O «έξυπνος» Πολιτισμός

Τον τελευταίο καιρό με προβληματίζει έντονα το ζήτημα σχετικά με το πόσο πιο εύκολη θα ήταν η διαχείριση του πολιτισμού εάν είχε ενσωματώσει δημιουργικά σε όλες του τις εκφάνσεις τις τεχνολογίες αιχμής, την καινοτομία και τις έξυπνες εφαρμογές, οι οποίες μπορούν να προσδώσουν προστιθέμενη αξία και να συμβάλλουν στην κατανόηση και ανάδειξη του παρελθόντος, στην ευρεία διάδοση της πληροφορίας και της γνώσης αλλά και στην προβολή και προώθηση του πλούσιου ιστορικού και πολιτισμικού αποθέματος του Ελληνικού Πολιτισμού.

Είναι γνωστό, ορισμένα βήματα έχουν συντελεσθεί σε διάφορους τομείς. Η ατζέντα όμως αλλάζει διεθνώς. Οι καιροί και οι σύγχρονες ανάγκες δεν περιμένουν και ήδη διαμορφώνουν τους όρους της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης των αυτοματισμών και της τεχνητής νοημοσύνης.

Είναι θεμιτό να υπάρξουν νέες πολιτικές, στοχευμένες και συγκροτημένες που θα συνδέουν αρμονικά τις νέες τεχνολογίες της πληροφορικής και των επικοινωνιών με τον χώρο της πολιτιστικής βιομηχανίας, αξιοποιώντας κάθε νέα ψηφιακή δυνατότητα προς όφελος των πολιτών, του κράτους, των φορέων και των επιχειρήσεων. Πολιτικές που θα αξιοποιούν μόνον τις καλές πρακτικές προβολής, ενημέρωσης και διασύνδεσης. Που θα προωθούν την ψηφιακή σύγκλιση και νέα ψηφιακά προϊόντα και υπηρεσίες. Που θα αφήνουν πίσω παλαιές και απαρχαιωμένες λογικές και θα επενδύουν σταθερά στη δικτύωση, στην κοινωνία της πληροφορίας και στο marketing της νέας ψηφιακής εποχής. Ίσως είναι σκόπιμο ένα re-branding στην εικόνα και το στίγμα του σύγχρονου πολιτισμού μας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.    

Η Ιστορία μας είναι γεμάτη από συναρπαστικούς μύθους και θρύλους. Αυτοί μπορούν ν΄ αναβιώσουν μέσα από πρωτότυπες ψηφιακές δράσεις και εφαρμογές και να δημιουργήσουν υπεραξία και ενδιαφέρον στο πολιτιστικό και τουριστικό προϊόν ιδιαίτερα στην ελληνική περιφέρεια. Πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες το έχουν ήδη πράξει με πολύ θετικά αποτελέσματα.

Η διαδραστικότητα και η δύναμη της τεχνολογίας είναι πλέον δυνατόν να συνδεθεί στενά με τον Πολιτισμό αλλά και τον Τουρισμό σε κάθε στάδιο. Από την αναζήτηση προορισμού μέσω διαδικτύου, τις ηλεκτρονικές κρατήσεις, την σύγκριση τιμών διαμονής, την σίτιση, την ηλεκτρονική πλοήγηση στις μετακινήσεις, την εύκολη πρόσβαση σε μουσεία και χώρους εκδηλώσεων, την ψηφιακή ξενάγηση με χρήση πολυμέσων σε αρχαιολογικούς τόπους και μουσεία, τις προτάσεις ψυχαγωγίας και διασκέδασης. Όλα είναι πλέον δυνατόν να διεξάγονται ψηφιακά, γρήγορα και  εύκολα, μέσα από μια απλή συσκευή κινητού τηλεφώνου, προσωπικού υπολογιστή ή tablet.

Ειδικότερα, οι νέες πρωτοβουλίες μπορούν να περιλαμβάνουν:

• Την ευρεία χρήση προηγμένων τεχνολογιών, βάσεων δεδομένων, πολυμέσων, ψηφιακών χαρτών, εικονικών ξεναγήσεων, θεματικών διαδρομών και περιηγήσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων αλλά και ψηφιακών αναπαραστάσεων ιστοριών και μύθων σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους στη χώρα μας. Σε συνδυασμό με την δωρεάν παροχή wi-fi και την καθιέρωση ηλεκτρονικού εισιτηρίου σε όλους τους χώρους πολιτισμού. 

• Την ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών σε πολιτιστικές υποδομές και την καθιέρωση σύγχρονων τρόπων πληροφόρησης και επικοινωνίας των επισκεπτών με στόχο την άμεση πρόσβαση στην πληροφορία και την ενίσχυση της εικόνας και της αναγνωρισιμότητας του τόπου μας ως προορισμού. 

• Τη δημιουργία εξειδικευμένου portal προβολής του Ελληνικού Πολιτισμού και των εναλλακτικών διαδρομών ιδίως στην περιφέρεια με τα σύμβολα και τους μύθους της ιστορίας και παράδοσης κάθε τόπου, την αρχιτεκτονική κληρονομιά, το φυσικό περιβάλλον αλλά ταυτόχρονα και τον σύγχρονο πολιτισμό της καθημερινής ζωής, τα ήθη, τα έθιμα, τις τοπικές γιορτές, τη γαστρονομία και τα τοπικά προϊόντα.

