Edito 611

Όταν μιλάμε για τη Γαλλία συνήθως προβάλλουμε τους εαυτούς μας, τη δική μας κοινωνία. Είναι ανθρώπινο αλλά δεν είναι πάντα σωστό. Το γαλλικό σύστημα είναι διαφορετικό, αποκτούν μεγάλη σημασία οι προσωπικότητες των υποψηφίων. Άλλωστε όταν 4 υποψήφιοι κυμαίνονται από το 23 ως το 19%, όλα κινούνται στο χώρο και του τυχαίου. Δύσκολο να βγάλεις συμπεράσματα. 

Το ότι η κεντροδεξιά δεν μπαίνει στο δεύτερο γύρο σημαίνει ότι είναι σε πτώση; Όπως έλεγαν για τη σοσιαλδημοκρατία ότι τελείωσε ο ιστορικός της ρόλος; Ότι στους 5 υποψήφιους οι 3 είναι πρώην σοσιαλιστές υπουργοί και κατά πάσα πιθανότητα ένας από αυτούς θα διαδεχτεί τον Ολάντ στην προεδρία, σημαίνει μήπως καμιά κυριαρχία της κεντροαριστεράς; Σαχλαμάρες, ο καθένας διαβάζει ό,τι θέλει να διαβάσει. Δεν έχει τόση σημασία τελικά η καταγωγή, η προϊστορία, η ηλικία, όσο η στάση. Οι ξεκάθαρες απόψεις, ακόμα κι αν δεν είναι βολικές. Όταν όλοι, ακόμα και η Λεπέν που παραιτείται ψεύτικα από το κόμμα της, προσποιούνται τους «αντισυστημικούς», ο Μακρόν κερδίζει γιατί εκφράζει την ανανέωση. 

Το πραγματικό γεγονός είναι ότι το 45% των Γάλλων ψηφίζει πια αντιευρωπαϊκά, αναζητάει τις λύσεις στο παρελθόν, φοβάται το μέλλον. Αποδέχεται αντικοινοβουλευτικές και αυταρχικές οδούς που του υπόσχονται φτηνοί δημαγωγοί. Προσωρινά μοιάζει να απομακρύνθηκε η χειρότερη εξέλιξη. Αλλά η γαλλική κοινωνία είναι σε χρόνια κρίση. Και χωρίς μνημόνια και χωρίς λιτότητα. Επί χρόνια ζει με ελλείμματα, με συνεχώς διευρυνόμενο χρέος. Παρ’ όλα αυτά είναι «θυμωμένη», κατηγορεί το «σύστημα», και ψηφίζει αυτούς που της υπόσχονται την επιστροφή σε ένα ακόμα πιο παλιό «σύστημα». Σε έναν κρατισμό που βολικά θα μοιράζει δουλειές και συντάξεις, σε αυταρχικές ημιδημοκρατίες που θα λύνουν με απλοϊκές λύσεις τα σύνθετα προβλήματα της εποχής με «πυγμή». Οι κοινωνίες παθαίνουν και μαθαίνουν, όπως οδυνηρά μαθαίνουμε εμείς στην Ελλάδα. Οι εχθροί της Ευρώπης, η Ρωσία του Πούτιν, η Αμερική του Τραμπ, βρίσκουν εύκολα τους «χρήσιμους ηλίθιους» για να υπονομεύσουν και να κατεδαφίσουν την πιο προοδευτική ένωση λαών που υπάρχει αυτή τη στιγμή στον πλανήτη. Φοβισμένοι μπροστά στις κοσμογονικές αλλαγές της τεχνολογικής επανάστασης στη ζωή τους, οι λαοί της δύσης γίνονται εύκολα θύματα της δημαγωγίας που, με το πρόσχημα «υπάρχει ένας καλύτερος κόσμος», προετοιμάζει τον χειρότερο. Είναι αδιανόητο πως οι σύγχρονοι, μορφωμένοι άνθρωποι του 21ου αιώνα πείθονται από απίθανους, ανερμάτιστους, αγράμματους δημαγωγούς. Είναι όμως δυνατόν γιατί η ανάγκη να βρεις έναν ένοχο για τις δυσκολίες, να ανακουφιστείς με ψεύτικες υποσχέσεις, είναι ισχυρότερη από τον ορθολογισμό. Οι σημερινές κοινωνίες είναι διχασμένες. Ανοιχτά συστήματα από τη μία και προστατευτισμός, σύνορα, φόβος. Είναι ανθρώπινο να κοιτάς στο παρελθόν, όταν φοβάσαι. Αλλά δεν είναι λύση. Όσο κι αν το άλμα στο μέλλον φοβίζει, δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Ο άλλος είναι παρακμή, στασιμότητα, σταδιακή φτωχοποίηση, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα που αρνείται να αλλάξει. 

