Ένα κύμα πολιτών κατακλύζει τη Μεσόγειο

Ο Γερμανός σοσιαλδημοκράτης Μartin Schulz, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, και ο André Azoulay, πρόεδρος του Ευρομεσογειακού Ιδρύματος Anna Lindh, γράφουν στην A.V.

Μεσόγειος ταλανίζεται μεταξύ της ανανέωσης και της κρίσης. Νέες πολιτικές, κοινωνικές και πολιτιστικές πραγματικότητες αγωνίζονται να βγουν στο φως. Από …το βορρά ως το νότο πάλλεται η αίσθηση της προσδοκίας και της αβεβαιότητας, και δεν υπάρχει σαφής πορεία να ακολουθηθεί.

Kρίση του χρέους στην Ευρώπη έχει συγκλονίσει πολίτες, πολιτική και θεσμούς και έχει προκαλέσει ραγδαία αύξηση της ανεργίας η οποία πλήττει ιδιαίτερα τους νέους. Το πολιτικό κόστος αποτυπώνεται σε μια εντεινόμενη αίσθηση αδυναμίας, σε αυξανόμενη δυσπιστία για την πολιτική και σε ανησυχητική αύξηση της μισαλλοδοξίας προς άτομα με διαφορετικές πεποιθήσεις ή διαφορετική εθνικότητα.

Κατά μήκος των νότιων και ανατολικών ακτών της Μεσογείου, η εκδίωξη προηγούμενων αυταρχικών καθεστώτων έχει δημιουργήσει ένα πεδίο διαπάλης, στο οποίο οι ανταγωνιστές προσπαθούν να επιτύχουν μια συνεκτική πολιτική μετάβαση. Εντωμεταξύ, το αδιέξοδο στις σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης εξακολουθεί να υφίσταται και επισκιάστηκε μόνο από την τραγωδία των 80.000 νεκρών στη Συρία.

Μία νέα μεσογειακή δυναμική που θα βασίζεται στον κοινό μας χώρο και στις κοινές μας αξίες χρειάζεται επειγόντως. Οι ευκαιρίες, οι πολιτικοί και οικονομικοί λόγοι υπάρχουν. Υπάρχει, όμως, άραγε και η πολιτική βούληση;

Από τις 4 ως τις 7 Απριλίου θα διεξαχθεί στη Μασσαλία, την πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2013, το Μεσογειακό Φόρουμ Anna Lindh, στο οποίο θα συμμετάσχουν περισσότερες από 1.000 οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και φορείς από τις 42 χώρες της Ένωσης για τη Μεσόγειο (UfM).

Με βάση τα πορίσματα του Φόρουμ στις 6 και 7 Απριλίου θα διεξαχθεί, επίσης στη Μασσαλία, η πρώτη Διάσκεψη Προέδρων των Κοινοβουλίων των χωρών της Ένωσης για τη Μεσόγειο. Περίπου 40 πρόεδροι Κοινοβουλίων της ΕΕ και μεσογειακών χωρών θα παραστούν στη συνάντηση αυτή. Πρόκειται για μια ιστορική στιγμή, την πρώτη υψηλού επιπέδου πολιτική συνάντηση της UfM μετά τη Διάσκεψη Κορυφής του 2008 στο Παρίσι.

Ο στόχος είναι σαφής: όπως ακριβώς η ευρωμεσογειακή συνεργασία βασίζεται στους πυλώνες χρήμα, κινητικότητα και αγορές, έτσι και ο πολιτικός διάλογος θα πρέπει να οικοδομηθεί στους ανθρώπους, τα κοινοβούλια και τη συμμετοχή. Η επιτυχής επανέναρξη του ευρωμεσογειακού διαλόγου πρέπει να εστιάσει στην κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών και των πολιτών της Μεσογείου.

