Νάντια Μουράντ και Λαμίγια Ατζί Μπασάρ: Η ζωή μετά τον ISIS

«Οι Γεζίντι για τους δολοφόνους του ISIS (“Ισλαμικό Κράτoς”) δεν έχουν την παραμικρή αξία· ούτε ζωντανοί, ούτε νεκροί. Θέλουμε να μάθει όλος  ο κόσμος ότι ο λαός μας υφίσταται γενοκτονία. Θέλουμε να αποδοθεί δικαιοσύνη. Εμείς κατορθώσαμε να ξεφύγουμε από τα χέρια τους. Όμως 3.500 γυναίκες και παιδιά παραμένουν πάντα όμηροι και σκλάβοι τους. Και πεθαίνουν κάθε ημέρα χίλιες φορές».

Οι παραπάνω φράσεις είναι απόσπασμα από τις φορτισμένες ομιλίες δύο κοριτσιών Γεζίντι που υπήρξαν θύματα σεξουαλικής δουλείας των τζιχαντιστών τρομοκρατών του «Ισλαμικού Κράτους», αλλά κατόρθωσαν να δραπετεύσουν.

Οι ομιλίες τους έγιναν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Στρασβούργο, πριν έναν μήνα. Εκεί τότε, σε πανηγυρική τελετή –με τους ευρωβουλευτές και το κοινό όρθιους να χειροκροτούν ασταμάτητα– απενεμήθη στα δύο κορίτσια το Βραβείο Ζαχάρωφ 2016. 

Νάντια Μουράντ και Λαμίγια Ατζί Μπασάρ, τα ονόματά τους. Είκοσι ενός ετών η  μία. Δεκαεννέα η άλλη. Είναι Γεζίντι, από το χωριό Kocho της επαρχίας Sinjar του Ιράκ. Είναι, δηλαδή, μέλη αυτής της κοινότητας που το «Ισλαμικό Κράτος» εξοντώνει συστηματικά· είτε με μαχαίρι, είτε με δουλεία. 

Μικρή αναφορά στους Γεζίντι. Ζουν εδώ και αιώνες κυρίως στο βόρειο Ιράκ. Ο πληθυσμός τους απροσδιόριστος, πάντως το πολύ έως μισό εκατομμύριο. Πρόκειται για εθνικά κουρδική κοινότητα. Μιλούν κουρδική διάλεκτο και έχουν δική τους αρχαία θρησκεία με στοιχεία από το Ισλάμ (Σούφι). Για τους τζιχαντιστές του ISIS  είναι «ειδωλολάτρες οπαδοί του διαβόλου» και, συνεπώς, πρέπει να εξολοθρευτούν.

Τα δύο κορίτσια Γεζίντι. Θύματα του πιο ακραίου ισλαμοφασισμού. Και τι δεν υπέστησαν η Νάντια και Λαμίγια στο διάστημα της αιχμαλωσίας τους; Κακοποίηση κάθε είδους, ιδίως όμως σεξουαλική. Αλλεπάλληλους βιασμούς. Τις πούλησαν. Τις ξαναπούλησαν. Στα διαβόητα σκλαβοπάζαρα που έχουν στήσει στην περιοχή της Μοσούλης. Εξάλλου, αυτή ήταν η βασική τους «ιδιότητα»: σεξουαλικές σκλάβες.

Κι όμως δραπέτευσαν. Η Λαμίγια στην προσπάθειά της να ξεφύγει από τους  βασανιστές της, τραυματίστηκε βαρύτατα από έκρηξη νάρκης εδάφους, το πρόσωπό της σημαδεύτηκε για πάντα, το ένα μάτι της αχρηστεύτηκε, τα κατάφερε όμως (Απρίλιος 2016). Η Νάντια τα κατάφερε κι αυτή, ευτυχώς χωρίς ανάλογες δοκιμασίες (Νοέμβριος 2014). Και οι δύο έφθασαν σε ασφαλή περιοχή του Ιράκ και από εκεί στην Ευρώπη. Χώρα υποδοχής, όπου ζουν σήμερα, η Γερμανία.

