Ο Αντώνης Σαμαράς, ως νεοπαγής πρωθυπουργός, υπήρξε ο πρώτος που με τόση σαφήνεια αναγνώρισε πως στην Ελλάδα των Μνημονίων δεν υπάρχουν αθώοι ή αναμάρτητοι (προφανώς στο πολιτικό σύστημα της χώρας, υποθέτω πως εννοούσε).
Ας προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε την εκτίμηση αυτή με μια σύντομη ανασκόπηση των ευθυνών των πρωθυπουργών της Μεταπολίτευσης.
Κωνσταντίνος Καραμανλής
Ο πρωθυπουργός που σφράγισε τη Μεταπολίτευση –και, μολονότι για τη συγκρότηση του «θρύλου» του έπαιξε ρόλο και η απουσία τότε της «απομυθοποιητικής» ιδιωτικής τηλοψίας, υπήρξε αναμφίβολα ο μακράν υπερέχων παντός άλλου σε σχέδιο και στοχοθεσία για τη χώρα, συγκροτημένο πολιτικό προσανατολισμό και θεώρηση του μακροπρόθεσμου συμφέροντος του τόπου– δεν μπορεί ωστόσο, ούτε αυτός, να θεωρηθεί αναμάρτητος. Και δεν αναφέρομαι μόνο σε κάποιες, τουλάχιστον αμφιλεγόμενες, επιλογές εξωτερικής πολιτικής, όπως την παρορμητική έξοδο από το ΝΑΤΟ, ή σε ορισμένες, λανθασμένες σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, εκδηλώσεις κρατισμού και αντεπιχειρηματικής νοοτροπίας...
Θα ήθελα να θυμίσω μια τουλάχιστον επιλογή της κυβέρνησής του, η οποία, σε όποιες στοχεύσεις και αν απέβλεπε, υπήρξε η πρώτη κραυγαλέα –και υψηλής συμβολικής σημασίας– εκδήλωση της χαζοχαρούμενης δημοσιονομίας, που σφράγισε ολόκληρη τη Μεταπολίτευση: Ο τότε υπουργός παιδείας Ιω. Βαρβιτσιώτης προσέφερε μια πλασματική 20ετία σε όλους τους υπηρετούντες πανεπιστημιακούς βοηθούς, με αποτέλεσμα τη συνταξιοδότηση 26χρονων ή 27χρονων παιδαρίων, τα τεσσεράμισι χρόνια πραγματικής υπηρεσίας των οποίων ο δημόσιος προϋπολογισμός εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να πληρώνει (χωρίς να αποκλείεται τη σύνταξή τους να την κληρονομήσουν σύνευνοι ή ανήλικα παιδιά). Σημειωτέον πως οι περισσότεροι εκ των εν λόγω συνταξιοδοτηθέντων πανεπιστημιακών συνέχισαν να εργάζονται στον ιδιωτικό ή το δημόσιο τομέα, ενώ ουκ ολίγοι προσλήφθηκαν, ως βοηθοί ή επιμελητές τότε, σε διαφορετικό πανεπιστημιακό ίδρυμα από εκείνο της συνταξιοδότησής τους!
Δεν μπορεί κανείς να του αρνηθεί το ΕΣΥ του Γεννηματά και του Αυγερινού (που επιμήκυνε σημαντικά το προσδόκιμο ζωής του Έλληνα), τον εκσυγχρονισμό του Οικογενειακού Δικαίου από τον Μαγκάκη, την εκρίζωση κάποιων μεσαιωνικών υπολειμμάτων της δικαιικής μας τάξης (όπως, π.χ. το αξιόποινο της μοιχείας), το ΑΣΕΠ του Πεπονή, τη δημοσιονομική ισορροπία της περιόδου του Αλ. Παπαδόπουλου και αρκετά ακόμη.
