Δυο-τρία πράγματα που ξέρω για το σχολείο

Το δημόσιο σχολείο εργάζεται πρώτα και κύρια για τους εργαζόμενους σε αυτό και μετά και δευτερευόντως για τους μαθητές και το κοινωνικό σύνολο. Συνήθως οι μεταρρυθμίσεις που νομοθετούνται αντανακλούν την αλλαγή συσχετισμών μεταξύ των διαφόρων συντεχνιών ειδικοτήτων που ταλαιπωρούν διαχρονικά την εκπαίδευση. Οι όποιες «σωτήριες» αλλαγές αντικαθίστανται μετά από λίγο από άλλες εξίσου «απαραίτητες» χωρίς καμιά αποτίμηση ή αξιολόγηση. Αν τύχει κάποιος(α) υπουργός να έχει τα κότσια και την ικανότητα να νομοθετήσει και κάτι εκπαιδευτικά χρήσιμο, σύντομα θα έρθει ο επόμενος και θα το καταργήσει. Από κόμπλεξ ή από άγνοια. Ή γιατί το χρήσιμο ενοχλούσε κάποια συντεχνία που τώρα πήρε το πάνω χέρι. 

Τρεις υπουργούς χρησιμοποίησε η παρούσα κυβέρνηση για να δώσει και επισήμως αριστερή χροιά στη βασική εκπαίδευση αλλά δεν τα κατάφερε. Βλέπεις, οι συντεχνίες δεν αφήνουν ούτε τους φίλους τους να νομοθετήσουν αν δεν τις ρωτήσουν και δεν υποκύψουν σε αυτές. Ο πρώτος είχε ιδεολογικές εμμονές και πολέμησε την αριστεία μέσω της ακύρωσης των Πρότυπων – Πειραματικών. Ο δεύτερος προσπάθησε να δώσει ένα κάποιο άρωμα «αριστερού εκσυγχρονισμού» (λέμε τώρα) και γι’ αυτό αντικαταστάθηκε. Ο τρίτος πελαγοδρομεί ακόμα στα 80s και δεν μας πείθει ότι έχει κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό του για την υπόθεση. Όλοι πήγαν την εκπαίδευση όχι απλά προς τα πίσω, αλλά στο πουθενά. Αν υπάρχει ακόμα σχολείο αυτό οφείλεται στη μάχη που δίνουν καθημερινά οι δάσκαλοι και οι καθηγητές. Πολλοί εξ αυτών έχοντας επίγνωση της θέσης και της αποστολής τους διατηρούν τα πράγματα σε μια, έστω ασταθή, ισορροπία. Η «δύναμη της αδράνειας» κρατάει ακόμα τα κεραμίδια στη θέση τους.   

Ας ξεκινήσω, λοιπόν, τα δυο τρία πράγματα που ξέρω για το σχολείο, από τους δασκάλους και καθηγητές. Είναι το Α και το Ω. Αυτοί αποφασίζουν αν ένα σχολείο θα πάει μπροστά ή θα πάει φούντο. Αλλά για να διδάξεις μαθηματικά δεν αρκεί να γνωρίζεις άριστα το αντικείμενο. Πρέπει να είσαι και δάσκαλος μαθηματικών και μάλιστα ειδικευμένος στην ανάλογη βαθμίδα (δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο). Κάπου πρέπει να το σπουδάζεις αυτό και να έχεις αξιολογηθεί ανάλογα πριν μπεις σε τάξη. Θα πρέπει να έχεις και μια δεύτερη συγγενική  ειδικότητα την οποία να κατέχεις σε επαρκές επίπεδο ώστε να μπορείς να διευκολύνεις τη λειτουργία του σχολείου σου. Δηλαδή ο(η) φυσικός να μπορεί να διδάξει κάποια μαθηματικά και ο(η) θεολόγος κάποια φιλολογικά κ.λπ. Παράλληλα πρέπει να έχεις και παιδαγωγική επάρκεια. Η εκπαίδευση στα παιδαγωγικά δεν τελειώνει ποτέ. Γι’ αυτό και θα πρέπει ανά διαστήματα να κάθεσαι στα κατάλληλα θρανία και να ενημερώνεσαι από τους ειδικούς. Και όλα αυτά σε μια συνεχή επικοινωνία με το σύλλογο των διδασκόντων και τους μαθητές. Και πάντοτε με περιοδική αξιολόγηση από ανεξάρτητη αρχή. Όλα αυτά είναι προαπαιτούμενα μιας ανεκτής εκπαιδευτικής διαδικασίας.  

