Η ζωή πίσω από τα κάγκελα

Σας αρέσουν οι «ταινίες φυλακής»; Εμένα πολύ, ειδικά εκείνες που ολοκληρώνονται με μια επιτυχημένη απόδραση, όπως ο «Πεταλούδας» ή το «Τελευταία έξοδος Ρίτα Χέιγουορθ». Μου είναι πολύ εύκολο να ταυτιστώ με τον ήρωα και να «ζήσω» μέσα από τα μάτια του τη σκληρή πραγματικότητα της φυλακής. Την αίσθηση της κλειδωμένης πόρτας, τις ωμές σχέσεις ανάμεσα στους κρατούμενους, τη βασανιστική προσδοκία της ελευθερίας...

Ξέρω πολλούς που είναι σαν κι εμένα. Αντίθετα, δεν έχω γνωρίσει κανέναν που να ταυτίζεται με το δεσμοφύλακα. Κανέναν. Ακόμη και όταν ο φυλακισμένος της ταινίας είναι αποδεδειγμένα ένοχος, όλοι εμείς είμαστε στο πλευρό του. Συμπάσχουμε με αυτόν και χαιρόμαστε όταν τελικά δραπετεύει.

Ποιος ξέρει γιατί συμβαίνει αυτό… Ίσως το ένστικτο της ελευθερίας να είναι πιο ισχυρό από την έννοια –και την παραδοχή της αναγκαιότητας– του σωφρονισμού. Ή ίσως ευθύνεται η τέχνη, που μετουσιώνει τα πάντα και τα τοποθετεί σε ένα διαφορετικό επίπεδο.

Το βέβαιο είναι ότι το σκηνικό αλλάζει όταν μπαίνουμε στα χωράφια της επικαιρότητας. Αυτού του ανθρωποφαγικού πεδίου, που μας ωθεί να επιδεικνύουμε τις χειρότερες πλευρές του εαυτού μας.

Το ημερολόγιο του Λάκη Γαβαλά, για παράδειγμα… Όταν δημοσιεύτηκαν κάποιες σελίδες του, πολλοί από εμάς τους ελεύθερους σπεύσαμε να τον ειρωνευτούμε. Θυμηθήκαμε τις εκκεντρικές εμφανίσεις του στη Μύκονο, τον φανταστήκαμε να περιφέρεται με πασούμια στους διαδρόμους της φυλακής, τον αποκαλέσαμε drama queen…

Άλλοι, πάλι, βρήκαμε πιο βολικό στόχο στο πρόσωπο του Βασίλη Παπαγεωργόπουλου. Για παράδειγμα, ένας γνωστός αρθρογράφος σοβαρής εφημερίδας έκλεισε ένα –παντελώς άσχετο– κείμενό του γράφοντας: «Γύρω στις έξι, χθες το βράδυ, θαύμαζα τα μαγευτικά χρώματα του ουρανού στο Φάληρο και, τρέχα γύρευε γιατί, μου πέρασε από το μυαλό η σκέψη: άραγε ο Βασίλης να τα βλέπει από το παράθυρό του;».

Ο ίδιος, λίγο καιρό πριν, είχε λοιδορήσει τους συλληφθέντες για τη ληστεία στο Βελβεντό. Κάποιους νέους ανθρώπους δηλαδή, που, για τον άλφα ή βήτα λόγο ενδέχεται να σαπίσουν στις φυλακές.

Από τις ειρωνείες και την κακεντρέχειά μας δεν έχει γλιτώσει κανένας «επώνυμος» έγκλειστος –π.χ. ο Άκης Τσοχατζόπουλος, η Βίκυ Σταμάτη, ο Παναγιώτης Βλαστός. Για τους φυλακισμένους του συρμού πάλι, απλά δεν μας καίγεται καρφάκι.

Η κάθε περίπτωση είναι, βέβαια, διαφορετική και δεν σκοπεύω να βάλω τους πάντες στο ίδιο τσουβάλι. Όλοι όμως οι φυλακισμένοι, από τον Λάκη Γαβαλά μέχρι το φτωχοδιάβολο που η πορεία του προς τα κάγκελα ήταν σχεδόν προδιαγεγραμμένη, έχουν ήδη υποστεί τη σωφρονιστική –ή και εκδικητική– παρέμβαση της κοινωνίας. Είναι λοιπόν ανέντιμο να τους πετροβολούμε κι από πάνω. Ειδικά όταν το κάνουμε εμείς, οι τυχεροί, που έχουμε γνωρίσει τη ζωή στη φυλακή μόνο μέσα από τις ταινίες.

Η ύπαρξη και μόνο των φυλακών, η αναγκαιότητά τους δηλαδή, είναι μια διαρκής υπενθύμιση της αποτυχίας μας. Κάτι δεν πήγε καλά με το ανθρώπινο είδος και είμαστε υποχρεωμένοι να κλείνουμε κάποιους από εμάς πίσω από τα κάγκελα. Κι όταν μιλάμε για ελληνικές φυλακές, τότε αυτή η αποτυχία μετατρέπεται αυτομάτως σε ντροπή.

Μπροστά, λοιπόν, στη στέρηση της ελευθερίας κάποιου, θα έπρεπε κανονικά να σωπαίνουμε και να σκύβουμε το κεφάλι. Οποιοσδήποτε και αν είναι αυτός, όσο δίκαια και αν είναι η φυλάκισή του. Είτε είναι ο «Πεταλούδας» είτε είναι ο Παπαγεωργόπουλος.