Γιατί οι οχτώ αξιωματικοί δεν πρέπει και δεν γίνεται να εκδοθούν από την Ελλάδα στην Τουρκία

Τη νύχτα του αποτυχημένου πραξικοπήματος στην Τουρκία της 15ης Ιουλίου 2016, οχτώ Τούρκοι στρατιωτικοί προσγείωσαν το ελικόπτερό τους στην Αλεξανδρούπολη και ζήτησαν πολιτικό άσυλο στην Ελλάδα. Μια πολύ “καυτή πατάτα” βρέθηκε στα χέρια της ελληνικής κυβέρνησης, η οποία, είτε μέσω διαρροών είτε ακόμη κι επισήμως, δήλωσε πως “οι οχτώ δεν είναι ευπρόσδεκτοι”.

Ωστόσο, το ζήτημα, της έκδοσης των οχτώ στρατιωτικών από Ελλάδα σε Τουρκία δεν είναι θέμα διμερών σχέσεων, πολιτικής αισθητικής ή ιδεολογικής αλληλεγγύης στα διωκόμενα πρόσωπα. Ούτε είναι θέμα της ελληνικής κυβέρνησης. Είναι θέμα δικαιοσύνης. Οι διάφορες διαρροές και απόψεις, εκ μέρους κυβερνητικών αξιωματούχων, υπέρ της έκδοσης διόλου δεν βοήθησαν. Η σιωπή της κυβέρνησης εδώ έπρεπε να είναι ο απόλυτος κανόνας. Στην Ελλάδα υπάρχουν αρμόδια όργανα. Στα κράτη δικαίου, για την έκδοση δεν αποφασίζουν οι πρωθυπουργοί, κυβερνητικοί εκπρόσωποι, υπουργοί Άμυνας ή Εξωτερικών, αλλά οι δικαστές. Η εκτίμησή μου είναι ότι, δικαστικά όργανα, δύσκολα μπορούν να αποφασίσουν την έκδοση οκτώ ανθρώπων στην Τουρκία, μια χώρα όπου:

Πρώτον, επικρέμαται η απειλή της επαναφοράς της θανατικής καταδίκης, δεύτερον, υπάρχουν τεκμήρια απάνθρωπης μεταχείρισης σε βάρος κατηγορουμένων και τρίτον, αλλά όχι έσχατο, δεν υπάρχει αυτό που ο ευρωπαϊκός νομικός πολιτισμός ονομάζει «δίκαιη δίκη». Οι τρεις παραπάνω προϋποθέσεις θα μπορούσαν, και αυτοτελώς να είναι λόγοι μη έκδοσης. Πολλώ δε μάλλον  όταν ισχύουν σωρευτικά.

Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι αν είναι πολιτικά ευπρόσδεκτοι οι οχτώ, ούτε αν μας αρέσει το πολιτικό τους προφίλ. Προσωπικά –και είμαι βέβαιος πώς πολλοί εξ ημών– δεν έχουμε συμπάθεια για πραξικοπηματίες, μολονότι και οι οχτώ αρνούνται ότι γνώριζαν για το πραξικόπημα και υποστηρίζουν πως εκτελούσαν διαταγές ανωτέρων. Δεν είναι  όμως αυτό το επίδικο.

Υπάρχει σωρεία αποφάσεων προσωρινών μέτρων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που αποφαίνονται πως η ύπαρξη θανατικής ποινής στη χώρα της έκδοσης συνιστά αυτοτελή λόγο μη έκδοσης κατηγορουμένων. Επομένως, θεωρώ πως αν –ο μη γένοιτο – η Ελλάδα εκδώσει τους ανθρώπους αυτούς με βάση την υπάρχουσα νομολογία, θα πρέπει να καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Ήδη η υπόθεση βρίσκεται ενώπιον του Αρείου Πάγου ο οποίος θα αποφασίσει ενώ το αρμόδιο δευτεροβάθμιο δικαστήριο, αποφάσισε την μη έκδοση των έξι και την έκδοση των δύο εξ αυτών. Η διάσταση αυτή μάλλον αποδίδεται σε διαφορετική σύνθεση του δικαστηρίου στις αντίστοιχες δικάσιμες ημέρες.