Τα σχολεία πρέπει να διοικούνται από Συμβούλια Διοίκησης κατάλληλα εκπαιδευμένων και αξιολογημένων στελεχών. Αυτά να επιλέγουν και τους συνεργάτες τους εκπαιδευτικούς και όχι η προϋπηρεσία ή τα «μόρια». Να θεσμοθετηθεί, έστω πειραματικά, το κουπόνι ώστε να μπορούν οι γονείς να επιλέγουν ελεύθερα σχολείο, δημόσιο ή ιδιωτικό. Αυτά που αδυνατούν σύντομα θα κλείσουν λόγω έλλειψης μαθητών ή θα συγχωνευθούν. Έτσι ο ανταγωνισμός θα αποβεί προς όφελος των πολιτών. Να επιτραπεί η ίδρυση τμημάτων αριστούχων και να επεκταθεί σε όλους τους νομούς ο θεσμός των Πρότυπων και Πειραματικών σχολείων. Να συνδεθούν άμεσα τα επαγγελματικά λύκεια με τις δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις και να εμπλουτιστεί  ο θεσμός της μεταλυκειακής μαθητείας. 

Τα «αναλυτικά προγράμματα» δεν έχουν καμιά θέση σε ένα σύγχρονο σχολείο. Δεν υπάρχει λόγος για τόσο κρατισμό ακόμα και στην τελευταία σοσιαλιστική χώρα της Ευρώπης. Άσε που συνήθως είναι φτιαγμένα πρόχειρα, μιας και αυτοί που τα διαμορφώνουν αγνοούν τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε τάξης. Αφήστε τους δασκάλους να διδάξουν ό,τι μπορούν να αφομοιώσουν οι μαθητές τους σε κάποια προφανώς αδρά πλαίσια, ανάλογα με το είδος του σχολείου, τη βαθμίδα και την περιοχή. Να είστε σίγουροι ότι ξέρουν. Ας κρατήσουμε μια διδακτέα ύλη μόνο για τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα όσο υπάρχουν ακόμα.

Ας εφοδιάσουμε όλους τους σχολικούς χώρους με free wifi και ας επιτρέψουμε στους μαθητές να χρησιμοποιούν εποικοδομητικά τα smart phones τους υπό την καθοδήγηση του διδάσκοντα, μετατρέποντας έτσι όλες τις σχολικές αίθουσες σε ψηφιακές τάξεις. Μια οικονομική λύση για τη χρήση των πολυμέσων.

Ας τελειώνουμε επιτέλους με την αλόγιστη σπατάλη των δωρεάν έντυπων σχολικών εγχειριδίων. Όλα αυτά αλλά και άλλα πολλά περισσότερα και καλύτερα υπάρχουν στο διαδίκτυο. Στη σημερινή ψηφιακή εποχή ας μοιράσουμε δωρεάν, αντί για βιβλία, tablets και οικονομικές ιντερνετικές συνδέσεις. Μόνο έτσι θα μάθουν ο μαθητής και η μαθήτρια να ψάχνουν και να ανακαλύπτουν τη γνώση. Και μάλιστα ευχάριστα. 

Ας καταργήσουμε τις «δημιουργικές ζώνες», τα «project» και τις δήθεν ερευνητικές εργασίες. Θεσπίστηκαν για να συμπληρώνουν το ωράριό των εργαζομένων και απέτυχαν. Αφαιρούν από το διδακτικό χρόνο ώρες απαραίτητες για τη διδασκαλία των βασικών γνώσεων και διαλύουν τα σχολεία. Ας μείνουν εκτός της βασικής εκπαιδευτικής διαδικασίας και ας συνδεθούν με τα πολιτιστικά τμήματα των δήμων για όσους το επιθυμούν. Ας αντικατασταθούν με καινοτόμες καλλιτεχνικές δραστηριότητες που είναι τόσο απαραίτητες για την ισορροπημένη ανάπτυξη των εφήβων και λειτουργούν χαλαρωτικά.  Αντί αυτών μπορούμε να θεσπίσουμε ανάλογες εργασίες στα πλαίσια του κάθε διδασκόμενου μαθήματος. Τι πιο χρήσιμο να ψάξουν οι μαθητές την ιστορία των ηλεκτρικών  συσκευών στο ανάλογο μάθημα της Φυσικής, ή τα βιογραφικά και το έργο των μεγάλων ποιητών στο μάθημα της λογοτεχνίας; 

Ας εισάγουμε τη διαδικασία του προγραμματισμού και του κώδικα στη βαθμίδα της μέσης εκπαίδευσης ώστε να εξοπλίσουμε τα παιδιά μας με τα όπλα της σύγχρονης εποχής. Ας επαναφέρουμε τους μαθητές της επαγγελματικής εκπαίδευσης στο εργαστήριο και ας τους κάνουμε γνώστες και χειριστές της σύγχρονης τεχνολογίας. Η θεωρία στα ΕΠΑΛ πρέπει να διδάσκεται μέσα στο εργαστήριο και σε άμεση συνάφεια με αυτό. Η πρακτική σε χώρους εργασίας πρέπει να επανέλθει. Τα πτυχία τεχνικής ειδικότητας πρέπει να δίνονται με πανελλαδικές ή νομαρχιακές εξετάσεις. Μόνο με την απαιτητική - αυστηρή εκπαίδευση θα βγάλουμε τεχνίτες. Στην αρχή λίγους, αργότερα περισσότερους. Αλλά θα είναι πραγματικοί τεχνίτες.

