Το ελληνικό διαζύγιο είναι μια καλή σύνοψη των πολλαπλών εκδοχών του ελληνικού ανορθολογισμού. Όχι μόνο γιατί η έκδοση του συναινετικού μπορεί να κρατήσει έναν ολόκληρο χρόνο, από την αίτηση μέχρι την απόφαση, παρά τις μεγαλόστομες κατά καιρούς διακηρύξεις για την επιτάχυνση των διαδικασιών. Αλλά κυρίως επειδή η φιλοσοφία του νόμου στηρίζεται στην υπόθεση ότι το παιδί ανήκει βασικά στην μητέρα και ο πατέρας αναλαμβάνει οικονομικές υποχρεώσεις και επικοινωνεί μαζί του όσο το δικαστήριο αποφασίσει.
Το κεντρικό επιχείρημα για την υποστήριξη αυτού του παραλογισμού είναι ότι δεν πρέπει να διασαλευθεί η ρουτίνα του παιδιού μετά το χωρισμό και επομένως πρέπει να ζει με τη μητέρα και να βλέπει τον πατέρα, συνήθως, δυο σαββατοκύριακα το μήνα και δυο απογεύματα την εβδομάδα. Η αλήθεια είναι ότι με το χωρισμό διασαλεύεται έτσι κι αλλιώς η ρουτίνα του παιδιού και είναι θέμα ειδικών να διαπιστώσουν κατά περίπτωση πώς μπορεί να προσαρμοστεί καλύτερα στις νέες συνθήκες. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχουν εκπαιδευμένοι σε τέτοια θέματα δικαστές και κρατικές υπηρεσίες στις οποίες να μπορεί να απευθυνθεί μια οικογένεια για να πάρει σύντομα υπεύθυνη καθοδήγηση. Όμως δεν είναι εκ προοιμίου βέβαιο ότι το παιδί μεγαλώνει καλύτερα βλέποντας τον μπαμπά στο πλαίσιο κάποιας υποχρέωσης, σήμερα μπαλέτο αύριο μπαμπάς, όπως δείχνει το πρόγραμμα της κόρης του που μας έστειλε ένας αναγνώστης μας και προφανώς πονεμένος πατέρας.
Είναι αυτονόητο ότι σε ένα σύστημα απονομής δικαιοσύνης με τόσο αργούς ρυθμούς, τέτοιες γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και τέτοια υστέρηση στη χρήση νέων τεχνολογιών, χωρίς σταθερή υποστήριξη των οικογενειών από δημόσιες δομές ψυχικής υγείας και κοινωνικής φροντίδας, είναι ουτοπικό να περιμένει κανείς ότι μπορεί ευαίσθητες υποθέσεις όπως αυτές που έχουν να κάνουν με την ανατροφή των παιδιών να αντιμετωπιστούν από τη μια στιγμή στην άλλη με ταχύτητα, ορθολογισμό και αποτελεσματικότητα. Αλλά πρέπει να ανοίξει η συζήτηση και να πάρουν θέση όλες οι πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις που ειλικρινά ενδιαφέρονται για την άρση των ελληνικών παθογενειών σε όλα τα επίπεδα.
Κάθε διαζύγιο είναι μια δοκιμασία για τα παιδιά, ας γίνει πιο ήπια με τη συνεπιμέλεια και το δίκαιο -δηλαδή επί της αρχής ίσο και ανάλογα με τις δυνατότητες καθενός- μοίρασμα του χρόνου και των υποχρεώσεων της ανατροφής τους.
Υπάρχουν ανεύθυνοι πατέρες που χωρίζοντας ξεχνούν ότι έχουν παιδί και αφήνουν τη μητέρα μόνη να σηκώνει όλα τα βάρη. Δεν μπορεί όμως αυτό να αποτελεί άλλοθι για να συντηρείται η διαδικασία της διατροφής όταν η μητέρα δεν είναι άνεργη ή ακόμη και όταν έχει υψηλότερα εισοδήματα από τον πρώην σύζυγο.
Το πιο ενδιαφέρον ίσως ερώτημα είναι τι πολίτες θέλουμε να γίνουν τα παιδιά μας. Να πιστεύουν ότι ο ρόλος του άντρα είναι να πληρώνει και της γυναίκας να διαχειρίζεται τα χρήματα που εισπράττει από αυτόν; Να νομίζουν ότι η μάνα αποφασίζει, έχει το πάνω χέρι και τον πρώτο λόγο, ενώ ο πατέρας ακολουθεί και τιμωρείται αν η σχέση τους κλονιστεί; Να θεωρούν ότι ο ένας είναι λιγότερο γονιός από τον άλλο και επομένως να εσωτερικεύουν ότι εκείνος φταίει για τη διάλυση του γάμου αφού εκείνος πληρώνει το βαρύτερο τίμημα;
Το πρόβλημα είναι θεσμικό και βαθιά ηθικό. Αφορά το νομικό και τον κοινωνικό μας πολιτισμό, την παιδεία μας, τελικά τη γυναικεία συνείδηση. Την αλλαγή του οικογενειακού δικαίου για την κατοχύρωση της ισότητας των δικαιωμάτων των δύο φύλων οφείλουμε να τη ζητήσουμε πρώτα οι γυναίκες, που έχουμε αυτή τη στιγμή τα προνόμια και τα πλεονεκτήματα, που μας απονεμήθηκαν πέρα από κάθε επιστημονικό ορθολογισμό και έννοια κοινωνικής δικαιοσύνης.
Και μην μπερδευόμαστε με την ποιότητα εκπλήρωσης των γονεϊκών καθηκόντων γιατί αυτά δεν λύνονται στα δικαστήρια, τα λύνει ή δεν τα λύνει η ζωή. Αν ο πατέρας είναι ακατάλληλος, δεν ευθύνεται το παιδί γι’ αυτό, αλλά εμείς που τον διαλέξαμε. Και αν εμείς είμαστε ακατάλληλες, και είμαστε ακατάλληλες αν χρησιμοποιούμε το διαζύγιο ως μέσο πλουτισμού ή εκδίκησης, το παιδί μας θα το καταλάβει αργά ή γρήγορα. Μακάρι γρήγορα.
