Ο Νίκος Μπελογιάννης αποτελεί μια από τις πιο μαρτυρικές φυσιογνωμίες της σύγχρονης ιστορίας μας. Η εκτέλεση του εξακολουθεί να είναι και σήμερα ο αδιάψευστος μάρτυρας του εμφύλιου μίσους της εποχής του αλλά βέβαια και της μικρονοϊκής πολιτικής του ΚΚΕ, που εξακολουθούσε να διατηρεί παράνομους μηχανισμούς και ασυρμάτους στην μετεμφυλιοπολεμική Ελλάδα. Να μεταδίδει τι σε ποιους; Μιας πολιτικής που μόνο σκοπό είχε να διατηρήσει το κύρος μιας χρεοκοπημένης ηγεσίας. Με αφορμή την εμπλοκή Πλουμπιδη μάλιστα, πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι την ώρα που η δεξιά αναζητούσε έναν εσωτερικό εχθρό η αριστερά ήθελε από την πλευρά της έναν μάρτυρα.
Όλα αυτά φυσικά έχουν πια ιστορικό κυρίως ενδιαφέρον. Και με αυτή την έννοια το Μουσείο Μπελογιάννη που εγκαινιάζεται την Δευτέρα, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι συμβάλει στην ιστορική αυτογνωσία. Μια αφορμή για να προσεγγίσουν οι πολίτες μια εποχή και να προβληματιστούν για την πολιτική μας προϊστορία. Όταν ένα μουσείο βέβαια επικεντρώνεται σε ένα πρόσωπο, τότε μια τέτοια προσέγγιση γίνεται δύσκολη. Γιατί η συναισθηματική φόρτιση από την ανθρώπινη τραγωδία που με τόσο θάρρος αντιμετώπισε ο Μπελογιάννης, δεν αφήνει πολλά περιθώρια για ψύχραιμες θεωρήσεις. Η αδικία βαραίνει καταθλιπτικά. Άλλωστε γι αυτό, για το ψυχικό του σθένος δηλαδή, ξεχωρίζει ο Μπελογιάννης. Αντιθέτως τα λίγα κείμενα του, στο βαθμό που τα γνωρίζω τουλάχιστον, δεν παρουσιάζουν κάποιο ενδιαφέρον πέρα από το ότι αντανακλούν την επίσημη γραμμή του ΚΚΕ της εποχής του.
Τα ίδια ασφαλώς θα ίσχυαν αν για παράδειγμα είχαμε ένα μουσείο για τον συνταγματάρχη Ψαρρό. Έναν δημοκράτη πατριώτη ο οποίος πήρε τα όπλα εναντίον του κατακτητή , εκτελέστηκε όμως με στυγνό τρόπο από το ΚΚΕ, μόνο και μόνο επειδή διατήρησε την ηθική του ακεραιότητα και αρνήθηκε να προσχωρήσει στον ΕΛΑΣ για να σώσει την ζωή του. Δεν είναι τυχαίο ίσως το ότι κανείς δεν σκέφτηκε να του αφιερώσει ένα μουσείο, παρά το οτι υπήρξε μια έξ ίσου εμβληματική φυσιογνωμία για την φιλελεύθερη παράταξη.
Η δική μου η γενιά άρχισε να ασχολείται με τα κοινά σε μια περίοδο που οι εκδηλώσεις τιμής για τα εθνικόφρονα θύματα του εμφυλίου ονομάζονταν "γιορτές μίσους". Στην δεκαετία του 70 συμμετείχαν σε αυτές και εκπρόσωποι της επίσημης πολιτείας. Σιγά σιγά όμως, μέσα στο κλίμα της μεταπολίτευσης και της συμφιλίωσης επικράτησε η λογική της λήθης. Αναγνωρίστηκε η εθνική αντίσταση στο συνόλό της, περάσαμε μια δεκαετία όπου τα αντάρτικα τραγούδια έγιναν μόδα, και μετά αφήσαμε το παρελθόν στο παρελθόν. Τουλάχιστον ως πρόσφατα. Γιατί τα τελευταία χρόνια έχω την εντύπωση οτι η αριστερά ανακαλύπτει ξανά την "επικαιρότητα" του εμφυλίου. Και δεν είναι απλώς κάποιες εκδηλώσεις μνήμης η τα τιμητικά μνημεία που στήνονται για τους νεκρούς Ελασίτες των Δεκεμβριανών, στη λεωφόρο Αλεξάνδρας ή για τους νεκρούς του Δημοκρατικού Στρατού, στον Γράμμο. Είναι μια γενικότερη προσπάθεια να ειδωθεί η τρέχουσα πολιτική αντιπαράθεση σαν ένα είδος ρεβάνς για τον εμφύλιο. Όταν υπουργοί και βουλευτές παρομοιάζουν το τρίτο μνημόνιο με την Βάρκιζα, αυτό ακριβώς υπονοούν. Φυσικά για κάθε εχέφρονα άνθρωπο μια τέτοια προσέγγιση ειναι απλώς γραφική. Μαρτυρά κυρίως το ιδεολογικό και πολιτικό αδιέξοδο της αριστεράς. Ταυτόχρονα όμως διαχέει μια διχαστική λογική σε ένα μέρος των πολιτών που αντιλαμβάνεται την πολιτική σαν μια αντιπαράθεση την οποία ο ιδιος πρωθυπουργός έχει περιγράψει ως "ή αυτοί ή εμείς". Και όπου το "αυτοί" παίρνει υποτίθεται ταξικές διαστάσεις, οι "πλούσιοι" οι οποίοι είναι "εχθροί", ή ακόμα χειρότερα, οι σύγχρονοι δοσίλογοι, οι "πρόθυμοι" συνεργάτες του σύγχρονου ιμπεριαλισμού της κ. Μέρκελ. Χαρακτηρισμοί κωμικοί, αν αναλογιστεί κανείς τι έχει μεσολαβήσει τα δυο χρόνια της διακυβέρνησης σήμερα. Έχουν δηλητηριάσει όμως το εκλογικό σώμα. Στην πραγματικότητα οι τυφλές αντικοινωνικές εκδηλώσεις που παρακολουθούμε να πυκνώνουν όλο αυτό το τελευταίο διάστημα, πηγάζουν από την ίδια ιδεολογική μήτρα. Οι καταστροφές των εκδοτηρίων των εισιτηρίων, οι καταλήψεις και οι κάθε είδους "αντισυμβατικές" κινητοποιήσεις, όπως τις χαρακτηρίζει η νεολαία του ΣΥΡΙΖΑ, εντάσσονται σε μια τέτοια "ταξική" λογική. Απλώς κατά την επίσημη κυβερνητική αριστερά κατατάσσονται στην κατηγορία του οπορτουνισμού, επειδή της χαλάνε την μόστρα.
Ένα μουσείο για τον Νίκο Μπελογιάννη βέβαια δεν έχει καμία σχέση με όλα αυτά. Η κομματική εκμετάλλευση όμως και η μυθοποίηση της ιστορίας , έχει και παραέχει. Γιατί η αριστερά ξέρει να αντλεί τα λάθος συμπεράσματα από το παρελθόν της.
16°
