Η χωροταξική αναδιάρθρωση των ΑΕΙ και το σχέδιο ΑΘΗΝΑ

Η πρώτη φορά τις τελευταίες δεκαετίες, που επιχειρήθηκε και επιτεύχθηκε η αποκατάσταση των ακαδημαϊκών αξιών και η αναβάθμιση των πανεπιστημίων, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, ήταν με τον νόμο 4009/2011, τον επονομαζόμενο νόμο Διαμαντοπούλου. Η πανεπιστημιακή κοινότητα είδε ένα νόμο να συντάσσεται, μετά από διατύπωση γνώμης σωρείας διαπρεπών ακαδημαϊκών τόσο της ημεδαπής όσο και της αλλοδαπής, και να ψηφίζεται από τα 5/6 του Ελληνικού Κοινοβουλίου.

Από τα κύρια σημεία του νόμου είναι η συμμετοχή προσωπικοτήτων της κοινωνίας στα Συμβούλια των Ιδρυμάτων, η μεταβίβαση του συνόλου σχεδόν των αρμοδιοτήτων του Υπουργού Παιδείας σε αυτά, συμβάλλοντας έτσι στην περαιτέρω αυτοδιοίκηση των Ιδρυμάτων, αλλά και στον εξωτερικό έλεγχο των πεπραγμένων τους, η εκλογή πρυτάνεων από το ακαδημαϊκό προσωπικό και μόνον, η αποκατάσταση της αξιοκρατίας στις εκλογές καθηγητών, με την αποφυγή της υβριδικής αναπαραγωγής, η συρρίκνωση του χρονικού ορίου φοίτησης, η δυνατότητα κάθε ιδρύματος, μέσω του Εσωτερικού Κανονισμού του, να ελέγχει την παραμονή ή μη ενός φοιτητή που δεν ανταποκρίνεται στις ακαδημαϊκές υποχρεώσεις του και ο σαφής πλέον διαχωρισμός των ρόλων διδασκόντων και διδασκομένων.

Ένα άλλο κεφαλαιώδες σημείο του εν λόγω νόμου είναι η προβλεπόμενη κατάργηση ή συγχώνευση πανεπιστημίων και ΤΕΙ, δεδομένου ότι ο αριθμός των 40 ΑΕΙ (24 πανεπιστήμια και 16 ΤΕΙ) σε 72 πόλεις αναλογεί σε μία χώρα με τετραπλάσιο πληθυσμό αυτού της Ελλάδας. Σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ ο μέσος όρος των εισαγομένων στα ΑΕΙ είναι το 33% του συνόλου των απολυομένων από το Λύκειο, ενώ στη χώρα μας υπερβαίνει το 75%. Οι υπόλοιποι προωθούνται στην Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση.

Η επιχειρούμενη χωροταξική αναδιάρθρωση των ΑΕΙ με το σχέδιο ΑΘΗΝΑ διατηρεί μεγάλο μέρος της φαυλότητας του παρελθόντος. Ενδεικτικά και μόνον αναφέρω τη διατήρηση ενός πανεπιστημιακού τμήματος στη Λαμία, παρά το γεγονός ότι θα υπάγεται στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, των τμημάτων του Αγρινίου, τα οποία όμως θα υπάγονται στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, των Σερρών και της Κοζάνης, τα οποία θα υπάγεται στο ΑΠΘ, της Φλώρινας, τα οποία θα υπάγονται στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, τα διάσπαρτα σε πέντε πόλεις τμήματα του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, τα διάσπαρτα σε έξι νησιά τμήματα του Πανεπιστημίου Αιγαίου, τη διατήρηση δύο τμημάτων φυσικής αγωγής στο ΑΠΘ, τη διατήρηση τμημάτων νοσηλευτικής τόσο στα Πανεπιστήμια όσο και στα ΤΕΙ και τόσα άλλα.

Έχοντας ασχοληθεί επισταμένως και έχοντας συμμετάσχει σε επιτροπές για εν λόγω θέμα από το 2009 μέχρι το 2011, πιστεύω ότι ο στόχος της χωροταξικής αναδιάταξης του χάρτη των ΑΕΙ, η δημιουργία βιώσιμων Πανεπιστημίων και ΤΕΙ, η σαφής διάκριση του ρόλου των ΤΕΙ από εκείνον των Πανεπιστημίων και η προώθηση μεγάλου μέρους της νεολαίας μας στην τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση δεν επιτυγχάνεται, αλλά αντιθέτως υπονομεύεται με την αύξηση των εισακτέων στα Πανεπιστήμια κατά 15%, τη μείωση των εισακτέων στα ΤΕΙ, τη μη δημιουργία Μεταλυκειακών Κέντρων Τεχνικής Εκπαίδευσης και τη διατήρηση είκοσι ενός πανεπιστημίων και δεκατριών ΤΕΙ διάσπαρτων σε δεκάδες πόλεων. Αντιθέτως, εξυπηρετούνται και πάλι πολιτευτές, τοπικοί κομματάρχες, δημιουργούνται στρατιές ανέργων και ημιμαθών πτυχιούχων και εκμαυλίζονται οι τοπικές κοινωνίες.

Αφήνω για το τέλος να αναφερθώ στην επιχειρούμενη ομοσπονδοποίηση πέντε πανεπιστημίων και δύο ΤΕΙ στην Αττική. Αυτό δεν προβλέπεται ούτε από τον νόμο 4009/2011 ούτε από το Σύνταγμα. Όμως, οι μελέτες που εκπονήθηκαν το 2010 και το 2011 για το χωροταξικό ανασχεδιασμό των ΑΕΙ προέβλεπε τη δημιουργία του ΑΤΤΙΚΟΥ Πανεπιστημίου, το οποίο θα προήρχετο από τη συνένωση των πανεπιστημίων της Αττικής, πλην του ΕΚΠΑ, του ΕΜΠ και του ΟΠΑ, στο οποίο θα εντάσσονταν όλα τα άλλα ως σχολές.

Η προσπάθεια που επιχειρεί σήμερα η χώρα μας, με την τρικομματική κυβέρνηση, για αναβάθμιση και εκσυγχρονισμό του κράτους, τον οποίο διακηρύσσει τόσο ο πρωθυπουργός όσο και άλλοι δύο αρχηγοί, είναι άμεσα συνυφασμένη με την αναβάθμιση της Τριτοβάθμιας Μεταλυκειακής Εκπαίδευσης. Αν αφήσουμε και αυτή την ευκαιρία να πάει χαμένη με ένα άτολμο σχέδιο ΑΘΗΝΑ, που διατηρεί μέρος της φαυλότητας του παρελθόντος, τότε δεν έχει μέλλον αυτή η χώρα. Οι αλλαγές πρέπει να είναι τολμηρές, τεκμηριωμένες και ανάλογες των αναγκών της χώρας.