Παραγωγή και ξερό ψωμί: πιο συριζαίικο γράψιμο πεθαίνεις

Κατ’ αρχήν ευχαριστώ όσους μπήκαν στον κόπο να σχολιάσουν το προηγούμενο άρθρο μου. Οι εκτιμήσεις τους και η κριτική τους για όσα έγραψα και όπως τα έγραψα, είναι απόλυτα σεβαστές. Ωστόσο επιμένω στην κεντρική μου θέση. Να ευχαριστήσω ιδιαίτερα έναν  σχολιαστή, ο οποίος αυτοπροσδιορίζεται ως ΝΟ (Νέος Ορθολογιστής), για το έξοχο σχόλιο του «Πιο συριζαίικο γράψιμο πεθαίνεις», το οποίο δανείζομαι για τον τίτλο του σημερινού μου άρθρου.

Περνάω τώρα κατευθείαν στο δεύτερο μείζον θέμα της κριτικής των Νέων Ορθολογιστών που έχει να κάνει με την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Η κριτική είναι ξεκάθαρη: ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει σχέδιο για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Οι παραλλαγές σ’ αυτό το θέμα είναι, ότι μπορεί να έχει σχέδιο, αλλά το σχέδιό του είναι για κλάματα, ή ότι δεν καταλαβαίνει τι σημαίνει παραγωγή, ή αν το καταλαβαίνει, δεν έχει την απαιτούμενη τεχνογνωσία, ή ότι δεν θέλει και δεν μπορεί να καταλάβει λόγω ιδεοληψίας. Οκέι. Ας προσπαθήσουμε να δούμε τι σημαίνει παραγωγή λοιπόν πριν περάσουμε στο ζήτημα της παραγωγικής ανασυγκρότησης.

Τι είναι η παραγωγή; Πολύ απλά, η διαδικασία αξιοποίησης πόρων για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών. Πρέπει να παράγουμε αγαθά για να ζήσουμε. Στάρι για να φτιάχνουμε το ψωμάκι μας, τυράκι, γάλα, αυγά, κινητά για τα selfies μας, πλυντήρια, εργαλεία, τσιμέντο, τούβλα για να χτίζουμε τα σπιτάκια μας, ηλεκτρισμό, σωλήνες για να μεταφέρεται το νεράκι μας στο μπάνιο και στην κουζίνα, φάρμακα για τους πονοκεφάλους, τον καρκίνο, την ψηλή πίεση, και πάει λέγοντας. Και επειδή δεν μπορούμε να τα παράγουμε όλα, κάποια θα εξάγουμε σε άλλες χώρες, κάποια θα εισάγουμε. Συγκριτικό πλεονέκτημα and all that jazz.

Ωραία. Αντε να παράγουμε, λοιπόν. Όπως μου λέει κι ένας πολύ αγαπημένος φίλος. Αλέξη, πρέπει να παράγουμε πρώτα, να φτιάξουμε την πίτα, να την μεγαλώσουμε και μετά σκεφτόμαστε πώς θα την μοιράσουμε. Αυτοί (εννοεί την κυβέρνηση) είναι κολλημένοι με ζητήματα δήθεν κοινωνικής δικαιοσύνης, σκέφτονται τάχα μου πώς θα μοιραστεί η πίτα πριν καλά καλά την φτιάξουμε την πίτα τη γαμημένη. Μα είναι τόσο βλάκες; Στο τέλος θα κάτσουμε στο τραπέζι και θα μοιραστούμε αέρα κοπανιστό κι άντε να δω ποιος θα χορτάσει. Και καλά να κάτσουμε στο τραπέζι, αλλά ποιος θα κάτσει; Ο κοσμάκης θα βγεί στούς δρόμους με τσουγκράνες, καλάσνικοφ, δοκάρια, ότι βρεί, και θα ορμάμε ο ένας πάνω στον άλλο. Ο φίλος μου, ένας εντιμότατος και εξυπνότατος άνθρωπος, τα πιστεύει αυτά, δεν τα λέει έτσι για εντυπωσιασμό. Τα πιστεύει και τρέμει το φυλλοκάρδι του.

