H εξ αποστάσεως ψηφοφορία και οι χαμηλές προσδοκίες

Πουθενά στον κόσμο το τέλειο δεν είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του καλού όσο στην Ελλάδα και η πρόσφατη συζήτηση για την εξ αποστάσεως ψηφοφορία στην κεντροαριστερά το επιβεβαιώνει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο.

Νόμιζα ότι όλοι οι συμμετέχοντες στα του νέου φορέα δέχονται ότι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συμμετοχή στην ψηφοφορία είναι το βασικό ζητούμενο. Δεδομένης της πενιχρής συμμετοχής στις τελευταίες εσωκομματικές εκλογές στο ΠΑΣΟΚ και της μικρής δημοσκοπικής απήχησης των κομμάτων που συμμετέχουν στην διαδικασία, θα περίμενε κανείς ότι η προτεραιότητα της μέγιστης δυνατής συμμετοχής θα ήταν ξεκάθαρη. Δυστυχώς όμως δεν φαίνεται να συμβαίνει αυτό και αυτό γιατί πολλοί θεωρούν ότι η ηλεκτρονική ψηφοφορία θίγει ανεπανόρθωτα το κύρος και το αδιάβλητο της διαδικασίας.

Δέχομαι ως απόλυτα βάσιμες τις επιφυλάξεις ως προς το αδιάβλητο της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας που μπορεί να εξασφαλίσει η τεχνολογία σήμερα. Μετά από δεκαετίες στον χώρο της πληροφορικής μου έχει γίνει αξίωμα ότι όλα τα συστήματα μπορούν να παραβιαστούν αρκεί να υπάρχουν τα κατάλληλα κίνητρα και τα οφέλη από την παραβίαση να υπερβαίνουν το κόστος της.  Όσον αφορά την ηλεκτρονική ψηφοφορίας αυτή καθ’ εαυτή, θα συμφωνήσω με όσους θεωρούν ότι με την χρήση συστημάτων που ενσωματώνουν βέλτιστες πρακτικές όπως το Ζευς του ΕΔΕΤ και την χρήση καταχωρημένων κινητών τηλεφώνων, το κόστος επέμβασης στην ψηφοφορία και αλλοίωσης του αποτελέσματος υπερβαίνει κατά πολύ τα όποια οφέλη κάνοντας την πρακτικά απίθανη.

Το ζήτημα που συγκεντρώνει τις περισσότερες διαφωνίες όμως είναι αυτό της εγγραφής των ψηφοφόρων και της ταυτοποίησης τους. Είναι προφανές ότι εφόσον απαιτείται η φυσική παρουσία του ψηφοφόρου σε κάποιο γραφείο για την καταγραφή του, δεν μιλάμε πια για εξ αποστάσεως ψηφοφορία. Η μόνη περίπτωση που μια τέτοια διαδικασία βοηθάει την συμμετοχή είναι στην περίπτωση που κάποιος ψηφοφόρος βρίσκεται κοντά σε σημείο καταγραφής (τα οποία θα είναι πολύ λιγότερα από τα εκλογικά κέντρα) στην καθημερινότητα του και δεν έχει την δυνατότητα να πάει σε εκλογικό κέντρο την ημέρα της ψηφοφορίας. Δεν νομίζω ότι υπάρχουν πολλοί τέτοιοι ψηφοφόροι. Ας μην σπαταλάμε λοιπόν τον χρόνο μας με αυτή την περίπτωση, δεν έχει κανένα νόημα αν πραγματικά νοιαζόμαστε για το ύψος της συμμετοχής.

Δέχομαι ότι η επίδειξη δελτίου ταυτότητας και η σύγκριση της φωτογραφίας με το πρόσωπο του φέροντα είναι μια πολύ αξιόπιστη (αλλά όχι τέλεια ως προς το αδιάβλητο) διαδικασία που απαιτεί προσωπικό σε όλα τα σημεία ελέγχου και με ιδιαίτερες απαιτήσεις σε ώρες αιχμής. Θεωρώ όμως ότι μια διαδικασία εξ αποστάσεως εγγραφής, η οποία απαιτεί την διασταύρωση του αριθμού της ταυτότητας με τους εκλογικούς καταλόγους του Υπουργείου Εσωτερικών, την χρήση μοναδικής διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μοναδικού κινητού τηλεφώνου (το οποίο στην Ελλάδα είναι ταυτοποιήσιμο) και μοναδικής πιστωτικής κάρτας (επίσης ταυτοποιήσιμης) επιτρέπει την εξ αποστάσεως αυτοματοποιημένη εγγραφή ενός ψηφοφόρου με πολύ μικρή πιθανότητα πλαστοπροσωπίας.

