Τσε Γκεβάρα: «ὃν οἱ θεοὶ φιλοῦσιν ἀποθνῄσκει νέος»

Δύσκολη περίπτωση ο Τσε, αντιφατική μορφή. Από τη μία ευαίσθητος, από την άλλη σκληρός και αδίστακτος. Έτσι λένε. Από τη μια πιστός στην κομμουνιστή επανάσταση, από την άλλη δεν τον ικανοποιούσε ούτε το σοβιετικό μοντέλο.

Είναι βέβαιο ότι δεν κατάφερε να κολυμπήσει στα νερά της πολιτικής (όπως έκανε ο Φιντέλ). Δεν βολευόταν πουθενά στην ηρεμία. Ούτε στο σπίτι ως σύζυγος και πατέρας, ούτε στο γραφείο ως υπουργός και κομματάρχης. 

Νωρίς παράτησε την εξουσία και πήρε τα βουνά για νέες επαναστάσεις. Με είκοσι νοματαίους πήγε στη Βολιβία να τα βάλει με τη CIA και έναν ολόκληρο στρατό. Εντελώς κουζουλός! Κι όμως, δεν μπορούμε να τον κρίνουμε με όρους τού σήμερα, κλέβουμε εκκλησία. Όπως και να ’χει καλοτύχισε να πεθάνει νέος, όταν το άστρο του μεσουρανούσε λαμπερό. Μπορεί να έπεσε στην πλάνη (τωρινή κρίση), αλλά δεν ξέπεσε στη φθορά. Μάλλον θα τον αγαπούσαν οι θεοί («ὃν οἱ θεοὶ φιλοῦσιν ἀποθνῄσκει νέος»). Οι περισσότεροι Κουβανοί σέβονται το μύθο του. Γιατί περί αυτού πρόκειται. Τα πραγματικά γεγονότα, που συνθέτουν την πορεία και την προσωπικότητά του χάνονται ανάμεσα σε έναν «ηρωικό θάνατο» και μια διάσημη φωτογραφία (του Αλμπέρτο Κόρντα).

(Ο Τσε υπήρξε αναμφίβολα όμορφος άνδρας, και αυτό δεν πρέπει να υποτιμάται από αυτούς που ερευνούν πώς δημιουργήθηκε ο μύθος του)

Η ρομαντική, αλλά απόλυτα αλτρουιστική, θέση του Τσε «ό,τι τρώω εγώ θα τρώνε και οι εργάτες» φαντάζει σκληρή και απάνθρωπη ειρωνεία στην Κούβα των 25 ευρώ μισθό. Ακριβώς γιατί το επόμενο ερώτημα είναι αμείλικτο: ζουν με 25 ευρώ και δελτίο τροφίμων οι χιλιάδες αξιωματούχοι του κρατικού και του κομματικού μηχανισμού;

Άφησε κάτι ως παρακαταθήκη; Πολλούς και πολύ έχει βασανίσει αυτό το ερώτημα -και εμένα. Δεν ξέρω, δεν είμαι βέβαιος ότι σε άλλα 50 χρόνια από τώρα θα θυμάται ο κόσμος το όνομά του. 

Ο Τσε ήθελε να δημιουργήσει έναν νέο τύπο ανθρώπου. Του “συντρόφου”, αυτόν της αυτοθυσίας και της προσφοράς στον συνάνθρωπο, σε όλο το φάσμα των σχέσεων: από το σπίτι και το καφενείο, μέχρι το εργοστάσιο. Είναι αλήθεια ότι έδινε και ο ίδιος το παράδειγμα προσφέροντας, ως υπουργός μάλιστα, εθελοντική εργασία σε φάμπρικες και χωράφια. Μόνο που η ανθρώπινη φύση τού αρνήθηκε αυτό το "όραμα". Και κάπου “αλλού” αυτό (το όραμα), μεταμορφώθηκε σε εφιάλτη για εκατομμύρια ανθρώπους.

Οπωσδήποτε το να πεθαίνεις για τις ιδέες σου –και μάλιστα με αξιοπρέπεια, κοιτώντας στα μάτια τον εκτελεστή σου- είναι κάτι που φαίνεται ηρωικό και αξιοθαύμαστο. 

Αλλά θαρρώ δεν αρκεί. (Πολλά τα καθάρματα που έχουν πεθάνει έτσι ακριβώς "για τις ιδέες τους")

Η απάντηση στην επόμενη ερώτηση (που απευθύνεται βεβαίως στον ιστορικό και το χρόνο), ίσως καθαρίζει την εικόνα του "μάρτυρα": 

Για ποιες ιδέες πέθανες;

Ο Τσε ήταν 39 χρονών όταν εκτελέστηκε, χωρίς δίκη, κατά παράβαση κάθε έννοιας διεθνούς δικαίου. 

(Οι “δεξιοί”, και μάλιστα αυτοί του “χωριού” -εξ ορισμού ανόητοι-, δηλαδή οι ακόλουθοι και οι υποτελείς των "μεγάλων αφεντικών" (βλ. και δική μας χούντα), έχουν κουσούρι να φτιάχνουν ήρωες (με ή χωρίς εισαγωγικά) και μετά να τους βρίσκουν μπροστά τους. Υπό αυτή την έννοια, δεν πρέπει να υποτιμηθεί η μαρτυρία του πράκτορα της CIA Félix Rodríguez, που ήταν παρών στο χώρο της εκτέλεσης, ότι «εντολή της κυβέρνησής μου είναι να μείνει ζωντανός πάση θυσία» ως απάντηση στην εντολή για εκτέλεση του Τσε από την Βολιβιανή κυβέρνηση)