Οι κοινωνίες της δύσης θα βγουν από την κρίση μόνο αν κάποιοι, οποιοιδήποτε Μακρόν, καταφέρουν να τις οδηγήσουν στην πρόοδο. Μέχρι τότε θα κρέμεται η τύχη τους συνεχώς από μια λάθος απόφαση. Φαύλος κύκλος: Έτσι όπως ψηφίζουν οι κοινωνίες δεν λύνουν τα προβλήματά τους και επειδή δεν λύνονται τα προβλήματα, ψηφίζουν λαϊκιστές. 

Όταν ο Αμόν ανακοίνωσε τις προεκλογικές του θέσεις, μου φάνηκε αστείο. Σύνταξη στα 62, δουλειά 32 ώρες τη βδομάδα, 750 ευρώ ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα σε όλους. Αυτό δεν ήταν πολιτικό πρόγραμμα, ήταν το «καλύτερα πλούσιος και υγιής, παρά φτωχός και άρρωστος». Οι πολιτικοί αναλυτές έγραφαν «στροφή προς τα αριστερά» του σοσιαλιστικού κόμματος. Όπως στροφή προς τα αριστερά έκανε και το αγγλικό κόμμα και η Μέι προκήρυξε εκλογές, αφού ο Κόρμπιν οδηγεί τους Εργατικούς στα ποσοστά του Αμόν. Η επιστροφή στο παρελθόν δεν είναι αριστερή, είναι συντηρητική, και όταν είναι καταφανώς ψεύτικη και απατηλή αποτελεί λαϊκισμό χειρίστου είδους και δημαγωγία. Σε αυτά είναι καλύτεροι οι ορίτζιναλ λαϊκιστές, ο Μελανσόν κερδίζει τον Αμόν γιατί μπορεί να υπόσχεται ανενδοίαστα όσα προγράμματα Θεσσαλονίκης τραβάει η καρδιά σου. Κατώτατος μισθός 2.500 και σύνταξη στα 60. Τσάμπα είναι. Λες και θα τα κάνει; 

Δεν κάνει καμία εντύπωση η πριμοδότηση του Μελανσόν προς τη Μαρίν Λεπέν. Αντιθέτως είναι αναμενόμενη. Στο χώρο του εθνολαϊκισμού, οι οσμώσεις αυτές έχουν πραγματοποιηθεί εδώ και πολύ καιρό. Απλώς όταν γίνονται τόσο απροκάλυπτα, είναι και πιο αποκαλυπτικές. Πούτιν, Τσάβες, αναζητούν τους εκλεκτούς για χορηγία στη βάση του αντιευρωπαϊσμού, όχι στις αποχρώσεις. Άλλωστε πόσο βαθιά πρέπει να πας για να βρεις αυτές τις «αποχρώσεις»; Είναι το περιβόητο «Ερώτημα του ταξί». Που μπαίνεις μέσα και στα 5 λεπτά λες, ωχ χρυσαυγίτης μού έτυχε. Μετά αλλάζεις γνώμη, μπα, Εξάρχεια αναρχοαυτόνομος, όχι ψεκασμένος, μπα, με δραχμή αμέσως καλύτερα, όχι Σώρρας, Ζωή, πρέπει να φτάσεις στους «Εβραίους» για να καταλάβεις τελικά. Τι είσαι, ρε φίλε ταξιτζή; Αντισυστημικός. Στις δημοσκοπήσεις οι «μετακινήσεις» από το ένα άκρο στο άλλο είναι κατευθείαν, χωρίς σταθμό. 

