Η Γερμανία πληρώνει την κρίση του 2015-2016

Η Μέρκελ επέζησε της στρατηγικής υπέρ των ανοιχτών συνόρων και της ανοιχτής κοινωνίας

Τα γεγονότα του 2015-2016 προσδιόρισαν σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών της Γερμανίας. Οι Χριστιανοδημοκράτες πλήρωσαν ακριβά την επιλογή που έκανε τον Σεπτέμβριο του 2015 η καγκελάριος Μέρκελ υπέρ των ανοιχτών συνόρων και της ανοιχτής κοινωνίας για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Το ποσοστό τους υποχώρησε από κάτι παραπάνω από 41% στο 33% και ένα εκατομμύριο ψηφοφόροι τους στήριξαν την Εναλλακτική για τη Γερμανία, ένα κόμμα που εκφράζει τη σκληρή και την άκρα Δεξιά. Η Εναλλακτική για τη Γερμανία, η οποία δεν μπόρεσε να περάσει το όριο του 5% το οποίο εξασφαλίζει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση στις εκλογές του 2013, σχεδόν τριπλασίασε το εκλογικό ποσοστό της σε 12,5% και κατέγραψε ένα εντυπωσιακό 22% στις περιοχές της πρώην Ανατολικής Γερμανίας.

Στρατηγική επιλογή

Η Γερμανία, όπως η Αυστρία και η Σουηδία, βρέθηκε σε εξαιρετικά δύσκολη θέση το 2015 εξαιτίας του συνδυασμού της πολιτικής του προέδρου της Τουρκίας κ. Ερντογάν και του πρωθυπουργού της Ελλάδας κ. Τσίπρα.

Ο πρώτος αποφάσισε να αυξήσει τις προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές προς την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση εκτιμώντας ότι η παρουσία σχεδόν 3.000.000 προσφύγων στην Τουρκία και η απροθυμία των ευρωπαίων εταίρων να χρηματοδοτήσουν την παραμονή τους στην Τουρκία σε καλές συνθήκες δημιουργούσε εκρηκτικές καταστάσεις. Ο δεύτερος εγκατέλειψε την πολιτική της κυβέρνησης Σαμαρά η οποία ασκούσε συνεχή πίεση στις τουρκικές αρχές και είχε επιτύχει τη μείωση των ετήσιων προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών από 130.000 άτομα σε 75.000 άτομα, και μετατράπηκε σε οργανωτή του περάσματος των προσφύγων και των μεταναστών από την Ελλάδα προς τη Γερμανία, την Αυστρία και τη Σουηδία μέσω του βαλκανικού διαδρόμου.

Οι προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές έφτασαν το 2015 το 1.000.000 άτομα. Τον Σεπτέμβριο του 2015 η καγκελάριος Μέρκελ αποφάσισε να ανοίξει τα σύνορα και την γερμανική κοινωνία στους πρόσφυγες και τους μετανάστες σε μια προσπάθεια να αποτρέψει ανθρώπινα δράματα αλλά και την αποσταθεροποίηση μικρότερων χωρών όπως η Ελλάδα.

Σε συνομιλίες με γερμανούς υπουργούς και ευρωβουλευτές που βρίσκονται κοντά στην καγκελάριο εξέφρασα τις αμφιβολίες μου για την ορθότητα της επιλογής με την έννοια ότι η ενσωμάτωση τόσων πολλών προσφύγων και μεταναστών θα προκαλούσε μεγάλες κοινωνικές αντιδράσεις και την ενίσχυση της γερμανικής άκρας Δεξιάς η οποία είχε σταματήσει να προβάλει το αίτημα για έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη και έδινε προτεραιότητα στο προσφυγικό, μεταναστευτικό.

Η κ. Μέρκελ πήρε μεγάλο πολιτικό ρίσκο εκτιμώντας ότι η σωστή αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης που ήταν σε εξέλιξη ήταν μια επένδυση στρατηγικής σημασίας για τη Γερμανία εφόσον θα άλλαζε τη διεθνή της εικόνα. Θα ξεθώριαζαν οι αναμνήσεις της μιλιταριστικής, ναζιστικής Γερμανίας, θα περιορίζονταν οι φόβοι που δημιουργεί η γερμανική αποτελεσματικότητα στον οικονομικό τομέα και θα είχαμε την εικόνα μιας νέας Γερμανίας που παίρνει άριστα σε ζητήματα αλληλεγγύης και ανθρωπισμού, αναλαμβάνοντας βέβαια τεράστιες υποχρεώσεις.

Το προηγούμενο του Σρέντερ

Οι μεγάλες κινήσεις είναι για τους μεγάλους ηγέτες. Ο Σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος της Γερμανίας κ. Σρέντερ υιοθέτησε το 2003 το οικονομικό πρόγραμμα «Ατζέντα 2010» με το οποίο περιορίστηκαν οι κοινωνικές δαπάνες, έγινε πιο ελαστική η αγορά εργασίας και άνοιξε ο δρόμος για τον σημερινό οικονομικό θρίαμβο της Γερμανίας.

