​Ένα μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα εκατό ημερών

Η οικονομία επιστρέφει σε ύφεση, οι μεταρρυθμίσεις βαλτώνουν, η πολιτική αβεβαιότητα υπονομεύει τις δυνατότητες ανάκαμψης της χώρας. Αντίθετα όμως με τη διάχυτη (δικαιολογημένη) απαισιοδοξία των πολιτών, η χώρα θα μπορούσε −υπό προϋποθέσεις− να επιστρέψει σύντομα στην ανάπτυξη, με λίγες μόνο αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο της οικονομίας. Ο γνωστός πολιτικός οικονομολόγος Ντάνι Ρόντρικ μας υπενθυμίζει ότι στη σύγχρονη ιστορία καταγράφονται μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης μίας οικονομίας στις περιπτώσεις που παρακάμπτονται κάποιοι από τους «δεσμευτικούς περιορισμούς» (bounding constraints) που εμποδίζουν την αξιοποίηση του παραγωγικoύ δυναμικού της (One Economics, Many Recipes, 2009).

Οι μεταρρυθμίσεις, και κυρίως οι μεταρρυθμίσεις «δεύτερης γενιάς» (αναμόρφωση δημόσιας διοίκησης κ.λπ.), αποδίδουν σε μεγάλο βαθμό μεσο-μακροπρόθεσμα. Είναι λοιπόν σημαντικό, η κυβέρνηση που επιθυμεί να υλοποιήσει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων να επικεντρωθεί σε εκείνες τις αλλαγές που σε σύντομο χρονικό ορίζοντα θα αποδώσουν καρπούς (πρόγραμμα εκατό ημερών). Άλλωστε, η πλήρης υλοποίηση ενός μεταρρυθμιστικού προγράμματος (big bang) στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι πολιτικά εφικτή ούτε και οικονομικά αποδοτική. Ειδικότερα, μια κυβέρνηση πρέπει να δώσει προτεραιότητα σε μεταρρυθμίσεις που:

• θα εκπέμψουν σήμα στην επενδυτική κοινότητα και τις διεθνείς αγορές πως έχει επέλθει «αλλαγή πολιτικής» στη χώρα
• θα διαχέουν τα οφέλη των μεταρρυθμίσεων σε πολυπληθείς κοινωνικές ομάδες
• θα προωθούν κατά προτεραιότητα πολιτικές άμεσης απόδοσης για την ενίσχυση της ανάπτυξης (growth enhancing policies).

Οι παραπάνω αλλαγές θα «αγοράσουν» στην κυβέρνηση τον απαραίτητο χρόνο ώστε να αναπτύξει πλήρως το μεταρρυθμιστικό της πρόγραμμα, οικοδομώντας παράλληλα μια σχέση εμπιστοσύνης με τους πολίτες και τους εταίρους. Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα των εκατό πρώτων ημερών μίας κυβέρνησης καθιερώθηκε στη δημόσια συζήτηση επί προεδρίας Φραγκλίνου Ρούσβελτ. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση το περίφημο New Deal δεν αναπτύχθηκε σε χρονικό διάστημα εκατό ημερών − αντίθετα απαιτήθηκαν τρία χρόνια μέχρι να αποδώσει πλήρως. Πλην όμως, σε αυτή όπως και σε άλλες περιπτώσεις ο συμβολισμός είναι ισχυρός και ικανός να διαμορφώσει ένα ευνοϊκό πλαίσιο για την εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής.

Ποιες, λοιπόν, μπορούν να είναι οι πρώτες κινήσεις που θα σηματοδοτήσουν την αλλαγή πλεύσης στην ελληνική οικονομία και θα υλοποιήσουν ένα μικρής έκτασης πρόγραμμα «100 ημερών»;

• Συγκεκριμένες και κατάλληλα προετοιμασμένες εκ των προτέρων ιδιωτικοποιήσεις και συμφωνίες αξιοποίησης δημόσιας περιουσίας.
• Διευκόλυνση ενός μικρού αριθμού στοχευμένων ιδιωτικών επενδύσεων σε τομείς οικονομικής δραστηριότητας που μπορούν να προσδώσουν υψηλή προστιθέμενη αξία, συμβατών με ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο.
• Ένα πολυνομοσχέδιο που θα άρει τα ποικίλα εμπόδια στην επιχειρηματικότητα (αδειοδοτήσεις, κίνητρα προσέλκυσης άμεσων ξένων επενδύσεων, νέο πλαίσιο φορολογίας των επιχειρήσεων).

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ φαίνεται να έχει απολέσει οριστικά το μεταρρυθμιστικό μομέντουμ. Η τακτική της αέναης διαπραγμάτευσης με τους Θεσμούς δεν επιφέρει οφέλη αλλά αντίθετα καθηλώνει την οικονομία σε μια διαλυτική στασιμότητα. Η κυβέρνηση που οψέποτε θα τη διαδεχτεί, δεν θα έχει το παραμικρό περιθώριο εφησυχασμού ή αμφιταλαντεύσεων. Θα πρέπει να κινηθεί γοργά, με σχέδιο και αποφασιστικότητα. Το στοίχημα της εθνικής αναγέννησης θα κριθεί στους πρώτους μήνες της νέας διακυβέρνησης.