Η πρόσφατη έρευνα για τις διαπολιτισμικές τάσεις του Ιδρύματος Anna Lindh/Gallup έχει καταδείξει ότι οι πολίτες αυτού του κοινού θαλάσσιου χώρου εκδηλώνουν ολοένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την πολιτική, την οικονομία και τον πολιτισμό των όμορων χωρών τους. Η έρευνα, η πρώτη δημοσκόπηση σε ευρωμεσογειακό επίπεδο που πραγματοποιήθηκε μετά τις εξεγέρσεις στη Βόρεια Αφρική, αποκαλύπτει επίσης ότι οι πολίτες αμφότερων των ακτών της Μεσογείου πιστεύουν ότι η Αραβική Άνοιξη θα έχει γενικότερο θετικό αντίκτυπο στις ευρωμεσογειακές σχέσεις.

Ωστόσο, πέραν των δημοσκοπήσεων, οι μαζικές κινητοποιήσεις και στις δύο πλευρές της Μεσογείου αποδεικνύουν ότι οι πολίτες δεν θα δεχθούν να παραμεριστούν από τη διακυβέρνηση των χωρών τους. Η ανατροπή εδραιωμένων καθεστώτων στη Βόρεια Αφρική κατέρριψε τις εδραιωμένες αντιλήψεις στον υπόλοιπο κόσμο σχετικά με τις αραβικές κοινωνίες.

Επίσης, μολονότι οι αξίες είναι κοινές, οι προκλήσεις είναι επίσης οι ίδιες και πρέπει να προσδιορίζονται σαφώς ως προς τη σημασία και το περιεχόμενό τους. Η οικονομική αστάθεια, η κοινωνική ανισότητα, η ανεργία των νέων και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος είναι ζητήματα που αφορούν όλους μας και πρέπει να αντιμετωπίζονται ως κοινά προβλήματα. Στον αγώνα αυτό για την ανοικοδόμηση αποσαρθρωμένων κοινωνιών και τη δημιουργία νέων δημοκρατιών, η μελλοντική πορεία πρέπει να εστιάζει στα ζητήματα αυτά και σε συγκεκριμένα κοινά σχέδια.

Η εμπειρία από τα γεγονότα που ταρακούνησαν τις κοινωνίες της περιοχής είναι ότι οι κυβερνητικές δομές και άλλες παραδοσιακές πηγές συλλογικής εξουσίας πρέπει να στραφούν εκ νέου προς τους πολίτες με τους πολίτες. Πρέπει να υπάρξει αυθεντική συνέργεια, η οποία συνεπάγεται κοινή ευθύνη και κοινά συμφέροντα. Συστήματα εξουσίας που απλώς τροφοδοτούν το παλιό σύστημα δεν θα λειτουργήσουν πλέον.

Σε ένα διεθνές πλαίσιο στο οποίο οι οικονομικοί και οι υλικοί πόροι σπανίζουν ολοένα και περισσότερο, ο λαός πρέπει να αισθάνεται δικές τους τις προτεραιότητες που επελέγησαν. Το δυναμικό της περιοχής σε νεανική ενέργεια και δυναμισμό, σε συνδυασμό με το επιχειρηματικό και καινοτόμο πνεύμα, είναι τεράστιο. Πρέπει να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που έχουν υπονομεύσει προηγούμενες προσπάθειες για τη δημιουργία μιας Ένωσης για τους λαούς της Μεσογείου. Υπό το πρίσμα αυτό οι λύσεις «από πάνω προς τα κάτω» (top-down) δεν θα ευδοκιμήσουν. Η μεσογειακή εταιρική σχέση πρέπει προέρχεται από τους πολίτες, να απευθύνεται στους πολίτες και να αποβλέπει στους πολίτες.

To Ευρομεσογειακό Ίδρυμα Anna Lindh είναι ένα δίκτυο οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών, που σκοπό έχει την προώθηση του διαπολιτισμικού διαλόγου μεταξύ των χωρών της Μεσογείου. Πήρε το όνομά του προς τιμήν της Anna Lindh, υπουργού Εξωτερικών της Σουηδίας, η οποία δολοφονήθηκε το 2003.