Γίνεται, όμως, αυτά να αθωώσουν τον πολιτικό που διέλυσε την παιδεία και τη δημόσια διοίκηση, γιγάντωσε τον κρατικοδίαιτο συνδικαλισμό (παρά μια, χωρίς συνέχεια, προσπάθεια εξυγίανσης από τον Γερ. Αρσένη), που ανέχτηκε τη διόγκωση της διαφθοράς των κρατικοδίαιτων, εκτίναξε σε δυσθεώρητα ύψη τον πληθωρισμό και υπονόμευσε όσο ελάχιστοι κυβερνήτες τη δημοσιονομική υγεία της χώρας; Ας μη επιμείνουμε, δε, ιδιαίτερα στον πολιτικό ρόλο που εκχώρησε στην τρίτη σύζυγό του, στο ότι αισθάνθηκε να τον εκφράζει, αισθητικά και πολιτικά, σε τέτοιο βαθμό η εφημερίδα «Αυριανή», ώστε να την εξυψώσει με δήλωσή του σε «υπόδειγμα δημοσιογραφίας», ενώ έδωσε τη δυνατότητα και στον ένα εκδότη της να εκλεγεί, με το κόμμα του, μέλος του ελληνικού κοινοβουλίου. Και πολλά άλλα.
Κωνσταντίνος Μητσοτάκης
Σε πολλά ήταν διορατικός και ακόμη και αρκετοί παλιοί αντίπαλοί του σήμερα αναγνωρίζουν την ορθοφροσύνη κάποιων επιλογών του. Μπορεί να του καταλογιστεί, ωστόσο, το έντονα ταξικό πρόσημο της σχεδόν πλήρους φοροαπαλλαγής κληρονομιών και μεγάλων γονικών παροχών, καθώς και μια υπέρμετρη και αβάσιμη αισιοδοξία, που τον καθιστούσε αναποτελεσματικό. (Δεν φρόντισε, π.χ., να ξανακαλέσει τον λαό στις κάλπες με τον εκλογικό νόμο που είχε ψηφίσει). Παράλληλα την κυβερνητική του αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα είχαν υπονομεύσει κάποιες επιλογές του της αντιπολιτευτικής του περιόδου. Π.χ. η εναντίωσή του στο άρθρο 4 του νόμου που απέβλεπε σε εξορθολογισμό του απεργιακού δικαιώματος.
Από τους πιο συγκροτημένους και ορθολογιστές κυβερνήτες της χώρας, αναμφίβολα.
Ωστόσο...
Πώς μπορεί κανείς να αγνοήσει την ενδοτικότητά του προς τη λαϊκιστική πτέρυγα του κόμματός του (ο Γιαννόπουλος, π.χ., είχε φτάσει στο σημείο να προεξαγγέλλει το υπουργείο που θα έπαιρνε)... Τον άμεσο περίγυρό του με το πλήθος των διεφθαρμένων συνεργατών (στην ουσία οι περισσότεροι πλην Νίκου Θέμελη)... Τη μη έγκαιρη προειδοποίηση/προϊδέαση της κοινωνίας στο «πάρτι του χρηματιστηρίου». Κυρίως, δε, την ευκολία της υποχώρησης στην άσχημα προετοιμασμένη ασφαλιστική μεταρρύθμιση (την οποία είχε μάλιστα την αφέλεια ή την αφροσύνη να επιχειρήσει ταυτόχρονα με το άνοιγμα του θέματος των ταυτοτήτων);
Κώστας Καραμανλής
Θετικά δεν νομίζω πως υπάρχουν (ή δεν με βοηθάει η μνήμη μου). Για τα άλλα δεν νομίζω πως αρκεί ο χώρος.
Γιώργος Παπανδρέου
Είχε κάποιες εξυγιαντικές ιδέες, όπως τη λεγόμενη ανοικτή διακυβέρνηση, τη Διαύγεια και τις θέσεις του για την εκλογική μεταρρύθμιση.
Ακόμη, ωστόσο, και αν γίνει δεκτή η ερμηνεία του για το «λεφτά υπάρχουν»... Ή αν δεν του καταλογισθεί η –ακόμη και σήμερα αμφιλεγόμενη– πρωτοβουλία για το δημοψήφισμα.
