H τύχη των οκτώ Τούρκων αξιωματικών θα δείξει αν υπάρχει δημοκρατία

Ένα πολύ ουσιαστικό άρθρο γνώμης του Nick Cohen δημοσιεύεται στον Observer σήμερα, Κυριακή 22 Ιανουαρίου. 

Τα δύσκολα διλήμματα για τις δημοκρατίες συσσωρεύονται με ταχύτητα που μας είναι δύσκολο να αφομοιώσουμε. Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, οι δυτικοί αναρωτήθηκαν πως μπορούν να αντισταθούν στους τυράννους. Πρέπει να παρέμβουμε για να σταματήσουμε τη γενοκτονία στη Βοσνία; Πρέπει να επιβάλουμε αντίποινα, ή μποϊκοτάζ, για να προστατεύσουμε τα δικαιώματα των Θιβετιανών; Η άνοδος της κομμουνιστικής Κίνας, της Ρωσίας του Πούτιν και της Τουρκίας του Ερντογάν άλλαξαν τους όρους της συζήτησης. Το ερώτημα δεν ήταν πια αν πρέπει να παρέμβουμε αλλά αν μπορούμε να παρέμβουμε, απέναντι σε δυνάμεις που έχουν τεράστιες αντιστάσειςστις πιέσεις.

Τώρα που η διακυβέρνηση του Τραμπ έφθασε ως τη Ουάσινγκτον, για να γεννηθεί, και διάφοροι αυταρχικοί ηγέτες ανέλαβαν δυναμικά την ηγεσία χωρών της ανατολικής Ευρώπης, η ερώτηση είναι ακόμη πιο θεμελιώδης: ποια είναι άραγε η διαφορά ανάμεσα στις χώρες που δηλώνουν δημοκρατικές, από τις δικτατορίες;

Η Ελλάδα, η γενέτειρα της δημοκρατίας, σπανίως περιλαμβάνεται στον κατάλογο χωρών που έχουν ξεπέσει στον αυταρχισμό της διαφθοράς και της ψευτιάς. Το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρείται αριστερό, αντί για δεξιό, λαϊκίστικο καθεστώς, θεωρείται τρομερά σημαντικό για έναν τύπου ανθρώπου που νομίζει ότι ο Πολ Μέισον είναι διανοούμενος. Κι όμως, η ανάληψη της εξουσίας στην Ελλάδα από τον "Συνασπισμό της Ριζοσπαστικής Αριστεράς" δεν σταμάτησε τα σκάνδαλα της διαφθοράς. Ούτε και έφερε μια νέα εποχή ελευθερίας.

Αντίθετα, ο ΣΥΡΙΖΖΑ έδειξε ότι έννοιες όπως "αριστερά" και "δεξιά" δε μπορούν να εξηγήσουν τις ωμές πραγματικότητες της εξουσίας του 21ου αιώνα. Είναι πια σχεδόν αδιάφορες. Αν, για παράδειγμα, ο Ντόναλντ Τραμπ είναι δεξιώς, γιατί τον φοβούνται τόσο οι υποστηρικτές της ελεύθερης αγοράς ή οι ρεπουμπλικάνοι που είναι προσηλωμένοι στην εθνική ασφάλεια; Και αν ο ΣΥΡΙΖΑ είναι αριστερός, γιατί βρίσκεται στην εξουσία με τουπερεθνικιστικό και θρησκευτικά σκοταδιστικό κόμμα των ΑΝΕΛ;

Όπως πάντα, έτσι και τώρα δεν πρέπει να αφήνουμε το βλέμα μας να αποπροσανατολίζεται από τους περιορισμούς που δεσμεύουν τις εξουσίεςκαι τη βια με την οποία τους πολεμούν.  Τη βδομάδα που μας έρχεται είναι πιθανό το ελληνικό ανώτατο δικαστήριο, ο Άρειος Πάγος, υπό κυβερνητική πίεση, να εγκαταλείψει έναν από τους περιορισμούς που δεσμεύει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μετά την πτώση των τυραννιών του 20ου αιώνα. Ο έλληνας συγγραφέας Απόστολος Δοξιάδης μου είπε ότι έχει αφιερωθεί στην υπεράσπισηνμιας υπόθεσης που φτάνει στην ίδια την καρδιά του τι πιστεύει η Ευρώπη ότι είναι, και του σε τι κινδυνεύει να μεταμορφωθεί.