Με αφορμή τους “οχτώ: το πρόβλημα “Τουρκία” για την Ελλάδα και την Ευρώπη

Δυστυχώς, όπως ήταν προβλέψιμο ήδη από τις πρώτες ώρες της αποτροπής της απόπειρας πραξικοπήματος –την οποία αποτροπή ο δημοκρατικός κόσμος παντού επιδοκίμασε–, η πορεία του πολιτεύματος στην Τουρκία είναι πολύ δυσάρεστη: η Τουρκία οδεύει από το χρόνιο και βαθιά ριζωμένο κρατικό αυταρχισμό στον ολοκληρωτισμό σε συνθήκες εντεινόμενης τρομοκρατίας. Αυτό, πρώτ’ απ’ όλα, είναι μείζον πρόβλημα για τον ίδιο τον τουρκικό λαό, αλλά και κατόπιν αφορά και τους υπόλοιπους, με πρώτους τους γείτονες του “ελέφαντα στο κλουβί”.

Ειδικώς στην Ελλάδα ανέκαθεν υπήρχαν άνθρωποι που ανησυχούσαν και θλίβονταν όταν τα πράγματα στην Τουρκία δεν πήγαιναν καλά. Και ανησυχούσαν και από ένα αίσθημα αλληλεγγύης και εγγύτητας, αλλά και από σωφροσύνη, για λόγους που συνδέονται με την ασφάλεια της περιοχής. Υπήρχαν, βέβαια, και άλλοι, άφρονες εθνικιστές που θεωρούσαν και θεωρούν πως a priori τα προβλήματα της Τουρκίας είναι καλά για μας και ευνοούν τη χώρα (ή τον τουρισμό ... ), μόνο και μόνο επειδή είναι προβλήματα του «εχθρού».

Κάτι ανάλογο, δοθέντων των συσχετισμών, ίσχυε και ισχύει και στην Τουρκία. Η τουρκική κυβέρνηση μέχρι σήμερα δεν ακολούθησε μια τέτοια μικρόνοα πολιτική αντιμέτωπη με μια Ελλάδα βυθισμένη στην κρίση. Και αυτό, ασφαλώς, το καταγράφει κανείς στα θετικά μολονότι εσχάτως υπάρχουν ενδείξεις ότι τα πράγματα αλλάζουν. Ταυτόχρονα, η πρώτη χώρα που έχει σοβαρούς λόγους να μη θέλει μια Τουρκία βυθισμένη στη διπλωματική της απομόνωση είναι η Ελλάδα.

Η Τουρκία δοκιμάζει τους πολίτες της, αλλά μας δοκιμάζει όλους συνάμα. Στη χώρα αυτή ωστόσο, πρέπει να δοθεί ένα μήνυμα πως κανένα παιχνίδι δεν παίζεται χωρίς κανόνες. Και η Ελλάδα θα πρέπει αυτούς τους κανόνες να τους τηρεί ενώ η ΕΕ δεν μπορεί να αδιαφορεί. Το θέμα δεν είναι ελληνοτουρκικό, αλλά ευρωπαϊκό. Αν κάτι απομένει σε αυτήν την παραπαίουσα Ευρώπη των ημερών μας είναι ένα κύρος που σχετίζεται – όχι φυσικά με τις πολιτικές που ασκεί σήμερα – αλλά με κάποιες καταστατικές αρχές που την κάνουν να είναι ό,τι είναι στη Νεωτερικότητα. Αυτές είναι το κράτος δικαίου και τα δικαιώματα. Αν τις απεμπολήσει κι αυτές, μετά δεν θα υπάρχει και σοβαρός λόγος να συζητάμε. Διότι, πολύ απλά, τίποτε δεν θα διακρίνει τον περίφημο “ευρωπαϊκό νομικό πολιτισμό” για τον οποίο επαιρόμαστε, από τους εφιάλτες για τους οποίους συζητάμε.

Οι οχτώ δεν γίνεται να εκδοθούν στην Τουρκία. Όχι επειδή συμμεριζόμαστε τις απόψεις τους (που δεν χρειάζεται, άλλωστε, να ξέρουμε ποιες είναι), αλλά επειδή δεν γίνεται να θυσιάσουμε τον πολύ σκληρό πυρήνα των αρχών μας στο όνομα της πολιτικής σκοπιμότητας. Ειδάλλως, δεν θα έχουμε αρχές. Κι αυτό εκτός από ανήθικο είναι κι επικίνδυνο.