Δεν τον κοροϊδεύω καθόλου. Δεν κοροϊδεύω ανθρώπους που αγαπώ. 

Ωστόσο, εδώ ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα. Ο φίλος μου, που είναι κι αυτός ορθολογιστής, μάλλον ξεχνάει ή δεν καταλαβαίνει κάτι πολύ απλό. Ότι ποτέ, ποτέ στην ιστορία, δεν ήταν η παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών μια διαδικασία καθαρά τεχνική. Ηταν πάντα ανεξίτηλα και αναπόφευκτα μια κοινωνική διαδικασία. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πολύ απλά ότι δεν υπάρχει παραγωγή έτσι γενικά και αόριστα. Η παραγωγή πάντα πραγματοποιείται μέσα σε ένα σύστημα (καλό, κακό, απλό, δίκαιο, άδικο, πολύπλοκο, στραβό, ανάποδο) σχέσεων. Παραγωγικών σχέσεων. Δεν είναι πιάσαμε το μυστρί κι αρχίσαμε να χτίζουμε σπίτια έτσι χωρίς να έχουμε κάποια ιδέα πριν αρχίσουμε να χτίζουμε, για το ποιος θα μείνει στο σπίτι, πόσο θα πληρωθεί ο χτίστης κ.λπ. Πολύ όμορφη ιδέα να φτιάξουμε μια μεγάλη πίτα να φάνε όλοι, αλλά πριν αρχίσουμε να ζυμώνουμε το αλευράκι ξέρουμε, ή τέλος πάντων κάποιοι σίγουρα ξέρουν πολύ καλά, ποιος θα πάρει το μεγαλύτερο κομάτι, ποιος θα πάρει ψίχουλα και και ποιος θα γλύφει το άδειο ταψί έτσι για την γεύση. Με άλλα λόγια, η διανομή της πίτας παρόλο που έπεται χρονικά, προηγείται λογικά του φτιαξίματος της. Επαναλαμβάνω παραγωγή έτσι γενικά και αόριστα, ή ορθολογικά, χωρίς αναφορά στον τρόπο παραγωγής και διανομής, δεν υπάρχει. 

Πώς λέμε, Δεν υπάρχει; Ετσι. 

Τι θα πει, λοιπόν, ας παράγουμε πρώτα και τα βρίσκουμε μετά; Τι να παράγουμε και πώς; 

Κάθε μοντέλο παραγωγής είτε αυτό ήταν του Χέοπα του Φαραώ της 4ης δυναστείας της Αιγύπτου, του Στάλιν, του Ντενκ Χσιάο Πινγκ, του Σι Τζιπινγκ, του Ρήγκαν, της Θάτσερ, του Σόιμπλε, του Τραμπ, του Μακρόν (στα σκαριά το ’χει, αλλά δεν προβλέπονται εκπλήξεις), και βάλτε όποιο όνομα θέλετε στη λίστα, είναι ένα συγκεκριμένο μοντέλο παραγωγής, για μια συγκεκριμένη χώρα με συγκεκριμένη ιστορία, συγκεκριμένη οικονομική, πολιτική και πολιτισμική μορφολογία, συγκεκριμένες σχέσεις και συσχετισμούς με άλλες χώρες, μέσα σε ένα περισσότερο ή λιγότερο πολύπλοκο γεωπολιτικό τοπίο, σε μια συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία, που σχεδιάζεται με βάση μια συγκεκριμένη ιδεολογία (είτε αυτή μας αρέσει είτε δεν μας αρέσει) ή αν δεν σας αρέσει ο όρος ιδεολογία, με ένα συγκεκριμένο όραμα (το όραμα κάποιων μπορεί να είναι εφιάλτης για κάποιους άλλους). 

Και καλά σχεδιάζεται, αλλά η υλοποίησή του επίσης εξαρτάται από ένα σκασμό παράγοντες εσωτερικούς και εξωτερικούς. Και κατάφερα να μη μιλήσω για συμφέροντα. Όχι γιατί συμφέροντα δεν υπάρχουν. Υπάρχουν και παρα-υπάρχουν, και ζουν και βασιλεύουν και δεν μιλώ φυσικά μόνο για οικονομικά συμφέροντα. Και δεν μιλώ για τα συμφέροντα του κεφαλαίου ή τα συμφέροντα της εργασίας γιατί θεωρώ ότι τα πράγματα είναι κάπως πιο πολύπλοκα.

