Κουλτούρα και αγραβατωσύνη

Καλά ήταν αυτά που είπε ο Εμμ. Μακρόν στην Πνύκα – καλά νέα για την Ευρώπη («των μονοπωλίων») και για τη φουκαριάρα τη μάνα μας, που τα κατάφερε να μην εγκαταλείψει την καπιταλιστική κόλαση. 

Noblesse oblige… Ολίγα ελληνικά, ολίγος Περικλής και διπλωματικός Επιτάφιος της αντιμνημονιακής Αριστεράς και κατάληξη, μέσω Σεφέρη, με το προσιτό θαύμα. 

Θα ήθελα όμως να διακόψω τα επικολυρικά κεφαλαιοκρατικά, επενδυτικά, αναπτυξιακά και άλλα εγκώμια του χθεσινού τραπεζίτη, νεοφιλελεύθερου, τυχοδιώκτη…, με κάτι άλλο περί του ανδρός.  

Κυκλοφόρησε ευρύτατα το ανέκδοτο για τις ομοιότητες και διαφορές Τσίπρα-Μακρόν (πρωτοσέλιδο στα Νέα): Ο Τσίπρας άρχισε κάνοντας κατάληψη στο σχολείο του, ο Μακρόν άρχισε κάνοντας κατάληψη στη δασκάλα του…

Παραλλάζοντάς το ελαφρώς, θα έλεγα: ο Μακρόν έκανε κατάληψη της διδασκαλίας, της γνώσης, του Λόγου. Στις εύφημες μνείες για τον σαραντάχρονο ηγέτη ας προσθέσουμε την επαφή του με τη λογοτεχνία, με τον δοκιμιακό λόγο, φιλοσοφικό και αισθητικό, τη μαθητεία του στη σκέψη του Πωλ Ρικέρ. 

Ξαναδιαβάζω, με την ευκαιρία, το δοκίμιο του Εμμ. Μακρόν, πριν 17 χρόνια ακριβώς, στο αφιέρωμα του περιοδικού Magazine litteraire στον Πωλ Ρικέρ (No390, Σεπτέμβριος 2000). Στο κείμενό του, με τίτλο Παρουσίες και φωνές συγγραφέων, ο Μακρόν αναλύει τη θεωρία του δασκάλου του για τη μεταφορά και τη γλώσσα, στο έργο Χρόνος και αφήγηση, που επικεντρωνόταν ιδίως στα έργα του Μαρσέλ Προυστ, της Βιρτζίνια Γουλφ, του Τόμας Μαν, του Μπωντλαίρ. «Η Αναζήτηση… του Προυστ», σημειώνει μεταξύ άλλων, «διαβάζεται σαν ένα έργο που κάνει αισθητό το χρόνο, τον καθιστά ορατό. Εκεί που η φιλοσοφία μπορεί μόνο να σκεφθεί το χρόνο και να ακινητοποιήσει τα φαινόμενά του, η μυθοπλασία του δίνει μια υλικότητα, σώμα, παρουσία».

Αντίστοιχα, αναφερόμενος στην ανάλυση έργου της Β. Γουλφ από τον Ρικέρ, ο Μακρόν σημειώνει την αντίθεση ανάμεσα στον «θνητό» και τον «μνημειακό» χρόνο ή τον «Χρόνο-θάνατο» που κινεί τα νήματα στο Μαγικό Βουνό του Τ. Μαν. 

«Ο Πωλ Ρικέρ είναι ο άλλος δρόμος του Μάη του 1968». Τη βαρυσήμαντη αυτή εκτίμηση του Εμμ. Μακρόν για τον δάσκαλό του υπογραμμίζει ο Ερίκ Φοτορινό, συντάκτης του Le Monde και εκδότης της εβδομαδιαίας εφημερίδας Le 1 (που κυκλοφορεί χωρίς διαφημίσεις), στο βιβλίο του Ο Μακρόν διά του Μακρόν (τρεις μακρές συνομιλίες)*.

Ακόμα λίγη… προγονοπληξία, μέσω Μακρόν και Ρικέρ: Κλείνοντας το δοκίμιο του εκείνο για τον Ρικέρ, ο Μακρόν έκανε ένα ζουμ στην εικόνα που είχε επιλέξει ο δάσκαλός του για το εξώφυλλο του βιβλίου του Αναγνώσεις (1991). Ήταν ο πίνακας του Ρέμπραντ όπου ο Αριστοτέλης ακουμπάει το χέρι του σε μια προτομή του Ομήρου. Και σχολίαζε ο Μακρόν: «Και σ’ αυτή τη χειρονομία, όπου η γραφή και ο ζωντανός λόγος συναντώνται και γονιμοποιούνται, αναδύεται η ζωή, ακάλυπτη, ανανεωμένη, δοκιμασμένη». Σε μια από τις συνομιλίες του με τον Φοτορινό, ο Μακρόν μιλάει για την πνευματική του οφειλή στον Αριστοτέλη, τον Καντ και τον Χέγκελ. Αναφέρεται επίσης διά μακρών στα θεωρητικά και στα λογοτεχνικά έργα που αγαπάει ιδιαίτερα, αλλά και σε καίρια προβλήματα κοινωνίας και πολιτικής, μεταξύ των άλλων για την ιδεολογική αφασία των κομμάτων, για τον κορπορατισμό και άλλα τείχη στον εκσυγχρονισμό των κοινωνιών. 

Απομόνωσα λίγες λέξεις που δείχνουν οικειότητα με τον Λόγο και βαθιά καλλιέργεια, σπάνια σε τραπεζίτη και σπανιότερη για πολιτικό. Είναι αυτό που χρειάζεται ζωτικά στην ήπειρό μας, ηγέτιδα του δυτικού πολιτισμού για την πορεία προς τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης που ονειρεύτηκε ο Β. Ουγκό. 

Δεν θα πείραζε και μια σύγκριση με την αγραβατωσύνη.

*Eric Fottorino. Macron par Macron, Εκδ. «L’Aube», 3 Μαρτίου 2017, σελ.22