Πριν από λίγες εβδομάδες έπεσαν στα χέρια μου κάποιες παλιότερες δηλώσεις του πρωθυπουργού. Ο κ. Τσίπρας έκανε, όπως συνηθίζει, μια δριμύτατη επίθεση στα «συστημικά» ΜΜΕ γιατί, έλεγε, προσπαθούν να πείσουν τους πολίτες ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα παραμονής στο ευρώ έξω από «τα Μνημόνια». Ήταν βέβαια τους πρώτους μήνες του 2015, πριν το δημοψήφισμα και πριν διαλυθούν οι αυταπάτες του πρωθυπουργού και όσων τον πίστεψαν.
Ένα χρόνο μετά έχει αποδειχθεί πέραν πάσης αμφιβολίας ότι τα «συστημικά» ΜΜΕ είχαν δίκιο. Αυτός που δεν καταλάβαινε τι γινόταν ήταν ο πρωθυπουργός, ο ΣΥΡΙΖΑ και φυσικά τα «μη συστημικά» ΜΜΕ. «Συστημικά» ΜΜΕ - Αλέξης: σημειώσατε 1. Κάπου εδώ λοιπόν, αν επικρατούσε ο ορθολογισμός, η συζήτηση θα είχε τελειώσει. Και όμως. Υπό κατηγορία δεν είναι όσοι καλλιεργούσαν τις αυταπάτες αλλά, πάλι, τα ίδια, τα «συστημικά» ΜΜΕ. Οι άλλοι, οι «μη συστημικοί», εξακολουθούν να κουνάνε το δάκτυλο, ο πρωθυπουργός συμβουλεύει τους πολίτες να μη διαβάζουν εφημερίδες και το κλείσιμο ορισμένων μέσων αντιμετωπίζεται περίπου ως νίκη της Δημοκρατίας! Την ίδια στιγμή, κυβερνητικά στελέχη σέρνουν στα δικαστήρια «συστημικούς» δημοσιογράφους που τόλμησαν να κάνουν κριτική.
Από το πρώτο εξάμηνο του 2015 μέχρι σήμερα βέβαια στήθηκε άλλο ένα πανηγύρι όπου και πάλι τα «συστημικά» ΜΜΕ βρέθηκαν υπό κατηγορία. Ο λόγος φυσικά για την περίοδο του Δημοψηφίσματος, όπου η μεγάλη πλειονότητα των μέσων ουσιαστικά στήριξε το «ναι» επισημαίνοντας ότι το «όχι» οδηγούσε αναγκαστικά σε χρεοκοπία και μεγαλύτερη οικονομική καταστροφή. Το έγκλημα τους; Δεν τήρησαν πολιτική ίσων αποστάσεων, τουλάχιστον τα τηλεοπτικά κανάλια που έχουν τέτοια θεσμική υποχρέωση. Αυτό στάθηκε αφορμή για ένα νέο γύρο κυβερνητικής προπαγάνδας που βάρυνε ακόμα περσότερο το κλίμα για τα ΜΜΕ. Δεν γνωρίζω σε ποιο βαθμό η κατηγορία αυτή αληθεύει, ακούστηκαν πολλές υπερβολές, αλλά ας δεχθούμε ότι είναι έτσι. Τρεις παρατηρήσεις...
Η πρώτη: Εμφανώς η στάση των ΜΜΕ δεν επηρέασε καθοριστικά την ψήφο δείχνοντας, για μια ακόμα φορά, ότι όλες αυτές οι θεωρίες περί χειραγώγησης είναι απλοϊκές και υπερεκτιμημένες.
Η δεύτερη: Η προκήρυξη του δημοψηφίσματος έβαλε στους επαγγελματίες δημοσιογράφους της τηλεόρασης ένα σοβαρό ηθικό δίλημμα. Από τη μια πλευρά είναι θεσμικά υποχρεωμένοι να προβάλλουν ισότιμα τις απόψεις. Από την άλλη πλευρά ωστόσο, είναι ηθικά δεσμευμένοι, αυτοί τουλάχιστον που σέβονται το επάγγελμά τους, να υπηρετούν την αλήθεια όπως την καταλαβαίνουν. Αυτό το δίλημμα γίνεται εύκολα κατανοητό στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής. Πώς μπορούν να την προβάλλουν ισότιμα και ταυτόχρονα να αποκαλύπτουν τον εγκληματικό χαρακτήρα της πολιτικής της; Τηρουμένων των αναλογιών το ίδιο συνέβη στο Δημοψήφισμα. Η πλευρά του «όχι», υποστηρίζοντας ότι μια τέτοια απόφαση είναι συμβατή με την παραμονή στο ευρώ, έλεγε ψέματα. Δεν χρειαζόταν πολύ νιονιό για να το καταλάβει κανείς, ακόμα και αν ήταν αρθρογράφος της Αυγής. Άλλωστε αυτό αποδείχθηκε και εκ του αποτελέσματος: το «όχι» που έγινε «ναι». Με αυτά τα δεδομένα τα τηλεοπτικά μέσα που ενδεχομένως παραβίασαν την αρχή της ισοτιμίας το έκαναν υπερασπιζόμενα ένα υπέρτερο αγαθό. Αυτό προφανώς ισχύει ακόμα πιο πολύ για τις εφημερίδες που δεν έχουν τις θεσμικές υποχρεώσεις των τηλεοπτικών σταθμών για ισότιμη προβολή των κομμάτων και παραδοσιακά εκφράζουν πολιτικές απόψεις. Αντιθέτως, τα μέσα ενημέρωσης που υποστήριξαν το «όχι», είναι ηθικά εκτεθειμένα απέναντι στους αναγνώστες τους διότι, όπως και ο κ. Τσίπρας, τους παραπλάνησαν. Και το ίδιο ισχύει και για τους δημοσιογράφους προσωπικά, αυτούς τουλάχιστον που στρατεύτηκαν υπέρ του όχι, είτε με την αρθρογραφία τους είτε με άλλο τρόπο. Η ηθική ευθύνη, ως γνωστόν, είναι ατομική.