• Τη δημιουργία Ηλεκτρονικού Οδηγού, στον οποίο θα περιλαμβάνεται το σύνολο των εκδηλώσεων του σύγχρονου πολιτισμού στην ελληνική επικράτεια που θα λειτουργεί ως «Οδικός Χάρτης» ανά Περιφέρεια (θεσμικές πολιτιστικές, καλλιτεχνικές και αθλητικές εκδηλώσεις, φεστιβάλ, εκθέσεις, τοπικές εορτές κ.α.).   

• Τη δημιουργία Ψηφιακής Τράπεζας Πολιτιστικής Πληροφόρησης, ως ηλεκτρονικό αποθετήριο με ολοκληρωμένη καταγραφή και διαχείριση πολιτισμικών αγαθών σε βάσεις δεδομένων, ψηφιοποίηση αρχείων, συλλογών, πολιτιστικών μνημείων και εκθεμάτων με αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων διαδικτυακής πρόσβασης, προβολής και διαχείρισης από την επιστημονική κοινότητα, τους φορείς και κάθε ενδιαφερόμενο.

• Την δημιουργία ειδικής Ψηφιακής Πλατφόρμας με σκοπό την εκπαίδευση και εξοικείωση των ενδιαφερόμενων κάθε ηλικίας στις νέες τεχνολογίες.

Ορισμένες από τις παραπάνω προτάσεις έχουν βρει ήδη εφαρμογή σε μεμονωμένες περιπτώσεις, δράσεις και προγράμματα. Παρά ταύτα, ζητούμενο παραμένει η διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης, ενιαίας και συνεκτικής ψηφιακής στρατηγικής η οποία θα διέπει το σύνολο της πολιτιστικής δραστηριότητας και έκφρασης σε όλους τους τομείς με συγκεκριμένα σημεία αναφοράς.

Στον προβληματισμό μου σχετικά με τη διασύνδεση της τεχνολογίας με τον πολιτισμό ήρθαν στο μυαλό μου δύο χαρακτηριστικά και επιτυχημένα παραδείγματα. Το πρώτο αφορά στο παράδειγμα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού με τα πρότυπα προγράμματα του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», το οποίο εδώ και χρόνια επενδύει στις νέες τεχνολογίες μέσα από διαδραστικές εκθέσεις, οπτικοακουστικά μέσα, περιηγήσεις εικονικής πραγματικότητας και εκπαιδευτικά προγράμματα με στόχο την προβολή και την ανάδειξη της ελληνικής ιστορίας και του Πολιτισμού ιδιαίτερα στη νέα γενιά. Το δεύτερο αφορά στο παράδειγμα της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης της Βέροιας, η οποία αξιοποιώντας δυναμικά τις δυνατότητες της τεχνολογίας και της ψηφιακής εποχής διακρίθηκε διεθνώς το 2010 με το βραβείο «Πρόσβαση στη Γνώση» του ιδρύματος Bill and Melinda Gates. Δύο ενδεικτικά παραδείγματα που μπορούν ν΄ αποτελέσουν «πιλότο» για τον τρόπο υλοποίησης ψηφιακών στρατηγικών στον πολιτισμό με όρους μέλλοντος.   

Ας σημειωθεί ότι, με στόχο τη στήριξη του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού και της καινοτομίας στην πολιτιστική βιομηχανία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προώθησε συγκεκριμένες πολιτικές και δράσεις μέσα από το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη 2014-2020» και τα προγράμματα «Πολιτισμός» και «Media», στους στόχους των οποίων περιλαμβάνονταν η ψηφιοποίηση, η καινοτομία και κοινές πρωτοβουλίες μεταξύ πολιτιστικών φορέων σε διακρατικό επίπεδο, όπως και η υποστήριξη του κινηματογράφου και της οπτικοακουστικής βιομηχανίας στην Ευρώπη. Οι καλές πρακτικές αλλά και σχέδια δράσης που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο αυτών των προγραμμάτων μπορούν να αναζητηθούν τόσο στην επίσημη ιστοσελίδα τους στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού όσο και στην ειδική έκδοση της Ελληνικής Εταιρείας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ) με τίτλο «Καλές πρακτικές στον τομέα του πολιτισμού προς όφελος των τοπικών κοινωνιών» (2016), η οποία διατίθεται δωρεάν διαδικτυακά.

Σε κάθε περίπτωση, η «έξυπνη» διαχείριση του Πολιτισμού με έμφαση σε καινοτόμες πρακτικές ψηφιακής επικοινωνίας και προβολής και μέσα από συνέργειες δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, αποτελεί όρο ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας για το μέλλον. Οι προηγμένες τεχνολογικές εφαρμογές νέας γενιάς που αναπτύσσονται ραγδαία τα τελευταία χρόνια, δημιουργούν ήδη νέες δυνατότητες και οδηγούν στην ψηφιακή οικονομία του μέλλοντος και στον νέο ψηφιακό μας πολιτισμό.

Αυτός, ο «έξυπνος πολιτισμός», ιδιαίτερα στην εποχή της κρίσης, μπορεί και πρέπει να αποτελέσει διέξοδο και να δημιουργήσει προστιθέμενη αξία συμβάλλοντας ουσιαστικά στην πολιτιστική ανάπτυξη αλλά και στην οικονομική ανάκαμψη.