Να γιατί: στις 16 Ιουλίου 2016, τη βραδιά του αποτυχημένου  πραξικοπήματος κατά του Ρετζέπ Ερνογάν, τρια τουρκικά πληρώματα ελικοπτέρων διάσωσης διατάχθηκαν από τον διοικητή τους να παραλάβουν τραυματίες από μια "έκτακτη κατάσταση στο κέντρο της Ιστανμπούλ". Τα ελικόπτερά τους δέχθηκαν πυρά. Περισυνέλεξαν όσους μπορούσαν και γύρισαν στη βάση τους

Σύμφωνα με τα λεγόμενα τους, τα πληρώματα δεν είχαν προηγούμενη γνώση του πραξικοπήματος. Κατά την επιστροφή τους από την αποστολή, δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν με τους ανωτέρους τους. Όταν όμως είδαν τηλεοπτικές εικόνες του όχλου να λιντσάρει στρατιώτες, οκτώ απο αυτούς αποφάσισαν να διαφύγουν, στην Ελλάδα. Ο λόγος που την επέλεξαν για άσυλο μπορεί σε λίγο να αποκτήσει μια πολύ πικρή γεύση: "Γιατί είναι Ευρώπη".

Για τους τούρκους αξιωματικούς, και εκατομύρια άλλους, η Ευρώπη δεν είναι απλώς μια ήπειρος, είναι μια ιδέα. Ύστερα από την ήττα του φασισμού και του κομμουνισμού, και ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας την πτώση της χούντας των συνταγμαρχών, το 1974, η έννοια "Ευρώπη" συμβόλιζε το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Εξ ορισμού, ήταν αντίθετη στα εργαλεία της εποχής των δικτατόρων: τις αυθαίρετες συλλήψεις, τις δίκες-παρωδία, τα βασανιστήρια και την ποινή του θανάτου.

Ο Ερντογάν έχει χρησιμοποιήσει το πραξικόπημα ως δικαιολογία, για να εκκαθαρίσει την Τουρκία από κάθε πιθανή εστία αντίστασης. Με αναφορά στην προηγούμενη λίστα: ο Ερντογάν συλλαμβάνει κούρδους πολιτικούς επειδή είναι κούρδοι. Παραπέμπει στο δικαστήριο δημοσιογράφους με ανυπόστατες κατηγορίες γιατί "διαδίδουν τρομοκρατική προπαγάνδα". Κανείς δεν εκπλήσσεται βέβαια όταν οι δικηγόροι κάνουν άκρως αληθοφανείς καταγγελίες βασανιστηρίων. Στο μεταξύ, η εθνικιστική δεξιά της Τουρκίας έχει αρχίσει την εκστρατεία για την επαναφορά της θανατικής καταδίκης.

Οι οκτώ τούρκοι στρατιωτικοί συνελήφθησαν μετά την προσγείωσή τους. Αδιαφορώντας πλήρως για τους διεθνείς κανόνες και το κράτος δικαίου, ο Ερντογάν κόμπασε ότι ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ, ο ατυχής πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας "με διαβεβαίωσε ότι οι αξιωματικοί θα εκδοθούν". Ο Τσίπρας δεν διέψευσε την έμμεση κατηγορία ότι ασκούσε επιρροή στην ελληνική Δικαιοσύνη.

Τα μόνα στοιχεία που έδωσε το τουρκικό κράτος κατά των αξιωματικών είναι οι αναπάντητες κλήσεις που έκαναν στον προϊστάμενό τους, που έκτοτε συνελήφθη κατηγορούμενος για τη συμμετοχή στο πραξικόπημα. Οι αξιωματικοί λένε ότι απλώς ήθελαν διαταγές απο τους ανωτέρους τους, μέσα στο γενικό χάος.