Ο κ. Σρέντερ έκανε αυτό που ήταν σωστό για την πατρίδα του αλλά δεν άντεξε το πολιτικό φορτίο. Η επιλογή του οδήγησε στην αποχώρηση της αριστερής πτέρυγας από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα και στην εκλογική επικράτηση της κ. Μέρκελ στις βουλευτικές εκλογές που ακολούθησαν. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η επιτυχία της κ. Μέρκελ και ο πολιτικός της μύθος στηρίχθηκαν στο πρόγραμμα «Ατζέντα 2010» του Σοσιαλδημοκράτη καγκελάριου κ. Σρέντερ.

Το Σεπτέμβριο του 2015 σήμανε η ώρα των μεγάλων αποφάσεων για την ίδια την κ. Μέρκελ. Επέλεξε να ανοίξει τα σύνορα και την κοινωνία στους πρόσφυγες και τους μετανάστες γνωρίζοντας ότι αυτή ήταν η σωστή επιλογή για τη Γερμανία και έχοντας επίγνωση του πολιτικού ρίσκου το οποίο αναλάμβανε.

Για ένα διάστημα η κατάσταση ξέφυγε από τον έλεγχο με τις κοινωνικές και πολιτικές αντιδράσεις να ενισχύονται συνεχώς. Στις αρχές του 2016 η καγκελάριος Μέρκελ έκανε τις αναγκαίες διορθωτικές κινήσεις και προετοίμασε το έδαφος για την ευρωτουρκική συμφωνία, το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου και τη μετατροπή της Ελλάδας σε χώρα εγκλωβισμού προσφύγων και μεταναστών. Έτσι ελέγχθηκαν οι προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές αλλά το ζήτημα συνέχισε να δημιουργεί πολιτικές εξελίξεις σε Γερμανία, Αυστρία και Σουηδία, οι οποίες μέσα σε ένα χρόνο δέχθηκαν πρόσφυγες και μετανάστες οι οποίοι αναλογούσαν σε πάνω από 1% του πληθυσμού τους, με μεγάλη κερδισμένη σε αυτές τις χώρες την άκρα Δεξιά.

Όλο το 2016 ήταν πολιτικά δύσκολο για την κ. Μέρκελ και τους Χριστιανοδημοκράτες οι οποίοι είδαν τα ποσοστά τους να πέφτουν στις τοπικές εκλογές στις περιοχές της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Οι κάτοικοι των ανατολικών περιοχών θεωρούν ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν τους βοηθάει αρκετά για να καλύψουν την οικονομική απόσταση που τους χωρίζει από τους κατοίκους των δυτικών περιοχών της Γερμανίας, ενώ φάνηκε υπερβολικά γενναιόδωρη προς τους πρόσφυγες και τους μετανάστες δεσμεύοντας υπέρ αυτών κονδύλια της τάξης των 15 δισ. ευρώ τον χρόνο.

Προς στιγμή φάνηκε ότι το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα δεν θα μπορούσε να ελέγξει τις διαρροές ψηφοφόρων προς την Εναλλακτική για τη Γερμανία και για τον λόγο αυτό θα έχανε την πρώτη θέση από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα το οποίο ανέπτυξε εντυπωσιακή δημοσκοπική δυναμική μόλις ανέλαβε την ηγεσία του ο πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κ. Σουλτς.

Τελικά ο κ. Σουλτς δεν μπόρεσε να συγκριθεί σε επίπεδο προγράμματος και προσωπικότητας με την κ. Μέρκελ και οι Σοσιαλδημοκράτες έχασαν και αυτοί μισό εκατομμύριο ψηφοφόρους οι οποίοι μετακινήθηκαν προς την Εναλλακτική για τη Γερμανία. Οι Χριστιανοδημοκράτες κέρδισαν μια δύσκολη εκλογική νίκη με ένα ποσοστό 33% που εξασφαλίζει την καγκελαρία στην κ. Μέρκελ όποιος κι αν είναι ο επόμενος κυβερνητικός συνασπισμός, ενώ οι Σοσιαλδημοκράτες υποχώρησαν από το 25% στο 20% και αποφάσισαν να περάσουν στην αντιπολίτευση σε μια προσπάθεια να βάλουν τέλος στην εκλογική τους συρρίκνωση.

Οι παλαιοί δαίμονες

Σε αντίθεση με τον προκάτοχό της κ. Σρέντερ, η κ. Μέρκελ επέζησε πολιτικά της επιλογής που έκανε τον Σεπτέμβριο του 2015 με βάση τα στρατηγικά συμφέροντα της Γερμανίας.

Δεν είναι βέβαιο όμως ότι η πολιτική των ανοιχτών συνόρων και της ανοιχτής κοινωνίας προς τους πρόσφυγες και τους μετανάστες θα φέρει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα που είναι η αλλαγή της διεθνούς εικόνας της Γερμανίας. Η εντυπωσιακή ενίσχυση της Εναλλακτικής για τη Γερμανία φέρνει στο προσκήνιο τους παλαιούς δαίμονες με τη μορφή του επιθετικού εθνικισμού, της αλαζονείας, της ξενοφοβίας και των διακρίσεων. 

Η Μέρκελ άντεξε στη μεγάλη δοκιμασία αλλά δεν έχει κριθεί οριστικά αν έχουμε να κάνουμε με τη Γερμανία της Μέρκελ ή με μια μελλοντική Γερμανία που θα έχει πολλά από τα χαρακτηριστικά της Εναλλακτικής για τη Γερμανία που είναι ο μεγάλος νικητής των βουλευτικών εκλογών της περασμένης Κυριακής.