Δύσκολα μπορεί να βρεθεί δικαιολογία για τις παροχές των Χριστουγέννων του 2009, όταν είχε ήδη αποφασιστεί η ένταξη της χώρας σε πρόγραμμα... Καθώς και για την απροθυμία του να επιδιώξει την αυξημένη πλειοψηφία των 180 στην υιοθέτηση του 1ου Μνημονίου.
Μέχρι την άνοιξη του 2014 (οπότε απομάκρυνε τον ένα από τους δύο κατεξοχήν μεταρρυθμιστές υπουργούς του, τον από άλλες πλευρές «προβληματικό» αλλά αναμφίβολα αποτελεσματικό Άδωνι Γεωργιάδη και κράτησε μόνο τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ενώ υπουργοποίησε κυριολεκτικά τη σάρα και τη μάρα της λαϊκής δεξιάς), ο άλλοτε «μακεδονομάχος» έδειξε ένα σχετικό «μεταρρυθμισμό» που έφερε κάποια θετικά αποτελέσματα.
Δύσκολα πάντως μπορεί να αθωωθεί για την αντιμνημονιακή κουλτούρα που δημιούργησε κατά την αντιπολιτευτική του περίοδο, για την υπονόμευση της κυβέρνησης Παπαδήμου (η οποία, με τον Βενιζέλο υπουργό, είχε πετύχει το –εθνικά επωφελές, αν και αναμφίβολα όχι ανώδυνο για πολλούς, ιδιώτες και δημόσιους θεσμούς– PSI)... Για τη μεταρρυθμιστική κόπωση, επίσης, που έδειξε και την αναβίωση της αντιμνημονιακής ρητορείας κατά το τελευταίο του κυβερνητικό εξάμηνο. Και, τέλος, για την άρνησή του να αντιπαρατεθεί προεκλογικά με τον σημαιοφόρο του πολιτικού και οικονομικού παραλογισμού, που τότε κάλπαζε προς την εξουσία.
Αλέξης Τσίπρας
Δύσκολο να επιχειρηθεί ισολογισμός θετικών και αρνητικών για τον άνθρωπο που έβλαψε όσο κανένας άλλος τη λειτουργία της δημοκρατίας (με ένα δημοψήφισμα-παρωδία), τα δημόσια οικονομικά, την –όποια– εξωστρέφεια της ελληνικής παραγωγικής μηχανής, την παιδεία, τη λειτουργία της δικαιοσύνης, την αξιοκρατία, το τραπεζικό σύστημα, ακόμη και την αισθητική του δημόσιου βίου...
Ίσως μόνο –όπως σε έναν εγκληματία είναι δυνατόν να αναγνωρισθεί το ότι την τελευταία στιγμή φρόντισε να περιορίσει τις οδύνες του θύματός του– θα μπορούσε να του πιστωθεί πως, για τους όποιους λόγους, ενδεχομένως και απολύτως ιδιοτελείς, δεν άφησε τη μέθη από τη νίκη του στο δημοψήφισμα του 15 να τον κάνει να οδηγήσει τη χώρα στο τελευταίο βήμα προς τον γκρεμό. (Χωρίς, βέβαια, αυτό να σημαίνει πως η πτώση στο βάραθρο απεφεύχθη οριστικά. Κάθε άλλο.)
Συμπέρασμα...
Ως λιγότερο ένοχος από τους πολιτικούς της Μεταπολίτευσης που έφτασαν στο πρωθυπουργικό αξίωμα φαντάζει ο Γεώργιος Ράλλης. Αυτόν, όμως, ουδέποτε τον ψήφισε, ουδέποτε τον επέλεξε ή τον εξέλεξε ο λαός. Μάλιστα το 1977 κόντεψε να μην εκλεγεί βουλευτής! Διαπίστωση που οδηγεί στο συμπέρασμα πως κυρίως ένοχος –για τις επιλογές του, αν όχι και για τη συμπεριφορά του– και, άρα, υπεύθυνος για την εθνική μας κατάντια είναι ο ίδιος ο ελληνικός λαός.
12°
