Ένοπλη βία και ψυχική υγεία

Υπό τη σκιά της πρόσφατης τραγωδίας στο Τέξας αλλά και των θανατηφόρων περιστατικών σε αμερικανικά εκπαιδευτικά ιδρύματα κάθε λίγες εβδομάδες, δεν είναι δύσκολο να κατανοήσουμε ότι η χρήση της βίας συνδέεται εκτός από το θέμα της Δημόσιας Ασφάλειας, και με αυτά της Παιδείας και της Ψυχικής Υγείας.

Σε μια χώρα όπως η Αμερική, όπου για κάποιες κοινωνικές ομάδες η πρόσβαση στα όπλα είναι πολύ πιο εύκολη από την επίσκεψη σε ψυχολόγο, δεν θα έπρεπε να αναρωτιόμαστε γιατί συμβαίνουν γεγονότα όπως η πρόσφατη τραγωδία στην Πρώτη Εκκλησία Βαπτιστών στο Σάδερλαντ Σπρινγκς του Τέξας, ή το μακελειό στο Λας Βέγκας πέντε μόλις εβδομάδες πριν.

Η αναφορά σε ένα και μόνο κίνητρο δεν μπορεί να εξηγήσει το περίπλοκο και, δυστυχώς, ευρύτατα διαδεδομένο φαινόμενο ένοπλης βίας από ψυχικά διαταραγμένους, νέους στην πλειονότητά τους, άντρες. H πρόσφατη τραγωδία όμως δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Αποτελεί κρίκο σε μια μακρά αλυσίδα τραγικών γεγονότων βίας. Απαιτείται, λοιπόν, ένα γενικότερο σχόλιο για συναφή καταγεγραμμένα φαινόμενα.

Ο κοινός τόπος στα περισσότερα περιστατικά ένοπλης βίας είναι η χρήση ψυχοτροπικών ουσιών, στις οποίες πολλοί Αμερικάνοι εθίζονται από μικρή ηλικία, με ενίοτε αποτρόπαια αποτελέσματα. Οι New York Times είχαν δημοσιεύσει σειρά συνεντεύξεων όπου επιστήμονες κι εκπαιδευτικοί παραδέχονταν ότι το αμερικανικό Σύστημα Υγείας έχει αποτύχει να εφαρμόσει με επιτυχία θεραπευτικές, μη φαρμακευτικές, παρεμβάσεις για παιδιά με κοινωνικά, μαθησιακά και ψυχικά προβλήματα.

Αντί να υποστηρίζονται οι μαθητές με ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες, οι περισσότεροι οικογενειακοί γιατροί (με τη συγκατάθεση δασκάλων και γονέων) συνταγολογούν ψυχοτροπικά φάρμακα σε παιδιά οικογενειών με χαμηλά εισοδήματα, προκειμένου αφενός να βελτιωθούν οι βαθμοί τους και αφετέρου να σταματήσουν να είναι υπερδραστήρια και επιθετικά − με αποτέλεσμα να γίνεται χρήση χημικής αγωγής για οποιοδήποτε πρόβλημα, ακόμα και για τη δυσλεξία.

Το πλέον διαδεδομένο από αυτά τα φάρμακα, το adderall, το οποίο φέρεται να αντιμετωπίζει το Σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (Attention deficit and hyperactivity disorder), συχνά φαίνεται να επιτυγχάνει αυτά που υπόσχεται: η ικανότητα συγκέντρωσης των μαθητών και οι επιδόσεις στα μαθήματα βελτιώνονται, η συμπεριφορά τους μεταβάλλεται ώστε να ελέγχουν τον θυμό τους, η συμβίωση στο σπίτι γίνεται πιο αρμονική.

Είναι χαρακτηριστικό ότι κάθε φορά που η επιχορήγηση της δημόσιας εκπαίδευσης καθυστερεί, τα κρούσματα του Συνδρόμου Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας αυξάνονται, με αποτέλεσμα να σημειώνονται βίαια επεισόδια. Κατά τη διάρκεια των επεισοδίων αυτών, μαθητές έχουν επιτεθεί κατά συμμαθητών τους, ακόμα και κατά των δασκάλων τους, κι έχουν μεταφερθεί επειγόντως σε ψυχιατρικά ιδρύματα όπου τους χορηγούνται συνήθως διαφορετικά φάρμακα, χωρίς όμως να παρέχονται οι συνεδρίες ατομικής και οικογενειακής θεραπείας που έχουν ανάγκη. Την ίδια στιγμή, οι περιπτώσεις γονέων που ζητούν από τους γιατρούς χάπια που θα βελτιώσουν τη βαθμολογία και τη συμπεριφορά των παιδιών τους πληθαίνουν.

Η αμερικανική κυβέρνηση καλείται να αντιμετωπίσει άμεσα τρία σοβαρά ζητήματα: πρόσβαση στην ψυχική θεραπεία, περισσότερη χρηματοδότηση στα σχολεία έτσι ώστε να καλύπτονται οι βασικές ανάγκες των παιδιών ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση, και την απαγόρευση της οπλοχρησίας.

Δεν θέλω να είμαι απαισιόδοξη, αλλά αναρωτιέμαι τι θα καταφέρει ο Τραμπ −που τάσσεται άλλωστε υπέρ του δικαιώματος της οπλοχρησίας− σε έναν τομέα όπου ο Ομπάμα και οι Δημοκρατικοί προκάτοχοί του απέτυχαν παταγωδώς.

Αναρωτιέμαι επίσης πόσοι αμερικανοί πολίτες θα χρειαστεί ακόμα να πεθάνουν πριν αποφασίσει κάποια κυβέρνηση, αντί να καταφύγει στην εύκολη μα προσωρινή λύση του «χημικού ζουρλομανδύα», να αλλάξει το υποβαθμισμένο περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν χιλιάδες παιδιά που γίνονται εξαρτημένοι ενήλικες και κάποιες φορές δράστες εγκλημάτων, και να προσφέρει σε αυτά και στις οικογένειές τους πρόσβαση σε αποτελεσματική ψυχική θεραπεία.