Και εντάξει, ας αφήσουμε την ιστορία γενικά, ας μιλήσουμε για τα τελευταία, ας πούμε, διακόσια χρόνια, μέχρι σήμερα. Λοιπόν πού, σε ποια χώρα η παραγωγή ήταν ένα καθαρά τεχνικό ζήτημα; Δηλαδή κάτι το οποίο μπορούσε να λυθεί με καθαρά τεχνικούς όρους, τόσο αλεύρι για την πίτα, τόσο βούτυρο, ερήμην πολιτικών και κοινωνικών αντιπαραθέσεων, και ακόμα σφοδρών κοινωνικών συγκρούσεων; Ποιά πίτα; Πού; Στο Ηνωμένο Βασίλειο, την κοιτίδα της βιομηχανικής επανάστασης; Το 1819 κατατέθηκε ένα νομοσχέδιο στο Βρετανικό κοινοβούλιο που θα απαγόρευε την εργασία παιδιών κάτω των εννιά χρονών σε κλωστοϋφαντουργεία και εργοστάσια. Για παιδιά απο 9 εώς 16 προέβλεπε να δουλεύουν το πολύ μέχρι 12 ώρες και πάντως όχι την νύχτα. Οι αντιδράσεις ήταν σφοδρές. Ότι αυτός ο νόμος θα έκανε τη βρετανική βιομηχανία μη ανταγωνιστική στην παγκόσμια αγορά, ότι παρενέβαινε στην ελεύθερη εργασία, ότι η μείωση των ωρών εργασίας θα έβλαπτε την ηθική και την συμπεριφορά των εργατών. Τέλος πάντων, περασμένα ξεχασμένα. Τώρα μόνο περίπου 160 εκατομμύρια παιδιά δουλεύουν στον κόσμο και κατά σύμπτωση κυρίως σε πρώην αποικίες (όχι μόνο της Μεγάλης Βρετανίας).

Μήπως στην Πρωσσία, μετέπειτα Γερμανική Αυτοκρατορία, και αργότερα Δημοκρατία της Βαϊμάρης; Πέστε μου μία χώρα. Μόνο μία και θα σωπάσω για πάντα πρός τέρψιν και ικανοποίησιν όσων διαβάζουν και κόβουν φλέβες με τις συριζαίικες βλακείες που γράφω.

Η, αν η ιστορία έστω και διακοσίων χρόνων μας κουράζει, ας δούμε σήμερα τι γίνεται. Ποιο μοντέλο παραγωγής πρότιμούν οι Νέοι Ορθολογιστές; Το πιο επιτυχημένο; Το πιο ορθολογικό; Το πιο οικολογικό; Το πιο κοινωνικά δίκαιο; Αυτό που ωφελεί τον μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων (πώς μετράμε είναι μια άλλη ιστορία, μετράμε τους ντόπιους  μόνο ή και τους ξένους; π.χ. ένα μοντέλο μπορεί να ωφελεί τους ντόπιους αλλά να εξάγει ανεργία σε άλλες χώρες). Τους αρέσει μήπως το Κινέζικο μοντέλο; Μιλάμε για ρυθμούς ανάπτυξης τρελούς. Φαντάζομαι ότι δεν θα τους αρέσει και τόσο πολύ γιατί η Κίνα δεν είναι ακριβώς δημοκρατική κοινωνία και οι Ορθολογιστές μας είναι βαθειά δημοκρατικοί άνθρωποι. Άσ’ την την Κίνα, λοιπόν, να παράγει. Τέτοιου είδους παραγωγή να μας λείπει.

