Ο ύπνος της λογικής γεννά τέρατα

Καθώς το κείμενο γράφεται σε ώρες ταραχών και συγκρούσεων στο κέντρο της Αθήνας, θεώρησα ότι πιο ενδιαφέρον από ένα ακόμα σχόλιο για τα γεγονότα αυτά καθεαυτά, τις αιτίες τους και τις προεκτάσεις τους, θα είχε μια ματιά, μια ιχνηλάτηση στο «ιδεολογικό» πλαίσιο και υπόβαθρο ορισμένων πρακτικών και ορισμένων μορφών δράσης. 

Ο καθείς και οι επιλογές του, ο καθείς και το ιδεολογικοπολιτικό του στίγμα. Και πιο συγκεκριμένα, για να μην παρεξηγούμαστε: όποιοι και όσοι θεωρούν ότι αυτού του είδους οι «δράσεις» δεν μπορεί παρά να είναι a priori «προοδευτικές» και «αριστερές», με γεια τους, με χαρά τους. Στις ευνομούμενες δημοκρατικές πολιτείες το «φρόνημα» (που έλεγαν και οι παλαιότεροι) είναι απολύτως ελεύθερο· δεν μπορεί και δεν νοείται ποτέ να ποινικοποιείται.

Άλλο, όμως, το ότι όλες οι απόψεις έχουν δικαίωμα να κυκλοφορούν και να ακούγονται, και άλλο ότι έχουν δικαίωμα να επιβάλλονται με το έτσι θέλω. Όπως, αντίστοιχα, άλλο το δικαίωμα να έχω και να διακινώ ακόμα και τις πιο ακραίες και παράλογες απόψεις, και άλλο να τις βαφτίζω «λαϊκή βούληση». Μην τρελαθούμε κιόλας!

Σε μια ελεύθερη και ανοιχτή κοινωνία ο «εξεγερμένος αντισυστημικός» δικαιούται, κατά τη γνώμη μου, να επιδιώκει και να προπαγανδίζει ακόμα και τη βίαιη ανατροπή του υπάρχοντος κοινωνικού και πολιτικού συστήματος. Ο παραλογισμός αρχίζει όταν απαιτείται από την «αστική», «κοινοβουλευτική» (ή όπως αλλιώς απαξιωτικά αυτή βαφτίζεται) δημοκρατία να μην αντιδρά και να μην υπερασπίζεται τον εαυτό της·  πρωτίστως ιδεολογικά, αλλά, όταν απειλείται –και βέβαια πάντοτε με τη σύμφωνη γνώμη και τη δηλωμένη βούληση της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών– και με πιο αποφασιστική στάση. Δεν νομίζω ότι υπάρχει δημοκρατικός πολίτης που να ζηλεύει τον τρόπο με τον οποίο η Δημοκρατία της Βαϊμάρης «παραδόθηκε» σε όσους την επιβουλεύονταν και την απαξίωναν καθημερινά.

Ειδικότερα η Αριστερά θα έπρεπε κατεξοχήν να τονίζει και να υπερασπίζεται το δικαίωμα της πλειοψηφίας να επιλέγει αν θέλει ή όχι να αλλάξει κοινωνικοπολιτικό καθεστώς. Όπως, επίσης, η Αριστερά θα έπρεπε να είναι η δύναμη εκείνη που κατεξοχήν υπερασπίζεται τα δικαιώματα του ορθού λόγου (ναι, του ορθού λόγου) σε όλες αυτές τις συζητήσεις και τις αντιπαραθέσεις που διαπερνούν την κοινωνία. Αυτό, βέβαια, αν μιλάμε –και κυρίως αν μιλάγαμε στη χώρα μας– για Αριστερά άξια του ονόματός της και άξια των πιο αυθεντικών παραδόσεών της. Ο απόλυτος παραλογισμός και η τυφλή βία δεν μπορεί να (αυτο)προβάλλονται ως «επανάσταση». Ως αριστερός παλαιάς (;) κοπής δεν θα πάψω να επιμένω ότι η Αριστερά «έχει νόημα» μόνο ως ώριμο τέκνο του ορθού λόγου, του ορθολογισμού. Γι’ αυτό ακριβώς και δεν μπορεί να υπάρχει ανορθολογική Αριστερά, οικογενειοκρατική Αριστερά, μονολιθική Αριστερά, κληρικόφρων Αριστερά, εθνικιστική Αριστερά κ.λπ. κ.λπ., είτε πρόκειται για τον Στάλιν, τον Μάο, τον Πολ Ποτ και τον Κιμ Ιλ-Γιονγκ, είτε για «αριστερούς» συνοδοιπόρους του μακαρίτη Χριστόδουλου ή του Αντώνη Σαμαρά (και ο νοών, νοείτω…). Αυτόν, λοιπόν, τον ορθό λόγο οφείλουμε ως αριστεροί να τον διαφυλάττουμε ως κόρην οφθαλμού, να τον προστατεύουμε από τον τυφλό «αντισυστημισμό», ο οποίος αργά ή γρήγορα, λιγότερο ή περισσότερο, καταλήγει στην αυθαιρεσία των δυναμικών μειοψηφιών, στην άσκηση βίας επί των διαφορετικών απόψεων για τον τρόπο με τον οποίο επιθυμεί να οργανώνεται η κοινωνία.

Όσο για τους όρους αναρχικοί/αναρχία, που ορισμένοι συνηθίζουν να χρησιμοποιούν για τον εαυτό τους ή για να περιγράψουν φαινόμενα σαν αυτά που ζούμε κάθε τόσο στο κέντρο της Αθήνας, θα συνιστούσα θερμά στους ενδιαφερόμενους το εξαιρετικό βιβλίο του Χ. Μ. Εντσενμπέργκερ «Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας» (εκδόσεις Οδυσσέας), όπου με γλαφυρότητα αλλά και σεβασμό στα γεγονότα περιγράφεται η δράση των αναρχικών στην Καταλονία του 1936-37. Διαβάζοντας το βιβλίο, ίσως συνειδητοποιήσουν τη βαθιά κουλτούρα, το ήθος και την εργασιακή ηθική (ναι, εργασιακή ηθική) που χαρακτήριζαν εκείνο το –εκτός των άλλων, και εξαιρετικά μαζικό– κίνημα. Εν ολίγοις, η αναρχία είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να την αφήσουμε στους μπαχαλάκηδες που αυτοαπακαλούνται αναρχικοί.

Λίγο παλιοκαιρίστικα ακούγονται ίσως όλα αυτά. Άκου, λέει, να υπερασπιστούμε τον ορθό λόγο! Καθόλου εντυπωσιακό, καθόλου αβανταδόρικο ως στόχος και ως έκκληση. Όμως, όποιος επιμένει να τα περιφρονεί αυτά τα «παλιοκαιρίστικα», ας θυμάται πότε πότε τη φράση από το γνωστό χαρακτικό του Γκόγια: «Ο ύπνος της λογικής γεννά τέρατα». 

➜achpappas@hotmail.com