Η Τρίτη: Πέρα από τα ψέματα, η κυβέρνηση παραβίασε και τους στοιχειώδεις κανόνες της Δημοκρατίας, προκηρύσσοντας ένα δημοψήφισμα σε τόσο στενά χρονικά όρια που ήταν φανερό ότι δεν ενδιαφερόταν για μια ώριμη απόφαση. Στόχος της ήταν να εκμεταλλευτεί το κλίμα που είχε δημιουργηθεί και να υποκλέψει την ψήφο των πολιτών.
Πολλοί πίστεψαν ότι η στροφή της κυβέρνησης θα λειτουργούσε καθαρτικά. Ότι μετά τη μισαλλοδοξία του 2015 με τις κατηγορίες για γερμανοτσολιάδες και μερκελιστές θα μπαίναμε σε μια περίοδο μεγαλύτερης ωριμότητας και αλληλοκατανόησης. Δυστυχώς έγινε το αντίθετο, η μισαλλοδοξία έγινε το μοναδικό καταφύγιο της κυβέρνησης. Όπως γράφει στο εξαιρετικό του άρθρο στα Νέα του Σαββάτου ο κ. Ν. Σεβαστάκης, «ο Πάνος Καμμένος έχει γίνει ο ιδεολογικός κορμός της συνολικής κυβερνώσας ομάδας. Η ρητορική των σκανδάλων, της σαπίλας και των ολιγαρχών, όλη αυτή η σκηνοθεσία μιας μάχης του καλού με το κακό, είναι η μοναδική ιδεολογία της εξουσίας». Και συνεχίζει: «Το κενό ιδεών της εξουσίας συγκαλύπτεται ενίοτε με δόσεις ρηχής επιθετικότητας. Εναντίον του τύπου, εναντίον αρθρογράφων και γελοιογράφων, εναντίον του ενός ή του άλλου που δεν αυτολογοκρίνεται και δεν συναινεί».
Το παράδοξο είναι ότι αυτή η συντονισμένη επίθεση της κυβέρνησης κατά των μέσων ενημέρωσης έχει πρόθυμους συμπαραστάτες μέσα από τα ίδια τα μέσα ενημέρωσης. Πώς είναι δυνατόν το πειθαρχικό της ΕΣΗΕΑ να καλεί δημοσιογράφους για παραβίαση των όρων της ισοτιμίας στο δημοψήφισμα, κλείνοντας τα μάτια στην άγρια κυβερνητική επίθεση στον τύπο; Πώς γίνεται αριστεροί αρθρογράφοι, που δεν σήκωναν μύγα στο σπαθί τους, να έχουν μεταλλαχθεί σε απολογητές μιας τόσο κραυγαλέας επιχείρησης παραπλάνησης, να μην έχουν γράψει λέξη για τα ψέματα, να ανακυκλώνουν με τέτοιο πάθος την μισαλλοδοξία των κυβερνώντων;
Μια απάντηση είναι το προσωπικό συμφέρον. Πολλοί έχουν ταυτίσει την επαγγελματική τους τύχη με τον ΣΥΡΙΖΑ. Θυμάμαι πάντα με κατάπληξη την παρατήρηση που μου έκανε σημερινός υπουργός, από αυτούς που κλαίνε, σε τηλεοπτικό πάνελ που είχαμε βρεθεί: «τι να σου κάνω, εσύ επένδυσες σε κουτσό άλογο». Για ορισμένους αυτό είναι ο ΣΥΡΙΖΑ. Μια επαγγελματική επένδυση. Δεν κινούνται όλοι όμως, δεν μπορεί να κινούνται όλοι από το συμφέρον. Είναι φανερό ότι υπάρχει κάποιος εσωτερικός μηχανισμός μέσα από τον οποίο όχι μόνο δεν κατανοούν το μερίδιο της ηθικής ευθύνης που τους αναλογεί αλλά αντιθέτως πιστεύουν ότι μπορούν να παριστάνουν τους κήνσορες. Φαντάζομαι ότι είναι κάτι ανάλογο με τους μηχανισμούς που επιστρατεύουν οι κομμουνιστές για να δικαιολογήσουν τη Σοβιετική Ένωση: παρά τα λάθη, κατά βάθος εμείς είμαστε οι καλοί της ιστορίας και οι άλλοι οι κακοί. Κατανοητό. Δεν παύει να είναι εξ ίσου υπεύθυνοι με τα τρολ του κ. Τσίπρα.
14°