Εντάξει. Ισως προτιμούν το Γερμανικό μοντέλο, ή εν πάση περιτπώσει ένα μοντέλο που λειτουργεί σε δημοκρατικές κοινωνίες. Μήπως να δουμε το Γερμανικό μοντέλο; Εδώ μάλιστα, έχουμε και δημοκρατία και παραγωγή και κοινωνικό κράτος και ανάπτυξη να φάν’ κι οι κότες. Οχι, μπορεί να πουν οι ορθολογιστές. Δεν είμαστε τόσο αφελείς όσο μας παρουσιάζεις. Καταλαβαίνουμε πολύ καλά πως δεν μπορεί η Ελλάδα στην παρούσα συγκυρία να μιμηθεί ή να αντιγράψει το Γερμανικό μοντέλο. Δεν είπαμε ποτέ ότι τα πράγματα είναι τόσο απλά. Ποιος υποστηρίζει σοβαρά ότι μπορούμε στην Ελλάδα σήμερα να αντιγράψουμε τις μεταρρυθμίσεις του Schröder και την περίφημη Agenda 2010 της εποχής, και να δούμε κι εμείς άσπρη μέρα. Οχι, κανένας σοβαρός άνθρωπος δεν υποστηρίζει ότι ό,τι δούλεψε σε μια χώρα μια συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία, μπορεί έτσι απλά να δουλέψει σε άλλη χώρα σε κραχτά –που κάνουν κρά δηλαδή– διαφορετικά συμφραζόμενα. 

Ωστόσο, συνεχίζουν οι ΝΟ, η κυβέρνηση δεν καταλαβαίνει πέντε απλά πραγματάκια, δηλαδή το εξής ένα. Επενδύσεις. Χρειαζόμαστε επενδύσεις. Πού είναι οι επενδύσεις; Χωρίς επενδύσεις δεν πάμε πουθενά. Πού είναι ο σχεδιασμός για να προσελκύσουμε επενδύσεις, ντόπιες και ξένες; Τόσο δύκολο είναι πια; Τρεις τέσσερεις, άντε πέντε τομείς και καθαρίσαμε. Ενέργεια, Μεταφορές, Τουρισμός, Γνώση και άντε και αγροτο-κτηνοτροφικο-ιχθυο παραγωγή (λαδάκι, γιερμάδες, ζαρζαβατικά, φέτα, ταλαγάνι, καλαμαράκια, αθερίνα, κλπ) Δεν είπαμε να αρχίσουμε να φτιάχνουμε αεροπλάνα και διαστημόπλοια. Πόσο πολύπλοκο μπορεί να είναι; Εξυπνοι είμαστε, επιστήμονες έχουμε, τι μας λείπει; 

Να σου πούμε τι μας λείπει, ή τουλάχιστον τι λείπει απο τούτην την κυβέρνηση. Πολιτική βούληση λείπει. 

Αλλιώς θα την είχαν λύσει αυτήν την έρμη την εξισωσούλα (ή κάποιο παρεμφερές μοντελάκι τέλος πάντων) fdi = a0 + a1gro + a2inf + a3 logcost + a4 logtel + a5 op + a6 risk + a7 tax + e να καταλάβουν πώς μπορούμε να προσελκύσουμε ξένες επενδύσεις.

Μια στιγμή, φίλοι μου, για να καταλάβω. Τι ακριβώς σας ενοχλεί στο μοντέλο παραγωγής που προσπαθεί να διαμορφώσει και να υλοποιήσει ο ΣΥΡΙΖΑ; Μόνο μην αρχίσετε να μου μιλάτε για λαϊκισμούς, κωλοτούμπες, ψέματα ψέματα φταίω γω που σ' έμαθα, και τα συναφή. Εχετε την ευκαιρία να το κάνετε αυτό και το κάνετε συνεχώς. Ωραία. Τώρα μιλήστε μου για μοντέλα παραγωγής και για παραγωγική ανασυγκρότηση. Πέστε μου τι δεν σας αρέσει; Το ότι έχουν καθυστερήσει; Δηλαδή σε αδρές γραμμές δεν έχετε πρόβλημα με το μοντέλο, αλλά με την καθυστέρηση υλοποίησής του; Δεν νομίζω ότι είναι αυτό που σας πειράζει. Αλλά διορθώστε με αν σας έχω παρεξηγήσει. Είναι είτε ότι δεν έχουν κανένα μοντέλο κατα νού, ή αυτό που έχουν κατα νού το θεωρείτε λανθασμένο, άθλιο, επιζήμιο, σαθρό, βάλτε τον επιθετικό προσδιορισμό της αρεσκείας σας. Τι από τα δύο πρότιμάτε; Κι εσείς τι μοντέλο έχετε κατα νού που προτείνετε;

