Εσθονία, ο ψηφιακός πιονέρος με 48 χρόνια ανεξαρτησίας σε 7 αιώνες

Είναι σχεδόν απίστευτο ότι το Skype, η εφαρμογή που άλλαξε την επικοινωνία, εφευρέθηκε στην Εσθονία το 2003. Όταν η χώρα αποχαιρετούσε τη Σοβιετική Ένωση το 1991 οι κάτοικοι της χρειαζόταν να περιμένουν 10 χρόνια για να αποκτήσουν σταθερή γραμμή τηλεφωνίας (στους μεγαλύτερους από εμάς κάτι θυμίζει αυτό). Για να κατανοήσουμε τους συσχετισμούς, στις ΗΠΑ εκείνη την εποχή αγόραζαν ήδη τα πρώτα τους κινητά τηλέφωνα.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η ιστορία αυτής της λιλιπούτειας χώρας είναι γεμάτη κατακτήσεις από τους γείτονες της που εποφθαλμιούσαν την προνομιακή της γεωγραφική θέση. Το έδαφος της Εσθονίας κατοικείται τουλάχιστον από το 6500 π.Χ., ενώ ομιλητές φινο-ουγγρικών διαλέκτων - οι γλωσσικοί πρόγονοι των σημερινών Εσθονών - φτάνουν εκεί γύρω στο 1800 π.Χ. Ξεκινώντας με τις Βαλτικές Σταυροφορίες τον 13ο αιώνα μ.Χ. και μετά από 6 αιώνες διαδοχικής γερμανικής, δανικής, σουηδικής και ρωσικής κυριαρχίας, οι Εσθονοί γνώρισαν την εθνική αφύπνιση στα μέσα του 19ου αιώνα. Αυτή κορυφώθηκε με την κήρυξη της ανεξαρτησίας της χώρας από τη Ρωσική Αυτοκρατορία προς το τέλος του πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, τον Φεβρουάριο του 1918. Το μικρό διάλειμμα ανεξαρτησίας διακόπηκε απότομα το 1940 με την ανακατάληψη της χώρας από τους Σοβιετικούς. Το 1941 κατακτήθηκε από τα ναζιστικά στρατεύματα της Γερμανίας για να επαναπροσαρτηθεί ξανά το 1944 στην Σοβιετική Ένωση στην οποία παρέμεινε ως το 1991. Ο απολογισμός: τους τελευταίους 7 αιώνες γνώρισαν την ανεξαρτησία για 48 μόλις χρόνια. Η έκταση της χώρας είναι σχεδόν ίση με το 1/3 της Ελλάδας, έχει μόλις 1,3 εκατομμύρια κατοίκους με το 25% να είναι Ρωσικής καταγωγής. Είναι πολύ αραιοκατοικημένη με 29 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο (η Ελλάδα έχει περίπου 82). Το έδαφός της είναι πεδινό με το μεγαλύτερο υψόμετρο φτάνει μόλις τα 318 μέτρα ενώ έχει περίπου 1.500 νησιά και περισσότερες από 1400 λίμνες .

Ας ξαναγυρίσουμε στο Skype (εξαγοράστηκε από την Microsoft το 2011 για 8,5 δισ. δολάρια) και να πούμε ότι ήταν μόνο η αρχή για την ψηφιακή έκρηξη των Εσθονών. Σήμερα αν παραγγείλεις κινέζικο φαγητό μέσω των εφαρμογών DoorDash ή Postmates στην Καλιφόρνια  ή την Ουάσινγκτον υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να παραλάβεις το γεύμα σου με ένα από τα ρομπότ της εσθονικής startup Starship. Η Starship λειτουργεί επίσης στη Βέρνη και το Λονδίνο ενώ σχεδιάζει να δοκιμάσει σύντομα και στο Αμβούργο. Το 2011 ένας πρώην υπάλληλος του Skype δημιούργησε τη TransferWise, μια ηλεκτρονική εταιρεία μεταφοράς εμβασμάτων. Σήμερα η TransferWise καταλαμβάνει 4 ορόφους ενός κτιρίου στο Ταλίν και διαχειρίζεται συναλλαγές που φτάνουν το 1 δισ. δολάρια το μήνα.

Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση της χώρας χρησιμοποιείται συχνά από τους ομιλητές συνεδρίων ως το απόλυτο παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής. Η συμπλήρωση του 95% των φορολογικών δηλώσεων γίνεται ηλεκτρονικά και διαρκεί λιγότερο από πέντε λεπτά. Οι πολίτες λαμβάνουν ηλεκτρονικά τη δήλωση προσυμπληρωμένη και καλούνται να απαντήσουν Ναι ή Όχι σε λίγες ερωτήσεις. Όλες οι εκλογές που έγιναν μετά το 2005 δίνουν την δυνατότητα για ηλεκτρονική ψηφοφορία (στις βουλευτικές εκλογές του 2015 το 31% ψήφισε μέσω διαδικτύου). Το 99,5% των συναλλαγών του κράτους με τους πολίτες πραγματοποιούνται ψηφιακά και το χαρτί το βλέπεις σπάνια. Για να επιτευχθούν όλα αυτά οι ταυτότητες των πολιτών είναι το κλειδί. Η ταυτότητα του κάθε Εσθονού πολίτη χρησιμοποιείται για:

- κάρτα υγείας και κοινωνικής ασφάλισης

- ηλεκτρονικό εισιτήριο στα μέσα μαζικής συγκοινωνίας

- πιστοποιητικό για ψηφιακή υπογραφή

- ταυτότητα ψηφοφόρου για την ψηφοφορία μέσω Διαδικτύου

- την πρόσβαση σε όλες τις κρατικές βάσεις πληροφοριών προκειμένου να δει στοιχεία που αφορούν πχ τα ιατρικά αρχεία και τις φορολογικές δηλώσεις του

- παραλαβή των φαρμάκων που του συνταγογράφησε ηλεκτρονικά ο γιατρός του

Η τελευταία «ψηφιακή» είδηση που μαθαίνουμε από τους Εσθονούς είναι ότι ετοιμάζονται πυρετωδώς για να είναι το πρώτο κράτος που θα εκδώσει ένα εντελώς ψηφιακό νόμισμα, το estcoin, το οποίο θα αποτελέσει το αντίπαλο δέος του γνωστού bitcoin.

Η οικονομία της χώρας σίγουρα κερδίζει από όλα αυτά. Οι Εσθονοί ισχυρίζονται ότι η ψηφιακή τους καινοτομία προσθέτει 2% στο ΑΕΠ της χώρας. O οίκος Fitch αξιολογεί την πιστοληπτική ικανότητα της με A+ (πρόσφατα ο ίδιος οίκος αναβάθμισε την Ελλάδα σε Β- τοποθετώντας τη χώρα μας 11 βαθμίδες κάτω από την Εσθονία). Το φορολογικό της σύστημα μπορεί να περιγραφεί πολύ εύκολα: υιοθετεί ένα ενιαίο φορολογικό συντελεστή (20%) για όλα τα εισοδήματα, ένα και μοναδικό συντελεστή ΦΠΑ (20%) καθώς και πλήρη φοροαπαλλαγή για τα εταιρικά κέρδη που επανεπενδύονται. Το ΑΕΠ ανά κάτοικο, με όρους αγοραστικής δύναμης, της Εσθονίας ανέβηκε από το 64% του ευρωπαϊκού μέσου όρου το 2009 στο 74% το 2016 (την ίδια χρονική περίοδο της Ελλάδας έπεσε από το 94% στο 67%). Το ποσοστό ανεργίας της χώρας έπεσε από το 16,7% το 2010 στο 6.8% το 2016 (στη χώρα μας ανέβηκε από το 13,9% στο 23,1%).

Είναι όλα τέλεια στην Εσθονία λοιπόν; Σίγουρα όχι. Η χώρα έχει ακόμα δρόμο να διανύσει για να σταθεί επάξια στο άκρως ανταγωνιστικό παγκόσμιο περιβάλλον. Η συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2004 και στην Ευρωζώνη από το 2011 την έχει βοηθήσει πολύ. Για την περίοδο 2014-2020 θα λάβει ευρωπαϊκές ενισχύσεις 4,5 δισ. ευρώ (την ίδια περίοδο οι ενισχύσεις που θα δοθούν στην Ελλάδα από τα ευρωπαϊκά ταμεία θα ξεπεράσουν τα 20 δισ.). Αλλά αυτό δεν αρκεί. Ο Ρώσος ταξιτζής που πήρα πέρσι το καλοκαίρι από το ξενοδοχείο στο Ταλίν για να πάω στο αεροδρόμιο το είπε ωραία: «Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε σωστά τα λεφτά της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να είμαστε έτοιμοι όταν σταματήσουν οι επιδοτήσεις».