Σε μια ευνομούμενη δημοκρατία, τα δικαστήρια θα αγνοούσαν τον πρωθυπουργό. Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά στην Ελλάδα. Ο Δοξιάδης, που εκδηλώνει την αγανάκτηση ενός έλληνα Ζολά, λέει: "Σε μια πραγματική δημοκρατία, η διάθεση υποταγής του κ. Τσίπρα στον Ερντογάν θα ήταν απλώς απεχθής. Αλλά στη σημερινή Ελλάδα είναι αιτία μεγάλης ανησυχίας". Η πρόεδρος του Αρείου Πάγου είναι διορισμένη από την κυβέρνηση. Σύντομα θα μάθουμε πόσο πραγματικά ανεξάρτητη είναι η ελληνική δικαιοσύνη.

Το να καταντήσει ηΕλλάδα μια δημοκρατία-μπακλαβά ("μπακλαβαδία", κατά το "μπανανία") θα είναι από μόνοτου κάτι το πολύ κακό. Όμως η ιστορία αυτής της κατάντιας αξίζει να επαναληφθεί ως προειδοποίηση, στο πολιτικό αντίστοιχο των σεξοτουριστών, που πρέπει να πάψει να εκσπερματώνει με φαντασιώσεις "σοσιαλιστικών" κυβερνήσεων σε άλλες χώρες. 

Αλλά η υπόθεση των οκτώ τούρκων αεροπόρων είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτό. Ολόκληρη η Ευρώπη αποπνέει τώρα κάτι το ελληνικό. Η ΕΕ έκανε συμφωνία με τον Ερντογάν για να κρατήσει μακριά της τους πρόσφυγες, των οποίων η παρουσία στους ευρωπαϊκούς δρόμους έχει προκαλέσει αντιδράσεις σε όλη την ήπειρο. Αν του μιλήσουμε αυστηρά, μπορεί να σκίσει τη συμφωνία. Αν ο Τραμπ τα βρει με τον Πούτιν, οι υπόλοιπες χώρες του ΝΑΤΟ μπορεί να αποφασίσουν ότι δε μπορούν να αντισταθούν μόνες τους στη Ρωσία. Κι όσο για μια απομονωμένη Βρετανία, οι ηγέτες της θα βρουν την κάθε δικαιολογία για να πουλήσουν όπλα στην κάθε δικτατορία, από το Ριγιάντ στο Πεκίνο. Κάθε εμπόριο είναι καλύτερο από το μη-εμπόριο.

Το μόνο επιχείρημα κατά του κατευνασμού είναι το ρεαλιστικό επιχείρημα ότι ο κατευνασμός δε λειτουργεί. Ο Ερντογάν έχει τρελαθεί. Τριγυρνάει μέσα στο παλάτι του, των 1000 δωματίων, και ουρλιάζει κατά των αντιπάλων του. Ο Πούτιν, αντίστοιχα, έχει ξεκαθαρίσει ότι η Δύση είναι ο εχθρός του. Ό,τι και να κάνουμε, δε θα αλλάξει γνώμη.

Ετσι τα έφερε η ιστορική συγκυρία, και το ελληνικό ανώτατο δικατήριο πήρε το όνομα του Άρειου Πάγου της κλασικής Αθήνας, όπου γίνονταν στην αρχαιότητα οι δίκες. Ο Αισχύλος, στην "Ορέστεια", έστειλε εκεί τον Ορέστη για να βρει προστασία από τις Ερινύες. Η θεά Αθήνα του λέει:

            Ξένε, εσύ με τη σειρά σου τι έχεις να πεις;

            Πες από που είσαι, από που κατάγεσαι, τι σου έχει συμβεί;

            Και μετά, αν μπορείς, υπερασπίσου από τις κατηγόριες τους.

Το αν θα μπορέσουν οι οκτώ αεροπόροι να βρουν το δίκιο τους και να υπερασπιστούν από τις κατηγορίες δεν είναι μόνο δικό τους θέμα. Είναι θέμα μιας ολόκληρης ηπείρου, που τη βασανίζουν οι δικές της Ερινύες.