Η πλαστοπροσωπία στην συγκεκριμένη περίπτωση προϋποθέτει την γνώση του ΑΔΤ, την πρόσβαση στο κινητό και την πρόσβαση στην πιστωτική κάρτα ενός (αδιάφορου) ψηφοφόρου καθώς και την συγκατάθεση του/της στην πληρωμή του παραβόλου (μεγάλο αντικίνητρο). Μάλλον πιο δύσκολο στην πράξη από το έτοιμο φακελάκι με το ψηφοδέλτιο στον παππού….

Στην περίπτωση μη αυτόματης ταυτοποίησης, (για τους κατοίκους εξωτερικού π.χ.) μια διαδικασία όπου κατά την διάρκεια της εγγραφής θα στέλνονται φωτογραφίες της ταυτότητας ή διαβατηρίου και κάποιος λογαριασμός επιτρέπει την ταυτοποίηση με την μεσολάβηση κάποιου ανθρώπου που θα ελέγξει τα έγγραφα. Το παράβολο συμμετοχής θα πρέπει να είναι εύλογου ύψους έτσι ώστε αφενός να λειτουργεί σαν αντικίνητρο πλαστοπροσωπίας, αφετέρου να υποστηρίζει το κόστος της όλης διαδικασίας καθώς και να αφήνει ένα ποσό στον νέο φορέα.

Το θέμα είναι κύρια πολιτικό, όχι τεχνολογικό. Οι ηλεκτρονικές ψηφοφορίες κερδίζουν έδαφος συνεχώς. Η τεχνολογία blockchain θέτει σημαντικές βάσεις για την επίλυση του πιο σημαντικού τους προβλήματος, αυτού της επιβεβαιωσιμότητας.  Πολλοί ενάντιοι στην εξ αποστάσεως ψηφοφορία αναφέρουν ως παράδειγμα την μη εφαρμογή της στις ΗΠΑ. Μια πιο προσεκτική ματιά όμως, θα δείξει ότι τα δικαστήρια στις ΗΠΑ έχουν επανειλημμένα επιβεβαιώσει την προτεραιότητα της συμμετοχής εις βάρος της απόλυτης αξιοπιστίας (πλαστοπροσωπίας, διπλοψηφίας κλπ) δεδομένου ότι δεν υπάρχει παρατηρήσιμη νοθεία. Οι περισσότερες προσπάθειες για την απαίτηση επίδειξης ταυτότητας από τους ψηφοφόρους για την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος έχουν μπλοκαριστεί από τα δικαστήρια με το σκεπτικό ότι αποκλείουν ψηφοφόρους που δεν έχουν ταυτότητα.

Και εδώ είναι η ουσία της συζήτησης:

Δεχόμαστε ότι οι εν δυνάμει ψηφοφόροι των εκλογών για τον αρχηγό (;) του νέου φορέα είναι αρκετά σοφιστικέ απατεώνες σε ποσοστό ικανό να αλλοιώσει το αποτέλεσμα; Δεχόμαστε ότι η βελτίωση της εμπιστοσύνης στην κοινωνία είναι βασική αποστολή του νέου φορέα;  Μπορεί ο νέος φορέας να είναι συντηρητικότερος των συντηρητικών;  Συμφωνεί με τον πρωθυπουργό ότι η ηλεκτρονική ψηφοφορία είναι τεχνοφασισμός; Θα δεσμευτούν όλοι οι υποψήφιοι να αποδεχθούν το αποτέλεσμα της  διαδικασίας ή θα ακολουθήσουν το παράδειγμα Αφρικανών φυλάρχων ή του Τραμπ;

Και τέλος: μπορούν να εμπιστευτούν οι πολίτες ένα φορέα που δεν μπορεί να λύσει το θέμα της εξ αποστάσεων ψηφοφορίας στο να συμβάλλει στην επίλυση των μεγάλων προβλημάτων της χώρας;

Δυστυχώς δεν έχουμε άλλα περιθώρια για χαμηλές προσδοκίες.