Πότε απαγορεύτηκε η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων

Η Ελλάδα είναι η μόνη δυτική δημοκρατία στην οποία απαγορεύεται η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων με συνταγματική διάταξη. Η διάταξη αυτή θεωρήθηκε προοδευτική και όποτε τέθηκε ζήτημα αναθεώρησή της η ελληνική Αριστερά μαζί με μεγάλο τμήμα του ΠΑΣΟΚ αντέδρασαν.

Από πότε όμως ισχύει αυτή η απαγόρευση; Ποιοι και για ποιο λόγο αποφάσισαν να θεσπίσουν κάτι που δεν ίσχυε σε κανένα άλλο δυτικό κράτος;

Ο καθηγητής συνταγματικού δικαίου Νίκος Αλιβιζάτος στο άρθρο του «Κραυγαλέοι αναχρονισμοί στο άρθρο 16», που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ στις 2/12/2006, αναφέρει ότι «η χούντα ήταν εκείνη που πρώτη χαρακτήρισε τα πανεπιστήμιά μας ως Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου. Έως τότε, το Σύνταγμα του 1952 όριζε ότι τα ΑΕΙ “αυτοδιοικούνται υπό την εποπτείαν του κράτους, οι δε καθηγηταί τούτων είναι δημόσιοι υπάλληλοι” (άρθρο 16 παρ. 4). Η διάταξη (...) υιοθετήθηκε επί εμφυλίου πολέμου. Την ψήφισή της την είχαν ζητήσει τότε οι ίδιοι οι καθηγητές πανεπιστημίου. Όμως, όπως τόνιζε ο πρόεδρος της αρμόδιας Επιτροπής Αναθεωρήσεως, ακόμη και αν δεν την είχαν ζητήσει οι καθηγητές, η Βουλή θα όφειλε να την περιλάβει στο Σύνταγμα, “διά να δύναται το κράτος να λέγη εις αυτούς: Κύριοι, θα διδάσκετε εις τα ΑΕΙ κατά τους νόμους τους ιδικούς μου και όχι κατά τας ιδικάς σας πεποιθήσεις, εάν αύται αντίκεινται προς τα καθιερωμένα υπό της ελληνικής κοινωνίας και πολιτείας”».

Παρά ταύτα, η ρύθμιση αυτή δεν απαγόρευε τη λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων. Όπως έκρινε το 1961 το Συμβούλιο της Επικρατείας, η παρ. 4 του άρθρου 16 του Σ. 1952 έπρεπε να εφαρμόζεται «μόνον επί των δημοσίων ΑΕΙ» και όχι επί σχολών που είχαν ιδρυθεί από ιδιώτες, όπως η Πάντειος.

Και ο καθηγητής Αλιβιζάτος συνεχίζει: «Όπως προκύπτει από τα επίσημα κείμενα, ο λόγος που η χούντα όρισε για πρώτη φορά στο Σύνταγμα, με ρητή διάταξη, ότι τα πανεπιστήμια είναι “αυτοδιοικούμενα ΝΠΔΔ” (άρθρο 17 παρ. 4 Σ. 1968), ήταν ακριβώς αυτός, δηλαδή η αποτροπή της ίδρυσης ιδιωτικών ΑΕΙ ή ξένων. Τη διάταξη επανέλαβε η πρώτη μεταδικτατορική Βουλή περίπου ως αυτονόητη, χωρίς καν να τη συζητήσει. Επρόκειτο για ένα ακόμη δείγμα του έντονου κρατισμού που χαρακτήριζε εκείνη την εποχή τον πολιτικό λόγο όλων των κομμάτων. (Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι ο Α. Παπανδρέου ζητούσε τότε την εποπτεία επί των ΑΕΙ να μην την ασκεί μόνο το κράτος, αλλά και άλλοι κοινωνικοί φορείς)».

Η χούντα επέβαλε την απαγόρευση της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων για να εξασφαλίσει τον πλήρη έλεγχο στα Πανεπιστήμια. Μέσα στο διάχυτο πνεύμα κρατισμού της μεταπολίτευσης η βουλή διατήρησε την απαγόρευση στο Σύνταγμα του 1975 σαν κάτι το αυτονόητο. Oo αναθεώρησεις του 1986 και του 2001 επανέλαβαν τη διάταξη και μόνο στην τελευταία αναθεώρηση, που ολοκληρώθηκε το 2008, τέθηκε ζήτημα αλλαγής της. Παρότι ο τότε πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Παπανδρέου ήταν υπέρ της ίδρυσης ιδιωτικών ΑΕΙ, υποχώρησε στις εσωκομματικές αντιδράσεις και αποχώρησε από την διαδικασία. Έτσι η πρόταση της Νέας Δημοκρατίας για αλλαγή του άρθρου 16 δεν προχώρησε.

Είναι εντυπωσιακό ότι σήμερα ο καλύτερος υποστηρικτής της απαγόρευσης που θέσπισε η δικτατορία των συνταγματαρχών είναι η ελληνική αριστερά. Η απαγόρευση δεν αφορά μόνο την ίδρυση ΑΕΙ από κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, αλλά και τα μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια. Για παράδειγμα, αν ήθελε το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος να λειτουργήσει μια σχολή υψηλού επιπέδου και να φοιτούν σε αυτή φοιτητές με υποτροφίες, αυτό απαγορεύεται.

Ένας αναχρονισμός δεξιάς προέλευσης αποκτά στα χέρια της αριστεράς νέο νόημα. Η πολιτική δεν ασκείται με τις ανάγκες του σήμερα και με το βλέμμα στο αύριο, αλλά με τη λατρεία των απαγορεύσεων του παρελθόντος.

Δεν κοιτάμε τους χιλιάδες Έλληνες φοιτητές που φοιτούν σε ιδιωτικά και δημόσια πανεπιστήμια του εξωτερικού, δεν κοιτάμε τους διδάσκοντες που φεύγουν, δεν κοιτάμε πόσους ξένους φοιτητές θα μπορούσαμε να φέρουμε στην Ελλάδα, δεν κοιτάμε τι έχουν πετύχει η Κύπρος και η Τουρκία, δεν κοιτάμε τι χάνουμε. Κοιτάμε μόνο το παρελθόν και τις απαγορεύσεις του. Να περιχαρακωθούμε στη μιζέρια μας. Μη τυχόν έρθουν και μας την πάρουν.

Υ.Γ. Ένας ακόμη αναχρονισμός ακροδεξιάς προέλευσης, βρήκε νέο νόημα στα χέρια του ΣΥΡΙΖΑ. Οι μαθητικές παρελάσεις-που ξεκίνησαν από τη δικτατορία του Μεταξά και δεν υπάρχουν σε καμιά άλλη ευρωπαϊκή χώρα-αντί να καταργηθούν, όπως υποστήριζαν για χρόνια τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, αναβαπτίζονται με τον εξισωτισμό για ικανοποιηθεί το αριστερό κοινό χωρίς να ενοχληθεί ο ακροδεξιός κυβερνητικός εταίρος.