Αλίμονο στους νέους

Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα πρόβλημα στρατηγικής σημασίας, το οποίο εάν δεν αντιμετωπιστεί στο άμεσο μέλλον θα έχει φοβερές οικονομικές και κυρίως κοινωνικές συνέπειες. Με την οικονομική πολιτική που εφαρμόζεται και τον τρόπο που λειτουργεί το ευρύτερο σύστημα εξουσίας απογοητεύονται οι νέοι.

Όλοι οι σχετικοί δείκτες και πολλές επιστημονικές έρευνες από διάφορους φορείς οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η νέα γενιά είναι ο μεγάλος χαμένος της κρίσης των τελευταίων ετών. Καταβάλλεται μία προσπάθεια να περιοριστούν κάπως οι συνέπειες γι’ αυτούς που έχουν «ώριμα» επαγγελματικά, ασφαλιστικά δικαιώματα και το μεγαλύτερο μέρος του λογαριασμού περνάει στους νέους.

Στις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί ενισχύεται διαρκώς η τάση φυγής των νέων στο εξωτερικό, η οποία έχει διαστάσεις brain drain αλλά συμπεριλαμβάνει και όσους διεκδικούν την επαγγελματική και οικονομική επιβίωση ανεξάρτητα από το επίπεδο των γνώσεων και της ειδίκευσής τους.

Ξεπερασμένο μοντέλο

Με βάση τα στοιχεία που περιλαμβάνει μελέτη του ΙΟΒΕ, με τίτλο «Η τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα: Επιπτώσεις της κρίσης και προκλήσεις», τρεις στους τέσσερις πτυχιούχους που αποφοίτησαν μετά το 2011 παίρνουν μισθό έως 800 ευρώ, ενώ ένας στους έξι αμείβεται με λιγότερα από 400 ευρώ τον μήνα.

Η οικονομική υποβάθμιση των νέων είναι εντυπωσιακή εφόσον το ποσοστό εκείνων που αμείβονταν με λιγότερο από 800 ευρώ τον μήνα μεταξύ όσων αποφοίτησαν πριν από το 2010 ήταν μόλις 24%. Το σχετικό ποσοστό τριπλασιάστηκε σε διάστημα μερικών ετών εξαιτίας του τρόπου που έγινε η διαχείριση της χρεοκοπίας του ελληνικού Δημοσίου.

Προετοιμάσαμε τους νέους για τα πολύ εύκολα και τελικά βρίσκονται αντιμέτωποι, με δική μας ευθύνη, με τα πολύ δύσκολα. Σύμφωνα με την ίδια μελέτη του ΙΟΒΕ το 2009 οι απόφοιτοι πανεπιστημίων απασχολούνταν, σε ποσοστό 62%, στο Δημόσιο και τα παρακλάδια του. Τα χρόνια της κρίσης παρατηρήθηκε μεγάλη μείωση των πτυχιούχων που απασχολούνται στον δημόσιο τομέα, οι οποίοι πλέον είναι υποχρεωμένοι να κατευθύνονται στον ιδιωτικό τομέα σε εξαιρετικά δύσκολες οικονομικές και επαγγελματικές συνθήκες.

Μερική απασχόληση

Οι δύο βασικοί λόγοι για τους οποίους περιορίζεται το βασικό εισόδημα της νέας γενιάς είναι τα ποσοστά ρεκόρ στην ανεργία των νέων και η επικράτηση της μερικής απασχόλησης στην αγορά εργασίας.

Στην Ελλάδα μεγαλώνει συνεχώς ο κίνδυνος επαγγελματικής και κοινωνικής περιθωριοποίησης των νέων εφόσον αυτοί που έχουν ηλικία από 20 έως 34 ετών και είναι εκτός αγοράς εργασίας, εκτός εκπαίδευσης και έξω από το οποιοδήποτε πρόγραμμα κατάρτισης (Neither in Employment nor in Education or Training - NEET) ανέρχονται στο 30,5% του συνόλου. Τα ποσοστά ξεπερνούν το 33% για τις ηλικιακές κατηγορίες 25-29 ετών και 30-34 ετών αλλά περιορίζονται στο 23% για τους νέους 20-24 ετών εξαιτίας της στρατιωτικής θητείας και των μακράς διάρκειας σπουδών σε ΑΕΙ-ΤΕΙ, οι οποίες όμως δεν συνδέονται αποτελεσματικά με την αγορά εργασίας.

