Πριν από μερικά χρόνια είχε ζητηθεί από τον Ουμπέρτο Έκο να σχολιάσει το φαινόμενο Μπερλουσκόνι. O λαϊκισμός τότε, δεν είχε τη σημερινή ευρωπαϊκή του μορφή, κι έτσι ο αείμνηστος περιόρισε τη σοφία του στον συγκεκριμένο: «Συμπεριφέρεται ως πωλητής μεταχειρισμένων αυτοκινήτων. Κι έχει επιτυχία στους πωλητές μεταχειρισμένων αυτοκινήτων. Και, όπως ξέρετε, σήμερα πωλούνται πολλά μεταχειρισμένα αυτοκίνητα»[1].
Τι είναι αυτό που έχουν οι πωλητές μεταχειρισμένων αυτοκινήτων; Ποιο είναι το ταλέντο τους και γιατί ο Έκο τους ενσωμάτωσε στο οπλοστάσιο της περιγραφικής του δεινότητας; Ξέρουν να πείθουν ότι το φθαρμένο λειτουργεί, όχι μόνο ως καινούργιο αλλά -και υπό συνθήκες- καλύτερα από αυτό. Παίζουν το συγκεκριμένο είδος μάρκετινγκ στα δάχτυλα. Αυτό είναι το βασικό τους προτέρημα. Ιδίως εάν η προηγούμενη επαγγελματική τους εμπειρία είναι μόνο ως μηχανικοί αυτοκινήτων, όπως ομολογήθηκε από τον βουλευτή εισηγητή του νομοσχεδίου για τα προαπαιτούμενα. Τότε η ειδική εμπειρική γνώση μαζί με την επίκληση της λαϊκότητας εξασφαλίζει την επιτυχία. Ο πελάτης θα φύγει με το μεταχειρισμένο πεισμένος ότι «τουλάχιστον είναι καλύτερο από το προηγούμενο». Και αυτό που θα του έχει μείνει από το πρόσωπο του πωλητή είναι ένα πονηρό κλείσιμο του ματιού με ύφος «μεγάλε, μιλάμε την ίδια γλώσσα».
Το σύνδρομο του πωλητή μεταχειρισμένων αυτοκινήτων κατατρύχει τους πάντες. Την κυβέρνηση γιατί προσπαθεί να πείσει τους πάντες, ξεκινώντας από τον ίδιον της τον εαυτό, ότι η αξιολόγηση θα ανοίξει τον δρόμο για την αντιμετώπιση του χρέους και με επικοινωνιακές μανιέρες τύπου «γραβάτας», προαναγγέλλονται παράδεισοι συνώνυμοι της αυταπάτης. Την αντιπολίτευση που θεωρεί απολύτως σίγουρο ότι θα κυβερνήσει αλλά και αυτή όχι μόνο δεν φέρνει τίποτα καινούργιο, προς το παρόν, εκτός από την ομολογουμένως περισσότερο προσγειωμένη σχέση που έχει με την πραγματικότητα των αριθμών. Χωρίς να πείθει ότι στην εργαλειοθήκη της έχει καινούργια εργαλεία και όχι απομιμήσεις των παλαιών που έλυναν, έδεναν και, βεβαίως, δίδασκαν -από τότε τους «επόμενους»- διάφορα κόλπα για τη συντήρηση του «μεταχειρισμένου» συστήματος που χρόνια τώρα έχει φάει τα ψωμιά του χωρίς να μπορεί να ζυμώσει ούτε ένα παραγωγικό καρβέλι. Παρ’ όλα αυτά ως καλοί πωλητές μεταχειρισμένων αυτοκινήτων και αυτοί, περιορίζονται να δηλώνουν ότι τα δικά τους μεταχειρισμένα είναι πολύ καλύτερα από των αντιπάλων.
Στο ερώτημα αν υπάρχει χειρότερο από το να μην καταφέρει ένα κόμμα να «φέρει την ελπίδα», υπάρχει απάντηση. Ναι, υπάρχει χειρότερο. Να αφαιρέσει με τους αναποτελεσματικούς του χειρισμούς ως κόμματος εξουσίας το δικαίωμα στην ελπίδα σε σημαντικά παραγωγικά κομμάτια της κοινωνίας. Υπάρχει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που όχι μόνο νιώθει ως μεταχειρισμένο αυτοκίνητο αλλά ως ένα γρήγορο όχημα που κυκλοφορούσε με εξαιρετικά αποτελέσματα στους δρόμους κάνοντας επαρκώς και αξιοπρεπώς τη δουλειά του και ξαφνικά κάποιος να του τράβηξε τα καλώδια της μπαταρίας και το παράτησε στην άκρη του δρόμου ακίνητο, σβηστό και με ανοιχτές τις πόρτες. Είναι οι άνθρωποι που έχουν χάσει τις δουλειές τους, που βρέθηκαν από τη μια στιγμή στην άλλη σε καθεστώς περιθωριοποίησης, ψυχολογικού τέλματος και αχρήστευσης. Οι άνθρωποι με σπουδές και δεξιότητες που επένδυσαν στο μέλλον με διάφορους τρόπους, που κάθονται άπραγοι μπροστά στους υπολογιστές τους ή στα κινητά τους περιμένοντας ένα κάποιο ελπιδοφόρο mail ή κάποια κλήση και οι μόνες που τους καλούν είναι οι εισπρακτικές εταιρείες. Οι άνθρωποι που παραιτούνται και αφήνονται, που φυτοζωούν, οι ίδιοι και οι οικογένειές τους, χάριν του ισχυρού οικογενειακού ιστού, γδέρνοντας με αγωνία τον πάτο των όποιων αποταμιεύσεων ή ροκανίζοντας τις ήδη ροκανισμένες συντάξεις των παππούδων. Οι άνθρωποι που κοιμούνται και ξυπνούν με λυγμούς και προεξοφλημένη στενοχώρια και απογοήτευση. Οι άνθρωποι που στο σούπερ μάρκετ, στον φούρνο ή στο περίπτερο μετρούν με αγωνία όλες τις χάλκινες εκδόσεις υποδιαιρέσεων του ευρώ. Οι άνθρωποι που τρέμουν μην τους χαλάσει κάποιο δόντι. Και πολλά, μα πολλά, άλλα…
Οι πωλητές των μεταχειρισμένων αυτοκινήτων, σύμφωνα με την προσέγγιση του Έκο, έχουν τις δικές τους τεχνικές και τους δικούς τους κώδικες. Από αυτούς, όμως, σε κάθε περίπτωση, έχει αποκλειστεί η έννοια του «καινούργιου». Όσο καλά και αν πωλούν το παλιό.
[1] Ανταίος Χρυσοστομίδης, “Οι κεραίες της εποχής μου ΙΙ”, εκδ. Καστανιώτης.
11°
