Σκέφτηκα να αποπειραθώ κάποιες πιο γενικού χαρακτήρα σκέψεις για το θέμα «ηγέτες», ξεχνώντας προς στιγμήν το άγος του Καμμένου και του Πολάκη, του Ζουράρι και του Καρανίκα.
Κοινότοπο, αλλά ο κόσμος μας, και ειδικότερα η Ευρώπη, πάσχει από έλλειμμα ηγεσίας. Βέβαια, με βάση όσα κακοχωνεμένα πιπιλίζαμε στα μαρξιστικά –ή μάλλον «μαρξιστικά»– νιάτα μας, το σημαντικό είναι οι δομές και όχι τα πρόσωπα, τα οποία, κατά την παλαιοκομμουνιστική βουλγκάτα, «δεν είναι παρά εκφραστές κοινωνικών δυνάμεων, ροπών και διεργασιών», μπλα, μπλα, μπλα. Με λίγα λόγια, ο Ναπολέων Βοναπάρτης ήταν απλώς γέννημα της μετεπαναστατικής περιόδου στη Γαλλία, και αν δεν ήταν αυτός θα είχε εμφανιστεί κάποιος άλλος, που θα έκανε τα ίδια λίγο-πολύ πράγματα! Ελάτε, τώρα! Όλοι ξέρουμε πόσο σημαντικός μπορεί να είναι για την πορεία μιας χώρας ο ρόλος μιας ηγετικής ή/και χαρισματικής προσωπικότητας – κι αυτό, σας βεβαιώνω, δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση αδιαφορία για τις «δομές» ή υποτίμηση του δικού τους ρόλου.
Στη Γαλλία λοιπόν, ποια σύγκριση μπορεί να γίνει, αλήθεια, μεταξύ του Ντε Γκωλ ή του Μιτεράν και των σημερινών διεκδικητών της προεδρίας; Ακόμα και με τον Ντ’ Εστέν ή τον Σιράκ αν συγκρίνει κανείς τον άχρωμο και άοσμο Φιγιόν, πιθανότερο αυριανό πρόεδρο, το αποτέλεσμα είναι συντριπτικά υπέρ των παλαιοτέρων. Και τι να πει κανείς για τους διάφορους υποψήφιους από τον εν ευρεία εννοία χώρο του κάποτε κραταιού Σοσιαλιστικού Κόμματος; Δεν ήταν μόνον ο Μιτεράν. Δίπλα στον Μιτεράν υπήρχε μια ομάδα στελεχών, όλοι τους δυνάμει πρωθυπουργοί (κάποιοι από αυτούς έγιναν κιόλας): Ροκάρ, Μωρουά, Σεβενμάν, Ζοσπέν, Ντελόρ, Μαρτινέ, κ.ά. Σήμερα, αντ’ αυτών, υπάρχουν β’ κατηγορίας κομματικά στελέχη, για ηγετικές ικανότητες των οποίων θα ήταν αστείο να γίνεται λόγος.
Στη Μεγάλη Βρετανία πάλι, ποια σύγκριση μπορεί να γίνει ανάμεσα από τη μια στους διάφορους Κάμερον και Μπόρις Τζόνσον, και από την άλλη τη Θάτσερ, ή ακόμα και τον διάδοχό της, τον Μέιτζορ (για να μην πάμε πιο πίσω, και φτάσουμε στον Τσώρτσιλ); Αλλά και στην αντίπερα πολιτική όχθη, ποια σύγκριση μπορεί να γίνει ανάμεσα στον Κόρμπιν, πολιτικά έντιμο αλλά τόσο απελπιστικά εκτός τόπου και χρόνου, και τα στελέχη των κυβερνήσεων Ουίλσον και Κάλαχαν στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 (Ρίτσαρντ Κρόσμαν, Μπάρμπαρα Καστλ, Ρόι Τζένκινς, Άντονι Κρόσλαντ, Τόνι Μπεν, Ντέιβιντ Όουεν, κ.ά.), ή ακόμα και την πιο πρόσφατη ηγετική ομάδα, τον Τόνι Μπλερ και τους συνεργάτες του;
Αλλά και στην Ιταλία, μόνον θλίψη μπορεί να προκαλεί το επίπεδο της πολιτικής ηγεσίας. Από τη θρυλική τριανδρία Ντε Γκάσπερι, Νένι και Τολιάτι, ηγέτες μεταπολεμικά των τριών μεγάλων πολιτικών οικογενειών (Χριστιανοδημοκράτες, Σοσιαλιστές, Κομμουνιστές), που κυριολεκτικά έχτισαν από τα ερείπια τη σύγχρονη Ιταλία, αλλά και από τους διαδόχους τους, τον Μόρο, τον Ντε Μαρτίνο, τον Μπερλινγκουέρ, πώς φτάσαμε, αλήθεια, σήμερα σε φανφαρόνους τύπου Μπερλουσκόνι και σε φασουλήδες τύπου Γκρίλο, αλλά και στους δεύτερης κατηγορίας και ποιότητας ηγετίσκους στον ευρύτερο χώρο της κεντροαριστεράς;
Ακόμα και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης αν επιχειρήσει κανείς μια ανάλογη σύγκριση, ας αναλογιστούμε πόσο απέχουν οραματιστές και πρωτοπόροι όπως ο Σουμάν και ο Μονέ, ο Πολ-Ανρί Σπάακ και ο Σπινέλι, από απρόσωπους γραφειοκράτες τύπου Μπαρόζο, Φαν Ρομπάι ή Σουλτς. Και βέβαια, ας μην πιάσουμε καν τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου από προσωπικότητες όπως ο Ρούσβελτ και ο Άιζενχαουερ, ο Κένεντι και ο Τζόνσον, ο Ρέιγκαν (μας άρεσε δεν μας άρεσε, αυτός ήταν ο πρόεδρος που κέρδισε ουσιαστικά τον Ψυχρό Πόλεμο) και ο Μπους ο Πρεσβύτερος, ο Κλίντον και ο Ομπάμα, φτάσαμε να κρατάνε τις τύχες του πλανήτη στα χέρια τους άνθρωποι όπως ο Μπους ο Νεότερος και ο απρόβλεπτος (το λιγότερο) Τραμπ.
Και μια τελευταία σκέψη, ως επιστέγασμα όσων προηγήθηκαν. Η σημερινή ηγετική θέση της Γερμανίας στην Ευρώπη, αλλά και η ολοένα και μεγαλύτερη οικονομική (και όχι μόνον) ισχύς της σε παγκόσμια κλίμακα, είναι αδιαμφισβήτητες. Μήπως λοιπόν αυτό οφείλεται εκτός των άλλων –γιατί ασφαλώς υπάρχουν και άλλες αιτίες και εξηγήσεις– και στους ηγέτες που ευτύχησε να έχει η χώρα κατά τη μεταπολεμική περίοδο; Από τον Αντενάουερ και τον Έρχαρτ, τον Μπραντ και τον Σμιτ, τον Κολ και τον Γκένσερ, τον Σρέντερ (πατέρα της Ατζέντας 2010) και τον Γιόσκα Φίσερ, έως τη Μέρκελ. Λέω, μήπως;
13°