Φταίει το πολιτικό σύστημα εντάξει, το πολιτικό προσωπικό που έχει μείνει πολύ πιο πίσω από την ανάπτυξη των παραγωγικών μέσων, αλλά να πούμε και κάτι για την κοινωνία που έχουμε φτιάξει. Υπερενημερωμένες κοινωνίες, πλην αγράμματες, χαμένες σε ωκεανούς σκουπιδιών, χωρίς κανένα φίλτρο από αυτά που είχαμε στο παρελθόν, όλα είναι ισότιμα, όλα μεταδίδονται χωρίς κανέναν έλεγχο. Τα παρατράγουδα έγιναν mainstream. 

Ο Μακρόν νίκησε γιατί πρότεινε μια θετική διέξοδο, όχι αμυντική. Μιλούσε για δυναμισμό και μέλλον, όχι για φόβο και άμυνες οπισθοφυλακής του κρατισμού. Ο Αμόν πήρε 6% όσο και το Πασόκ, γιατί η επιλογή του σοσιαλιστικού κόμματος έπασχε από το ίδιο πρόβλημα που έχει και η ελληνική κεντροαριστερά: Δεν έχει ξεκαθαρίσει τη θέση της απέναντι στο λαϊκισμό. Όταν μιλάς «αριστερά» και το «αριστερά» σημαίνει παρελθόν, υποσχέσεις, δημαγωγίες, τότε κερδίζει ο λαϊκισμός. Ο Αμόν καταλήγει μικρή συμπληρωματική δύναμη του λαϊκισμού. Ο Μακρόν αντίθετα ήταν μια καινούργια εκδοχή ανανέωσης της παράταξης. Μετά τις εκλογές, όμως, ο Αμόν έβαλε τα πράγματα στη θέση τους: Ο Μακρόν είναι αντίπαλος αλλά η άλλη είναι εχθρός της δημοκρατίας. Όπως τα έβαλε και το γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα: Οφείλουμε να αναλάβουμε τις ευθύνες μας: Μακρόν. Με τη δημοκρατία δεν παίζουμε. Αυτό δεν θα το καταλάβουν πια αυτοί που μιλάνε για «ναζιστική Ευρώπη», «ακραίο κέντρο», «νεοφιλελεύθερες Σκύλες», «ευρωπαϊκή δικτατορία». Έχουν περάσει στην άλλη πλευρά. 

Η Δύση αντιμετωπίζει τα προβλήματά της σε δύσκολες συνθήκες. Όλα ευνοούν τη δημαγωγία. Η ισλαμική τρομοκρατία, η παγκοσμιοποίηση, η ραγδαία αντικατάσταση οικονομικού μοντέλου. Οι προοδευτικές φωνές της Ευρώπης και της δημοκρατίας δεν μπορεί να είναι υποτονικές, ούτε επαμφοτερίζουσες, απέναντι στον επιθετικό λαϊκισμό, απέναντι στους εχθρούς της Ευρώπης, απέναντι στην τρομοκρατία. Δεν υπάρχει «κατευνασμός» των εχθρών της δημοκρατίας. Ακόμα και οι «χαμένοι» στη Γαλλία έδειξαν τι σημαίνει αυτό: Πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Υπάρχουν οι αντίπαλοί μας και υπάρχουν οι εχθροί της δημοκρατίας.