Τα θλιβερά γεγονότα που αυτές τις μέρες λαμβάνουν χώρα στη Βενεζουέλα δεν αποτελούν απλώς τις προφανείς συνέπειες της αντιδημοκρατικής και πλήρως αποτυχημένης διακυβέρνησης του προέδρου Νικολάς Μαδούρο. Αντίθετα, πρέπει να ιδωθούν ως η κατάληξη μιας προδιαγεγραμμένης πολύχρονης πορείας προς τον αυταρχισμό. Ειδικότερα, οι πολίτες της Βενεζουέλας βιώνουν σήμερα με επώδυνο τρόπο τη «διάψευση της λαϊκιστικής υπόσχεσης» (για να δανειστούμε τον όρο του μελετητή του λαϊκιστικού φαινομένου Κας Μούντε) που αντιπροσωπεύει στη χώρα ο τσαβισμός.
Ο «τσαβισμός», ένας ιδιότυπος εθνικολαϊκισμός όπου επιχειρήθηκε η ιδεολογική συνάρθρωση της εθνικοαπελευθερωτικής κληρονομιάς του Μπολιβάρ με ένα πρόγραμμα «σοσιαλισμού για τον εικοστό πρώτο αιώνα», υποσχέθηκε την κοινωνική ευημερία μέσω της ενίσχυσης της δημοκρατικής συμμετοχής του «λαού».
Εκκινώντας από τις εκλογές του 1998 και μέχρι το θάνατό του το 2013, ο Ούγκο Τσάβες (που το 1992 επιχείρησε να οργανώσει πραξικόπημα και φυλακίστηκε) χρησιμοποίησε τη λαϊκιστική υπόσχεση προκειμένου να παγιώσει την εξουσία του. Παρενέβη στη λειτουργία των θεσμών επιχειρώντας να ελέγξει τη δικαιοσύνη, τα μέσα ενημέρωσης, κάθε πτυχή της πολιτικής και οικονομικής ζωής της χώρας. Ο θεσμικός κατήφορος ολοκληρώθηκε στις εκλογές του 2012 όπου ο Τσάβες πέτυχε την επανεκλογή του χάρη στην πρωτοφανή κινητοποίηση του πλήρως ελεγχόμενου κρατικού μηχανισμού και τους περιορισμούς στην αντιπολίτευση (τότε που η αξιωματική αντιπολίτευση της χώρας μας του έστελνε τα ενθουσιώδη συγχαρητήριά της).
Ταυτόχρονα, σε όλη την περίοδο διακυβέρνησης Τσάβες το καθεστώς φρόντισε να ισχυροποιήσει τα ερείσματά του στην κοινωνία εφαρμόζοντας το ρητό «για τους φίλους μου τα πάντα, για τους εχθρούς μου ο νόμος». Με άλλα λόγια, το καθεστώς μοίραζε απλόχερα τις κρατικές προσόδους στους υποστηρικτές τους αποκλείοντας όλους τους υπόλοιπους. Επρόκειτο για μια πολιτική σύμφωνη με το ιδεολογικό πρόσημο του καθεστώτος καθώς οι εθνικοποιήσεις επιχειρήσεων, οι μεγάλες αυξήσεις δημοσίων δαπανών και ο περιορισμός των αγορών αποτελούν μέρος ενός αριστερού παρεμβατισμού λατινοαμερικανικού τύπου.
Ο διάδοχός του, Νικολάς Μαδούρο, συνέχισε και επέτεινε την πολιτική της ενίσχυσης του καθεστώτος την ίδια στιγμή που η οικονομική δυσπραγία και η κοινωνική ανέχεια έφτασαν σε πρωτοφανή επίπεδα. Έτσι, όπως μας πληροφορεί ο Economist, τα 3/4 των Βενεζουελάνων έχασαν πέρυσι κατά μέσο όρο 8,7 κιλά λόγω της έλλειψης τροφίμων στη χώρα με τα μεγαλύτερα πετρελαϊκά αποθέματα!
Βέβαια, οι πρόσοδοι μιας κλειστής οικονομίας που δεν ακολουθεί την οικονομική λογική σε βάθος χρόνου περιορίζονται, με αποτέλεσμα τα πλήθη των δυσαρεστημένων να αυξάνονται και το καθεστώς να σκληραίνει τη στάση του προκειμένου να μην απολέσει τον έλεγχο. Τελικά, αυτό που απομένει όταν απογυμνωθεί ο εφαρμοσμένος λαϊκισμός δεν είναι τίποτε άλλο παρά το κρύο και σκληρό πρόσωπο της εξουσίας.
Ο σκωτσέζος φιλόσοφος Ντέιβιντ Χιουμ παρατήρησε ότι σπάνια η ελευθερία χάνεται μονομιάς. Δυόμιση περίπου αιώνες μετά, ο λαϊκισμός απειλεί όχι μόνο τις πολύπαθες χώρες της Λατινικής Αμερικής αλλά και το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η χώρα μας στα χρόνια της κρίσης ταλαιπωρήθηκε αρκετά από τις κούφιες υποσχέσεις του λαϊκισμού − δεν χρειάζεται περισσότερο.
5°