Με βάση τον αριθμό των φοιτητών η Ελλάδα κατατάσσεται μεταξύ των πλέον ανοικτών συστημάτων ανώτατης εκπαίδευσης διεθνώς αλλά ένα σημαντικό ποσοστό των φοιτητών εγκλωβίζεται σε μακράς διάρκειας σπουδές με άγνωστη κατάληξη. Με βάση τα στοιχεία της έρευνας του ΙΟΒΕ το ένα τρίτο των φοιτητών που εισήχθησαν το 2004 σε επτά πανεπιστημιακά ιδρύματα δεν είχε καταφέρει 12 χρόνια αργότερα, το 2016, να ολοκληρώσει τις σπουδές του.

Η οικονομία της Ευρωζώνης έχει συμπληρώσει τέσσερα χρόνια σταθερής ανάπτυξης, ενώ η ελληνική είχε μια μικρή ανάκαμψη το 2014, οδηγήθηκε ξανά σε στασιμότητα το 2015 και το 2016 και άρχισε να αναπτύσσεται το πρώτο τρίμηνο του 2017. Η χρονική υστέρηση στην προσαρμογή αποτυπώνεται και στα στοιχεία για την ανεργία και την απασχόληση. Η Ευρωζώνη απορρόφησε πλήρως την πρόσθετη ανεργία που προκάλεσε η κρίση του 2008 και εμφανίζει τα υψηλότερα επίπεδα απασχόλησης. Αντίθετα στην Ελλάδα η ανεργία έχει υποχωρήσει στα επίπεδα του 2011-2012, με τους νέους να πληρώνουν τον λογαριασμό της αναγκαστικής προσαρμογής.

Με βάση τα στοιχεία που χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή η ανεργία στους νέους κάτω των 24 ετών ήταν το 2016 47,3% στην Ελλάδα, με το αντίστοιχο ποσοστό στην Ευρωζώνη να είναι 21,6%. Το χειρότερο είναι ότι η μερική αντιμετώπιση της ανεργίας επιτυγχάνεται κυρίως με το πέρασμα από την πλήρη στην μερική ή εκ περιτροπής απασχόληση. Σύμφωνα με έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ η μερική απασχόληση αναλογούσε το τέταρτο τρίμηνο του 2016 στο 10,3% της συνολικής, ενώ ήταν 6,9% της συνολικής απασχόλησης στις αρχές του 2011. Με βάση τα στοιχεία για το 2016 το 54,7% των νέων προσλήψεων αφορά συμβάσεις μερικής ή εκ περιτροπής απασχόλησης, ενώ οι προσλήψεις μισθωτών με σχέση πλήρους απασχόλησης καλύπτουν το 45,3% του συνόλου.

Εισοδηματική κατολίσθηση

Από την μελέτη  των Αναλυτικών Περιοδικών Δηλώσεων που υποβάλλονται στον ΕΦΚΑ (Καθημερινή, Κυριακή 30/7/2017) η νέα γενιά γνώρισε μια φοβερή εισοδηματική κατολίσθηση την περίοδο 2009-2016. Οι μέσες μεικτές αποδοχές των εργαζόμενων στην ηλικιακή κατηγορία 20-24 ετών μειώθηκαν κατά 42%, από 789 ευρώ σε 454 ευρώ, οι μέσες μεικτές αποδοχές για τις ηλικιακές κατηγορίες 25-29 ετών μειώθηκαν κατά 36,5%, από 954 σε 606 ευρώ, ενώ οι μέσες μεικτές αποδοχές για τις ηλικιακές κατηγορίες 30-34 ετών μειώθηκαν κατά 31%, από 1146 ευρώ σε 785 ευρώ.

Τα στοιχεία που αναφέρουμε εξηγούν τη συνεχιζόμενη μαζική φυγή των νέων στο εξωτερικό, εφόσον στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρουν σταθερή θέση πλήρους απασχόλησης με ικανοποιητικές αποδοχές, που επιτρέπουν την επαγγελματική τους εξέλιξη και, αν το επιθυμούν, τη δημιουργία οικογένειας. Περιττό να τονίσουμε ότι μία χώρα που οργανώνει έναν πόλεμο οικονομικής και κοινωνικής φθοράς σε βάρος της νέας γενιάς δεν μπορεί να ελπίζει σε καλό μέλλον.