Κάποτε οι άνθρωποι, από τα βόρεια σύνορα της Βαλένθια έως την Προβηγκία, μιλούσαν περίπου την ίδια γλώσσα. Μείγμα από τη γλωσσική επιρροή των Βησιγότθων, των Λατινικών λόγω Ρώμης και των τοπικών ιδιωμάτων που κληρονομήθηκαν από τους γηγενείς πληθυσμούς, τους Λασετάνους και τους Σερρεταίνους. Συνήθως τη γλώσσα αυτή την αποκαλούσαν «Οξιτάνικα», κάποιοι στα δυτικά την αποκαλούσαν και Καταλανικά. Οι άνθρωποι αυτοί ακολούθησαν την ιστορική μοίρα τους καθώς και τη διάσπαση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Άλλοι έπεσαν στον «Ισπανικό κλοιό» και άλλοι στην επιρροή του Καρλομάγνου. Σιγά-σιγά οι δεύτεροι έγιναν Γάλλοι με το ζόρι και οι πρώτοι ενσωματώθηκαν στο Βασίλειο της Ισπανίας πάλι με το ζόρι. Μόνο που το αίμα νερό δεν γίνεται και η Ιστορία δεν γράφεται μόνο με διατάγματα.
Από το 1914 οι Καταλανοί προσπαθούν να πετύχουν την ανεξαρτησία τους. Ο Ισπανικός Εμφύλιος ισοπέδωσε τη γη και τους ανθρώπους της. Η Βαρκελώνη ήταν μία από τις πόλεις-σύμβολα της μάχης κατά του φασισμού. Τα συνδικάτα της CΝT/FAI κυριαρχούσαν στην πόλη και την περιφέρεια. Αλώθηκε από τους φασίστες το 1936. Έμεινε το «Προσκύνημα στην Καταλονία» του Τζορτζ Όργουελ για να μας θυμίζει και να διατηρήσει, δεκαετίες μετά, το τι συνέβη στην Ιβηρική και ιδιαίτερα στη μικρή αυτή γη των Καταλανών. Ο Φράνκο πήγε στον αγύριστο, ο Φρανκισμός συρρικνώθηκε δραματικά, η Ισπανία εξελίχθηκε σε κανονική χώρα και κάποια στιγμή η χώρα των Βάσκων, η Καταλονία, η Ανδαλουσία, η Γαλικία, οραματίστηκαν τις δικές τους αυτόνομες, πολιτιστικές και όχι μόνον, πορείες σε έναν μεγάλο ιστορικό συνεταιρισμό. Εκεί που όλοι θα μπορούσαν να αυτοπροσδιορίζονται, να μιλούν τη γλώσσα τους, να οικοδομούν τα εκπαιδευτικά τους μοντέλα, να βιώνουν τις πολιτιστικές ιδιαιτερότητές τους. Ο συνεταιρισμός έχει όνομα. Τον είπαν Ευρωπαϊκή Ένωση. Το πλαίσιο συμφωνίας το είπαν «Κεκτημένο της Κοπεγχάγης». Μερικές δεκαετίες μετά, την Κυριακή που μας πέρασε, η ίδια η ψυχή αυτής της συμφωνίας συμβίωσης σε ένα ευρωπαϊκό, ελεύθερο, δημοκρατικό και σύνθετο περιβάλλον, υπέστη καθολικό κάταγμα.
Δεν είναι το δημοψήφισμα αυτό καθεαυτό ως διαδικασία που απασχολεί τον γράφοντα. Πολλά ειπώθηκαν και πολλά θα ειπωθούν για την ταυτότητα αυτού του δημοψηφίσματος, τις νομικές, διοικητικές και πολιτικές παραμέτρους που το χαρακτηρίζουν. Θα ειπωθούν πολλά και για τη νομιμότητα ή μη της διεξαγωγής του.
Είναι η συμπεριφορά των δυνάμεων καταστολής του Κεντρικού Κράτους, είναι η βία που αποτυπώθηκε στα πρόσωπα, είναι η προσβολή της ίδιας της ιστορίας αυτού του τόπου και είναι πάνω απ’ όλα ο πλήρης βιασμός της μεταξύ μας «Συμφωνίας». Λίγα μόλις εικοσιτετράωρα μετά την εμβληματική ομιλία του Εμανουέλ Μακρόν στη Σορβόνη για το ευρωπαϊκό όραμα και δύο ημέρες μετά την ευρωπαϊκή συνάντηση στο Ταλίν της Εσθονίας ως πρώτη προσέγγιση στην επιβεβλημένη μεταρρύθμιση της ΕΕ, η αδυσώπητη πολιτική πραγματικότητα στον πυρήνα της Ευρώπης και της Ευρωζώνης συνθλίβει.
Πρόκειται για μία ήττα τόσο σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσο και σε επίπεδο συμπεριφοράς των ευρωπαϊκών κρατών στους πολίτες τους.
Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας Ραχόι δεν θύμιζε σε τίποτε τον ευγενή πολιτικό που είχαμε συνηθίσει στα ευρωπαϊκά forum. Μεταλλάχθηκε αστραπιαίως. Η κεντρική εξουσία της Μαδρίτης απειλήθηκε. Ο «μονάρχης του θρόνου» αντέδρασε όπως δεν το επιτρέπει η σύγχρονη ευρωπαϊκή πολιτική κουλτούρα.