Αλλά ας δούμε κατ’ αρχήν για τι ακριβώς παραπονιέστε. 1) Ότι οι φορομπηχτικές τους πολιτικές πνίγουν κάθε προσπάθεια ανάπτυξης και τρομάζουν τους ξενους (και τους ντόπιους) επενδυτές, άσε που γονατίζουν τον κοσμάκη και δεν έχει ευρουδάκια να ξοδέψει να κινηθεί λίγο το πράγμα 2) Ότι η γραφειοκρατία για να κάνεις μια επιχείρηση είναι απαγορευτικά πολύπλοκη. 3) Ότι οι εργασιακές σχέσεις δυσκολεύουν τους επίδοξους επενδυτές. Σου λέει πως θα κάνω ζάφτι αν δεν μπορώ να απολύω κατά βούληση, να προσλαμβάνω με την ώρα, με το κιλό, κλπ. Να με τρέχουν και στα δικαστήρια από πάνω να ζητούν και αποζημιώσεις. 4) Ότι αντί να ενισχύουν τον ιδιωτικό τομέα, ενισχύουν τον δημόσιο τομέα που ως γνωστόν τοις πάσι είναι πράγμα κακό, κάκιστο, σαν την πανούκλα και οδηγεί σε καταστάσεις τι να πούμε τώρα, Βενεζουέλας, Κούβας, και μη χειρότερα. Ασ’ τον τον Keynes, αυτός είναι παλιακός. Βαρεθήκαμε να ακούμε για αντικυκλικές στρατηγικές για την έξοδο απο τις κρίσεις και όλα αυτά τα παλιακά. Ο κόσμος προοδεύει. 

5) Ότι δεν κάνουν τίποτα για τη διαπλοκή και τη διαφθορά να ξεκαθαρίσει το τοπίο να ξέρουν και οι έντιμοι επιχειρηματίες που πατάνε. Να ’ρθει η Siemens, η Barclays (ποιό libor;) η Volkswagen, η Deutsche Telekom, η Parmalat (ξεχάστηκα, αυτή δεν υπάρχει πια),

η Nestlé, η Apple (καλά, αφού πληρώσει τα 14.5 δισεκατομμύρια δολλάρια που της επέβαλε η Ευρωπαϊκή Ενωση να  πληρώσει στην Ιρλανδία αν και η Ιρλανδία τσαντίστηκε με την Ευρωπαϊκή Ενωση που ανακατεύτηκε και είπε ότι δεν τα θέλει, δεν τα θέλει, με το ζόρι να τα πάρει;), η Amazon, τέλος πάντων όλες αυτές οι καλές και καθαρές εταιρείες που δεν τους αρέσουν η διαφθορά και οι παρανομίες. Γιατί αυτό τους κρατάει εκτός Ελλάδας. Σου λέει, ο ΣΥΡΙΖΑ τα έχει τακιμιάσει με Σαββίδη και Καλογρίτσα, πού να πάμε εμείς ξεβράκωτοι στα συριζάγγουρα.

Εχει κι άλλα η λίστα σας. Αλλά προς το παρόν φτάνει. Νομίζω ότι καταλαβαινόμαστε.

Και δεν είπαμε κουβέντα για το μνημόνιο, και για τις διαφωνίες ΔΝΤ - Σόιμπλε ως προς το τι πρέπει να γίνει με το χρέος. Αυτά είναι ψιλά γράμματα. Αμα θες να πας μπροστά, να προσελκύσεις επενδύσεις, θα το κάνεις, Σόιμπλε ξεΣόιμπλε. Κέφι νάχεις. Κέφι, και φυσικά να κάνεις και τα αυτονόητα, δηλαδή τα ορθολογικά. Χαμήλωσε τους φόρους, ιδιωτικοποίησε ό,τι μπορείς χωρίς πολλά πολλά, πανεπιστήμια, φυλακές, νοσοκομεία, τρένα, λιμάνια, νερά, ηλεκτρισμό, μάζεψε το κράτος να μην ενοχλεί και να μην μπαίνει στα χωράφια των επιχειρήσεων, και απόλυσε και τους αργόσχολους εκεί μέσα, φτιάξτα τα ρημάδια τα εργασιακά να χαρούν λίγο οι επενδυτές να μπορούν να κάνουν την δουλειά τους, και ergo. Επενδύσεις, ανάπτυξη και ευτυχία.

