κι αν δεν τους λείπει η βούληση) να δημιουργήσουν υποδομές και να αναπτύξουν, στοιχειωδώς, κοινωνική πολιτική: σχολεία, νοσοκομεία, ασφαλιστικά ταμεία. Ακόμη και η καταστροφική γεννητικότητα θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί αν υπήρχαν τα μέσα να γίνει σχετική διαφώτιση, να ληφθούν αντισυλληπτικά μέτρα, να θεσπιστεί, πάλι στοιχειωδώς, οικογενειακός προγραμματισμός.

Παραλλήλως, καθώς ο φαύλος κύκλος διαιωνίζεται, οι επικεφαλής των πολυεθνικών δεν αναλαμβάνουν καμιά κοινωνική ευθύνη: δεν θεωρούν μέρος της δουλειάς τους τη μέριμνα για τους εργαζόμενους και το περιβάλλον· οι εταιρείες επενδύσεων έχουν χρέος να αυγαταίνουν τα λεφτά των επενδυτών· να μεγιστοποιούν τα κέρδη, να ελαχιστοποιούν τα κόστη. Δεν τίθεται κανένα ζήτημα ηθικής τάξεως: όλα επιτρέπονται· η λεγόμενη «βοήθεια στον Τρίτο Κόσμο» είναι, στην ουσία, ο εμποδισμός τού να αναπτυχθεί αυτόνομα, να προστατεύσει τη σωματική ακεραιότητα των πολιτών του καθώς και τους φυσικούς του πόρους. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η Shell κατέστρεψε το τροπικό δάσος γύρω από τον Ρίο Νάπο στον Ισημερινό. Ούτε ότι, στο Αφγανιστάν, η CIA υποστήριξε τους μουτζαχεντίν που διακινούσαν ηρωίνη: τους προμήθευε μάλιστα με φορτηγά και ζώα που, εκτός από όπλα, μετέφεραν όπιο στα εργαστήρια των αφγανο-πακιστανικών συνόρων. Παρότι η πολυπλοκότητα της CIA παίρνει συχνά σουρεαλιστικές διαστάσεις, συνεργάζεται –όσο της επιτρέπει η εσωτερική της γραφειοκρατία και ο σουρεαλισμός– με τις πολυεθνικές, τη μαφία, τη Μοσάντ, τους τοπικούς ηγέτες των επιλεγόμενων «αναδυομένων» οικονομιών με σκοπό την αύξηση των κερδών.

Οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες έχουν εκτεθεί κατ’ επανάληψη: από το πραξικόπημα στη Γουατεμάλα το 1954 μέχρι τη συνωμοσία για τη δολοφονία του Σαντάμ έχουν χωρέσει εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας τα οποία συμποσούνται στην άσκηση μιας παγκόσμιας τυραννίας. Ο Τζον Πέρκινς –όπως ο Ντέιβιντ Κόρτεν δέκα χρόνια νωρίτερα– βρέθηκαν insiders σε ένα λάκκο με φίδια· η «βοήθεια» που υποτίθεται ότι οι ΗΠΑ παρείχαν στην Ασία, στην Αφρική, στη Λατινική Αμερική απέβη η ίδια η αιτία της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης· οι ΗΠΑ αποδείχτηκαν, στα μάτια τους, ο κατ’ εξοχήν παράγοντας της ακροσφαλούς οικονομικής πολιτικής και της διεθνούς τρομοκρατίας.

Οι έντονες αντιδράσεις του αμερικανικού αναγνωστικού κοινού στους ισχυρισμούς του Τζον Πέρκινς, που δεν είναι παρά η συνέχεια μιας παράλληλης ιστορίας η οποία βγάζει στο φως τις παράνομες δραστηριότητες των στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος, μαρτυρούν ότι οι Αμερικανοί πολίτες βρίσκονται ακόμα πολύ μακριά από την αλήθεια. Ανέκαθεν, η ελευθερία του λόγου στις ΗΠΑ επέτρεπε τις διαμάχες σχετικά με το τι σκαρώνουν οι πολυεθνικές, η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ και η CIA παντού στον κόσμο· στην Παραγουάη (όπου, ούτε λίγο ούτε πολύ, οι ΗΠΑ έγιναν απολογητές μαζικών βασανιστηρίων), στις πέντε χώρες της ASEAN, στην Ανατολική Αφρική: ωστόσο, αυτές οι διαμάχες δεν φαίνεται να καταλήγουν στη γενική παραδοχή ότι το πολυπλόκαμο δίκτυο των μυστικών και λιγότερο μυστικών αμερικανικών υπηρεσιών σκαλίζει, μαγειρεύει, μαστορεύει και δεκάζει τους πάντες. Και ότι όποιος, για τους δικούς του λόγους, παραμένει μη-εξαγοράσιμος, πεθαίνει. Η βραχεία μνήμη των Αμερικανών πολιτών είναι σημάδι βαθιάς παθολογίας: το πραξικόπημα στη Χιλή και η δολοφονία του Αλιέντε ξεχάστηκαν· το ίδιο και ο μυστικός πόλεμος στην Αγκόλα· οι αποκαλύψεις ότι η CIA είχε ανοίξει μαγαζάκι κοκαΐνης και ηρωίνης στη μικρή πόλη Μίνα του Άρκανσο ξεχάστηκαν κι αυτές· το σκάνδαλο της πλύσης εγκεφάλου με LSD θεωρείται σήμερα urban legend· το βιβλίο του πρώην πράκτορα Ραλφ ΜακΤζίι με τον τίτλο «Θανάσιμες απάτες» (όπου περιγράφει το πώς η CIA υποστηρίζει τα εκτελεστικά αποσπάσματα και εκπαιδεύει τεχνικούς βασανιστηρίων) δεν διαβάζεται πια· πάλιωσε.

Στο ντοκιμαντέρ του Βαγκενχόφερ “Let’s Make Money”, οι διευθυντές των πολυεθνικών δεν κρύβουν ότι είναι έτοιμοι για όλα· απουσιάζει η συστολή, ο ηθικός κώδικας. Ναι, το έδαφος στη δυτική Αφρική διαβρώθηκε από την εντατική μονοκαλλιέργεια· άρα, το εγκαταλείπουμε και πάμε αλλού. Τι θα απογίνουν οι κάτοικοι που εξαρτώνταν από εκείνη τη μονοκαλλιέργεια; Δεν ξέρουμε, δεν μας αφορά… Θα σας πω εγώ, σκέφτομαι: θα μεταναστεύσουν· θα τους βρείτε στην πόρτα σας· ύστερα, θα παραπονιέστε για τη μετανάστευση… Το πράγμα μοιάζει με one night stand χωρίς συναίνεση· με hit-and-run· θανάσιμος τραυματισμός και εγκατάλειψη του θύματος.