Στην παραλία με τα λάφυρα

Στο μέρος όπου παραθέριζα μέχρι τα εφηβικά μου χρόνια, η λέξη «λάφυρο» είχε και μια δεύτερη έννοια, αρκετά διαφορετική από την καθιερωμένη. Έτσι έλεγαν οι ντόπιοι τα αντικείμενα που ξέβραζε η θάλασσα σε μια μικρή παραλία, γεμάτη με αχινούς, πολύ κοντά στην καλή αμμουδιά της περιοχής. Πράγματα που δεν ανήκαν σε κανέναν και συνεπώς μπορούσες να τα κάνεις δικά σου.  Ήταν, μάλλον, απόηχος από μια πολύ παλαιότερη εποχή, όταν οι άνθρωποι είχαν βάσιμους λόγους να προσδοκούν πως η θάλασσα θα τους φέρει κάτι χρήσιμο.

Η θέση της μικρής παραλίας της επιτρέπει να μαζεύει ό,τι περιφέρεται εκεί έξω. Τότε λοιπόν περιφέρονταν πίσσες, ξύλα, καραβόσκοινα, καφάσια από ψαροκάικα... Υπήρχαν ακόμα γυάλινα μπουκάλια από μπύρες (βασικά Χένιγκερ και Άμστελ) και αναψυκτικά (Πέπσι, Κόκα, Σέβεν Απ) καθώς και σακουλάκια από πατατάκια και γαριδάκια. Μια φορά, πάντως, είδαμε και το κουφάρι μιας μεγάλης θαλάσσιας χελώνας. Και αυτό γεμάτο με πίσσες.

Ήταν τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1980 και το σποτάκι με τον πελαργό («Όχι σκουπίδια όχι πλαστικά σε θάλασσες και ακτές») είχε μόλις κυκλοφορήσει. Μέχρι τότε, στην ελληνική επαρχία δεν γινόταν η παραμικρή κουβέντα για το ζήτημα. Ήξερες βέβαια ότι δεν ήταν σωστό να πετάς σκουπίδια, όμως δεν ήταν και τόσο τρομερό αν το έκανες. Η Γη ήταν πολύ μεγάλη για να ενοχληθεί από τέτοια πράγματα.

Όταν κάποιου του τέλειωναν τα τσιγάρα, απλά τσαλάκωνε το πακέτο και το πετούσε στην άκρη του δρόμου. Τα παιδιά του χωριού ψάρευαν χέλια στο ποτάμι χρησιμοποιώντας χλωρίνη. Έφραζαν τη ροή με πέτρες και άδειαζαν μέσα στη μεγάλη λακκούβα δυο τρία μπουκάλια -έπειτα έβγαζαν τα χέλια με τα χέρια. Στη δε αμμουδιά σε περίμεναν υπομονετικά όλα όσα είχαν αφήσει οι προηγούμενοι επισκέπτες: κυπελάκια από παγωτό, αδειανά αντηλιακά, τρύπια παιδικά μπρατσάκια… Κανείς δεν έμπαινε στο κόπο να τα μαζέψει και κανείς δεν θα σε μάλωνε αν σε έβλεπε να τα παρατάς και να φεύγεις. Αν εμφανιζόταν ο αντίστοιχος Γουίλ Σμιθ με την οικογένειά του και τα μάζευε, όλοι θα τον κοιτούσαν σαν εξωγήινο.

Τριανταπέντε χρόνια μετά είμαστε σαφώς πιο συνειδητοποιημένοι, αλλά και ανίκανοι, σαν άτομα τουλάχιστον, να επηρεάσουμε την κατάσταση. Στη Γη ζουν πια τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι περισσότεροι σε σχέση με το 1980 (επτά έναντι τεσσάρων). Απείρως μεγαλύτερη είναι η αύξηση σε ό,τι αφορά τα κάθε είδους απόβλητα και απορρίμματα. Για το 2025, λένε οι επιστήμονες, η πρόβλεψη είναι ότι συνολικά θα περιφέρονται στους ωκεανούς ή θα ξεβράζονται στη στεριά 155 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού. Αυτό μεταφράζεται, λέει, σε πέντε σακούλες σούπερ μάρκετ, γεμάτες με άλλα πλαστικά αντικείμενα, για κάθε τριάντα εκατοστά ακτογραμμής στον κόσμο.

Πρόσφατα, πήγα ξανά, έπειτα από χρόνια, στον τόπο των παιδικών μου καλοκαιριών. Ένας από τους παλιούς φίλους έχει βάρκα και πηγαίνει συχνά για ψάρεμα. Όταν όμως έχει μπουνάτσα δεν βγαίνει. Επιπλέουν τόσες πλαστικές σακούλες στα ανοιχτά, ώστε υπάρχει κίνδυνος να μπλεχτούν στην προπέλα και να την αχρηστεύσουν.

Στην καλή αμμουδιά δεν βλέπεις σκουπίδια. Εκεί υπάρχει πια ένα μπιτς μπαρ που σερβίρει καφέδες και κλαμπ σάντουιτς. Κάποιες από τις ξαπλώστρες του είναι ξύλινες και διαθέτουν μαλακό στρωματάκι. Αυτές είναι λίγο πιο ακριβές. Υπάρχουν και καναπέδες με ξύλινο πλαίσιο από το οποίο κρέμονται τούλια. Γύρω είναι τοποθετημένοι κάδοι καθώς και μια χιουμοριστική ταμπέλα, με ατάκα κλεμμένη από κάποιο ιντερνετικό meme: «Παρακαλώ μην φυτεύετε τις γόπες των τσιγάρων σας. Οι περσινές δεν φύτρωσαν». Οι επίδοξοι καλλιεργητές, πάντως, συνεχίζουν τις προσπάθειες, με αποτέλεσμα ο επιχειρηματίας να έχει επιφορτίσει τον υπάλληλό του (έναν μεσήλικα άντρα από το Πακιστάν) να τις μαζεύει μία μία.   

Έκανα ένα πέρασμα και από την παραλία με τα λάφυρα. Διαπίστωσα πως η σύνθεση τους έχει διαφοροποιηθεί αρκετά. Τα γυάλινα μπουκάλια είναι πάντα εκεί, έχουν όμως αυξηθεί κατά πολύ τα κουτάκια από αλουμίνιο καθώς και τα πλαστικά μπουκάλια του νερού. Οι πίσσες έχω την εντύπωση ότι είναι λιγότερες από παλιά. Το αντίθετο συμβαίνει με τις σακούλες του σούπερ μάρκετ οι οποίες επιπλέουν κατά δεκάδες στα ρηχά ή είναι σφηνωμένες στα βράχια. Είδα επίσης ένα ξασπρισμένο αθλητικό παπούτσι ακριβής μάρκας και πολλά, πάρα πολλά, πλαστικά ποτήρια του φρέντο, μερικά μαζί με το καλαμάκι τους.

Χωμένα σε μια εσοχή του βράχου είδα και τα υπολείμματα από ένα πορτοκαλί σωσίβιο. Σύμφωνα με τον ψαρά φίλο μου, πέρσι και πρόπερσι τα σωσίβια ήταν πολύ περισσότερα αλλά κάποιος ήρθε και τα μάζεψε. Σε μια κοντινή ακτή, λέει, είχαν ξεβραστεί και πτώματα.

Κάθε εποχή και τα λάφυρά της.

Φωτογραφίες: Martin Parr