Πίσω του οι ορδές των ακροδεξιών, των φανατικών καθολικών, η παραδοσιακή - μεταλλαγμένη ισπανική συντηρητική δεξιά. Απέναντί του οι πολίτες, νέοι και γέροι που απαιτούν να γίνει σεβαστό το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού. Είναι αυτό το δικαίωμα που καθορίζει ως πυλώνας το ευρωπαϊκό κράτος δικαίου. Χωρίς εξαιρέσεις. Από τη Σκωτία έως το Μπέλφαστ και από τη Βαρκελώνη έως το Κόσσοβο. Δεν μπορεί να υπάρξει ευρωπαϊκό πολιτικό γίγνεσθαι, μία Ομοσπονδία όπως την οραματίζεται ο Μακρόν χωρίς αυτό τον πυλώνα.
Οι σκηνές βίας έκαναν το γύρο σε όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Τι διάολο μήνυμα εστάλη στους ευρωπαίους πολίτες; Πως σε κάθε αμφισβήτηση του απόλυτου της κεντρικής εξουσίας, στην πολιτική, στην οικονομία, στο δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού, η μόνη αντιμετώπιση είναι οι ορδές των δυνάμεων καταστολής; Και αύριο, δηλαδή, αν το Μπέλφαστ αποφασίσει να ενωθεί με την Ιρλανδία –τι πιο φυσικό– με εγγυήσεις για την προτεσταντική κοινότητα, η Βρετανία (έστω και με Brexit) νομιμοποιείται να στείλει τους SAS;
Ζήσαμε όλοι την τραγωδία της σύγχρονης λογικής του Κεντρικού Κράτους στην Πρώην Γιουγκοσλαβία. Διότι αυτό ήταν το κύριο ζήτημα. Οι εθνικισμοί χρησιμοποιήθηκαν ως άλλοθι και αλεστική μηχανή της ανθρώπινης σάρκας.
Η πολιτική ένωση της Ευρώπης είναι το απόλυτο ζητούμενο. Θα ήταν το μοναδικό αντίδοτο στα πάσης φύσεως εθνικιστικά ανακλαστικά και αποσχιστικές κινήσεις, τα οποία σε περιόδους οικονομικής δυσπραγίας κατά κύριο λόγο αναπαράγονται από κέντρα που ποτέ δεν στήριξαν και ποτέ δεν θα στηρίξουν μία δημοκρατική, ελεύθερη και κυρίαρχη πολυεθνική και πολυπολιτισμική κοινωνία. Αυτά τα κέντρα πολέμησαν, πολεμούν και θα πολεμούν το ευρωπαϊκό όραμα. Είναι κέντρα οικονομικά, είναι κέντρα πολιτικά, θρησκευτικά. Είναι εκείνοι οι μηχανισμοί που κατατρώγουν την ευρωπαϊκή προοπτική εξαρχής.
Σε μία Ευρώπη όπου θεσμικά, νομικά και πολιτικά οι πολίτες θα μπορούσαν να εκφράσουν τις πάσης φύσεως ιδιαιτερότητές τους, συλλογικές και προσωπικές, ο εθνικισμός σαν αταβιστική ανακλαστική διεργασία δεν θα είχε ούτε χώρο ούτε και έδαφος για να καλλιεργηθεί. Αυτούς τους καθοδηγούμενους εθνικισμούς έχει πληρώσει η Ευρώπη από τότε που στήθηκαν οι Αυτοκρατορίες αλλά και μετά την κατάρρευσή τους. Είναι η γονιδιακή αφετηρία που κατέληξε στις μαύρες σελίδες της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας. Το τελευταίο εγχείρημα, αυτό στην Πρώην Γιουγκοσλαβία, θα μπορούσε να λειτουργεί ως ένα «ζωντανό» εγκληματολογικό εργαστήριο της Ιστορίας. Ως συλλογική εκπαίδευση για το πώς οι κεντρικές εξουσίες μοχλεύουν τους εθνικισμούς εν είδη εργαλείων στη φάση που πολιτικά και οικονομικά δεν είναι σε θέση να επιβιώσουν. Αυτό συνέβη στο τιτοϊκό δημιούργημα. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά. Η τραγωδία έχει ονόματα, διευθύνσεις και υπογραφές.
Στη Βαρκελώνη, την Κυριακή που μας πέρασε, δύο εξουσίες συγκρούστηκαν. Η Κεντρική και η Περιφερειακή. Στο όνομα αυτονόητων εννοιών. Όπως αυτοπροσδιορισμός, εθνική ταυτότητα, πολιτισμική ιδιαιτερότητα. Δεν τραυματίστηκαν μόνον οι εκατοντάδες Καταλανοί, που επίσης επιχείρησαν το αυτονόητο: να αντισταθούν στη βίαιη πίεση μιας κεντρικής εξουσίας. Υπέστη έμφραγμα η ευρωπαϊκή πολιτική προοπτική. Η Καταλονία εξάγει το 60% του συνολικού προϊόντος της στην ΕΕ. Εισάγει το 70% των αναγκών της από την ΕΕ. Η Καταλονία είναι Ευρώπη. Όπως και η Σκωτία, όπως και άλλες οντότητες που αυτοπροσδιορίζονται διαφορετικά από τις κεντρικές τους εξουσίες. Χωρίς αυτές τις οντότητες το ευρωπαϊκό όραμα είναι αδύνατο. Η έκδηλη αυτή αδυναμία προστασίας των οντοτήτων δίνει τροφή στους εθνικισμούς. Πρόκειται για το «Φαινόμενο της πεταλούδας».
13°