Ας εγκαταλείψουμε την τελείως αποσπασματική διδασκαλία της Ιστορίας έτσι ώστε ο(η) απόφοιτος του Λυκείου να έχει μια σφαιρική εικόνα για την παγκόσμια ιστορία και πραγματική γνώση για τα σημαντικά που καθόρισαν την πορεία της ανθρωπότητας μέχρι το σήμερα. Δίνουμε δικαίωμα ψήφου σε εφήβους που αγνοούν τη μεταπολεμική ιστορία της Ευρώπης και τα κοινωνικά ρεύματα που την διέτρεξαν και τη σφράγισαν. Τα αποτελέσματα είναι ορατά. Ας τελειώνουμε κάποτε με την αρχαιολατρεία και τον ελληνοκεντρισμό.     

Ας τελειώνουμε και με το δήθεν δημοκρατικό και αντιαυταρχικό σχολείο της μεταπολίτευσης που μόνο ανισότητες και μπάχαλο επιφέρει. Ας θεσπίσουμε νέους κανόνες λειτουργίας μιας και οι παλιοί είναι ξεπερασμένοι, αλλά να τους τηρούμε μέχρι κεραίας. Αλήθεια στις πόσες πραγματικές απουσίες θεωρείται ανεπαρκής η φοίτηση; Επιτρέπεται ή απαγορεύεται το κάπνισμα; Οι καταλήψεις; Το σχολείο εκτός από δημοκρατική πρέπει να δίνει και «επαγγελματική» συνείδηση στους αυριανούς ακαδημαϊκούς πολίτες. Ας παντρέψουμε την υπευθυνότητα και τον ορθολογισμό με τις εφηβικές ανησυχίες και την αμφισβήτηση. Ας κάνουμε το σχολείο παραγωγικό και ας μετράμε με ακρίβεια το βαθμό επίτευξης των στόχων του, κάθε χρονιά. Μόνο έτσι θα μπορούμε να το μεταρρυθμίζουμε προς όφελος της κοινωνίας. Το σχολείο θα γίνει ελκυστικό όταν θα γίνει δημιουργικό και ωφέλιμο για τους μαθητές του. Σήμερα είναι απλά καταθλιπτικό. 

Με δυο λόγια το πρόβλημα δεν είναι οι πανελλαδικές εξετάσεις, αλλά το πνεύμα που κυριαρχεί στις ενδοσχολικές λειτουργίες. Δεν θα καταργήσουμε το φροντιστήριο που παρέχει υπηρεσίες σε αδύναμους μαθητές ή προετοιμάζει αυτούς που θα συνεχίσουν στην επόμενη βαθμίδα. Άλλος είναι ο ρόλος του σχολείου και άλλος του φροντιστηρίου. Το σχολείο μπορεί να επιμένει στη θεωρία, στο πείραμα, στις πηγές, στις τεχνολογικές ή ιδεολογικές προεκτάσεις και να αφήνει τις τεχνικές και τις ασκήσεις κυρίως για το φροντιστήριο. Γιατί όλα χρειάζονται σε κάθε επιστήμη. 

Μόλις αρχίσουν να λειτουργούν και στην Ελλάδα σοβαρά ιδιωτικά ΑΕΙ θα αρχίσει να ατονεί και η υπόθεση των πανελλαδικών εξετάσεων. Αν και τα δημόσια οργανωθούν σύμφωνα με τα διεθνή πρωτόκολλα, φύγουν από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του κράτους και των «ταγμάτων εφόδου» και αξιολογούν αυστηρά τους φοιτητές τους, τότε όλα θα γίνουν απλούστερα. Θα παίρνουν οι μαθητές ένα εθνικό απολυτήριο μέσω πανελλαδικών και αδιάβλητων εξετάσεων και στη συνέχεια θα γράφονται στο τμήμα εκείνο του ΑΕΙ που επιθυμούν, ανάλογα με τις προϋποθέσεις που αυτό θα θέτει. Για όλα αυτά όμως απαιτείται διαφάνεια, αξιοκρατία, δημόσιος και όχι κρατικός έλεγχος και φυσικά ανταγωνισμός. Αυτά δηλαδή που μας λείπουν. Όταν ο κόμπος φτάσει στο χτένι θα τα αποκτήσουμε. Είναι το ένστικτο της επιβίωσης.