Εμείς δεν έχουμε ιδεοληψίες, εμείς είμαστε ορθολογιστές. Τώρα αν μοιάζουν αυτά που προτείνουμε μ’ αυτά που λέει ο Κυριάκος, η Φώφη και ο Σταύρος, αν είναι ίδια κι απαράλλαχτα κιόλας, δεν φταίμε εμείς. Ισα ίσα, και μπράβο τους. Φαίνεται ότι τους κέρδισε ο ορθολογισμός. 

Και για να μην μας κατηγορεί κανείς ότι μιλάμε έτσι αόριστα. Η Ιρλανδία πώς τα κατάφερε; 

Χμ, αν ξεχάσουμε ότι η Ιρλανδία έχει ίσως ένα απο τα λιγότερο πλουραλιστικά συστήματα ΜΜΕ απο όλες τις δημοκρατικές χώρες, νάναι καλά ο κύριος Dennis O’ Brien για αυτό, ότι σχεδόν 1 στα 5 παιδιά ζουν κάτω απο την γραμμή της φτώχειας, και ότι η Ιρλανδία παίζει πολύ επικίνδυνα παιχνίδια στον ζήλο της να προσελκύσει πολυ-εθνικές εταιρείες ως επι το πλείστον από την κοιλάδα της σιλικόνης, ναί βέβαια, μπορούμε να πάρουμε κάποια μαθήματα  απο τους καθόλα φίλτατους Ιρλανδούς. 

Και η Ισλανδία; Ακόμα κι η Πορτογαλία. Βέβαια για την Πορτογαλία ανησυχούμε κάπως. Ο Passos Coelho την έβγαλε απο τα μνημόνια, αλλά ελλοχεύει εδώ ένας σοβαρός κίνδυνος με τον Costa και την συγκυβέρνηση σοσιαλιστών, κομμουνιστών και Πράσινων, μήπως τα κάνουν μαντάρα και την ξαναρρίξουν στα μνημόνια. Γιατί δεν είναι να εμπιστεύεσαι και πολύ αυτούς τους αριστερο-σοσιαλιστο-πράσινους, αν και για μας δεν υπάρχει δεξιά, αριστερά, κεντρο-αριστερά, κεντρο-δεξιά, κέντρο-κέντρο, εδώ μιλάει μόνο ο ορθολογισμός πέραν απο ιδεολογίες και ιδεοληψίες. 

Ακούστε, φίλοι και φίλες ορθολογιστές και ορθολογίστριες. Δεν σας αρέσει το μοντέλο παραγωγής που προσπαθεί να υλοποιήσει ο ΣΥΡΙΖΑ, μέσα σε συνθήκες που τις ξέρετε. Κατανοητό. Και η κριτική σας κατανοητή και εξόχως γνώριμη.  Και πολύ καλά κάνετε και συνεχίζετε να την ασκείτε καθημερινά, και φυσικά όχι μόνο μέσα από την Καθημερινή. 

Κάποιος ίσως να έλεγε κιόλας ότι είναι ανατριχιαστικά γνώριμη. Η ανατριχίλα που σε πιάνει όταν καταλαβαίνεις ότι ο δήθεν μετα-ιδεολογικός ορθολογισμός σας, είναι ακριβώς αυτό, δήθεν. Συνεχίστε, λοιπόν. Συνεχίστε. Οχι μόνο κανείς δεν σας σταματά, αλλά έχετε και πανίσχυρους συμμάχους, συνοδοιπόρους και ομοϊδεάτες. Και σίγουρα δεν είστε μόνοι. You never walk alone, που λέει, περίπου, και το τραγούδι.