Μπορεί να ξαναφτιαχτεί μια ζωή ρημαγμένη, κατ’ αυτόν τον τρόπο, στα είκοσι; Πώς θα είναι η Νάντια και η Λαμίγια ύστερα από δέκα χρόνια; Ποιο μέλλον μετά από ένα τέτοιο παρελθόν;

Παρακολούθησα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την τελετή απονομής του Βραβείου Ζαχάρωφ στα δύο κορίτσια Γεζίντι. Λεπτές. Μικροσκοπικές. Με μακριά μαύρα  μαλλιά.  Εύθραυστες. Σαν κλαράκια  ήταν.

Δεν χρειάζεται πολλή ώρα. Αρκεί μόνο να τις δείτε μια στιγμή από κοντά. Κι ας μη  γνωρίζετε τίποτα για τη ζωή τους. Θα καταλάβετε ότι είναι θύματα τρομερής κακοποίησης.

Δεν θα ξεχάσω το διαλυμμένο, άδειο βλέμμα τους. Ανέκφραστα τα πρόσωπά τους.  Εντελώς. Αλλά και η φωνή τους, παρ’ ότι δυνατή και σταθερή, είναι επίσης άδεια όπως το βλέμμα τους.

Μετά την απονομή, στον χώρο δίπλα από το αμφιθέατρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου οι δημοσιογράφοι έπαιρναν σειρά για να κάνουν συνεντεύξεις με τις  δύο βραβευμένες. Χαμός, συνεργεία, μικρόφωνα, καλώδια. Δεν ζήτησα να μιλήσω  μαζί τους. Μου αρκούσε η μαρτυρία τους, όσα μόνες τους είπαν για τη φρίκη που  έζησαν. Κάποιες φορές, εκ των πραγμάτων, τα περιθώρια για δημοσιογραφικές ερωτήσεις εξαντλούνται.

Ποιες ερωτήσεις; Εκτός από αυτά που υπέστησαν οι ίδιες, υπάρχουν και εκείνα  που  συνέβησαν μπροστά τους. Η Νάντια Μουράντ είδε να σκοτώνουν τους έξι αδελφούς  και τη μητέρα της. Η Λαμίγια Άτζι Μπασάρ είδε τη μικρή της φίλη που μαζί προσπαθούσαν να δραπετεύσουν να πατά νάρκη. Κόλαση.

Τα πράγματα με το όνομά τους. Η απονομή του Βραβείου Ζαχάρωφ στα δύο  κορίτσια Γεζίντι ήταν μια άριστη επιλογή. Όμως επιλογή «ασφαλής», χωρίς  πολιτικό κόστος για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Θα σημειώσω ότι υποψήφιος (φιναλίστ) για το Βραβείο ήταν, επίσης, ο Τζαν Ντουντάρ, ο διαπρεπής και θαρραλέος Τούρκος δημοσιογράφος, αρχισυντάκτης της «Τζουμχουριέτ», σύμβολο αντίστασης απέναντι στον σουλτάνο Ερντογάν.  

Από κοινού. Το Βραβείο Ζαχάρωφ μπορούσε φέτος να δοθεί από κοινού (έχει γίνει κι άλλες φορές) στα δύο κορίτσια Γεζίντι και στον Τούρκο δημοσιογράφο. Μια τέτοια βράβευση θα ενοχλούσε βέβαια τον σουλτάνο... Θα βοηθούσε όμως αυτούς που στην Τουρκία υπερασπίζονται στις πιο αντίξοες συνθήκες την ελευθερία της έκφρασης. Κρίμα.

Επιστροφή στις βραβευμένες που δεν το βάζουν κάτω. Έχουν γίνει η φωνή των Γεζίντι, η φωνή των θυμάτων δουλείας του «Ισλαμικού Κράτους». Ακούραστες πρέσβειρες καλής θέλησης και ακτιβίστριες.

Πώς γίνεται ένα θύμα να «μεταμορφώσει» το τραύμα του –ένα τέτοιο τραύμα  μάλιστα– σε διεθνή εκστρατεία ενημέρωσης και σε αίτημα δικαιοσύνης; Αυτό κάνουν η Νάντια Μουράντ και η Λαμίγια Ατζι Μπασάρ. Ίσως είναι αυτός ο μόνος  τρόπος· ο μόνος τρόπος  για να συνεχίσει να υπάρχει ζωή μετά τον ISIS.