Στο μυθιστόρημα «Ατίμωση» του Τζ. Μ. Κούτσι* ο κεντρικός ήρωας, o καθηγητής πανεπιστημίου Ντέιβιντ Λιούρι γίνεται απόβλητος όταν αποκαλύπτεται η ερωτική του σχέση με μια φοιτήτριά του, τη Μέλανι. Tον εχθρεύονται και τον καταδιώκουν οι πάντες: oι δήθεν politically correct φοιτητές και καθηγητές, ο επίσημος εραστής της κοπέλας, ακόμα κι ο πατέρας της ο οποίος δεν δέχεται τη συγγνώμη του Ντέιβιντ. Μολονότι αυτή η παραβίαση του κανόνα καταλήγει στην ατιμωτική παραίτηση του Ντέιβιντ από το πανεπιστήμιο, η ατίμωση του τίτλου είναι βαθύτερη και ευρύτερη.
Ο Ντέιβιντ καταφεύγει στο αγρόκτημα της κόρης του σε μια ερημική περιοχή, μακριά από το Κέιπ Τάουν − η γεωγραφική απομόνωση φαίνεται να ταιριάζει με την ψυχική του κατάσταση. Ο 52χρονος Λιούρι δεν έχει καμιά σχέση που να αξίζει τον κόπο. Η διαμονή του στο σπίτι της Λούσι παρατείνεται: προσπαθεί να την καταλάβει, το πώς και γιατί ζει μόνη φροντίζοντας σκυλιά − στο μικρό καταφύγιο ζώων που διατηρεί τη βοηθάει ο Πέτρους, ένας νεαρός μαύρος, γείτονάς της και παντρεμένος με πολλές γυναίκες σύμφωνα με τα έθιμα της φυλής του. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι και ο Ντέιβιντ είναι «πολυγαμικός» αλλά δεν είναι το ίδιο, η «πολυγαμία» του ενός δεν έχει καμιά ομοιότητα με την πολυγαμία του άλλου.
Η ζωή στο αγρόκτημα έχει έναν φυσικό ρυθμό που στην αρχή καθησυχάζει τον Ντέιβιντ: δουλειές, καθημερινότητα, η σιωπή της απεραντοσύνης. Αλλά, μια μέρα τρεις μαύροι νεαροί εισβάλλουν στο σπίτι με τουφέκια, βιάζουν τη Λούσι, απειλούν να κάψουν τον Ντέιβιντ ζωντανό και σκοτώνουν τα σκυλιά − οι Αφρικανοί θεωρούν τα σκυλιά σύμβολα λευκής υπεροχής και καταπίεσης. Οι εγκληματίες φεύγουν με το αυτοκίνητο του Ντέιβιντ και η αστυνομία δεν κάνει τίποτα για να τους εντοπίσει και να τους συλλάβει − οι Λιούρι είναι ασήμαντοι στη Νοτιοαφρικανική Ένωση μετά το απαρτχάιντ. Οι εφημερίδες αναφέρουν το γεγονός στα ψιλά και γράφουν το επίθετό τους αντί για Λιούρι, Λούρι. Κανείς δεν ενδιαφέρεται γι' αυτούς σε οποιοδήποτε όνομα κι αν ακούνε.
Η Λούσι μένει έγκυος από τον βιασμό αλλά δεν θέλει να ακούσει για έκτρωση. Δέχεται το γεγονός με απάθεια: μοιάζει ατάραχη, καρτερική μ’ έναν παθολογικό τρόπο, αποφασισμένη να υποφέρει. Στο μεταξύ, αποδεικνύεται ότι ο ενορχηστρωτής της επίθεσης ήταν ο Πέτρους: ένας από τους βιαστές, πιθανότατα ο «πατέρας» του παιδιού, έρχεται να μείνει μαζί με τον Πέτρους στο γειτονικό αγρόκτημα. Ο Ντέιβιντ θέλει να εκδικηθεί, η υπόθεση τον έχει φέρει σε απόγνωση. Η Λούσι όμως τον αποτρέπει, είναι μάλιστα έτοιμη να παντρευτεί τον Πέτρους και να του παραχωρήσει τη γη της.
Επιστρέφοντας στο Κέιπ Τάουν, ο Ντέιβιντ βρίσκει το δικό του σπίτι λεηλατημένο από φοιτητές που τον εκδικούνται για τη σχέση του με τη νεαρή φοιτήτρια. Η παραβίαση του προαναφερθέντος κανόνα παίρνει, στην περίπτωσή του, διαστάσεις κακουργήματος. Τι γίνεται στο τέλος: ο Ντέιβιντ εγκαταλείπει το ρημαγμένο διαμέρισμα, επιστρέφει στο αγρόκτημα της Λούσι και αρχίζει να ασχολείται με το καταφύγιο των σκυλιών. Εκεί, μαζί με τη φίλη της Λούσι, την Μπεβ, κάνει συχνά ευθανασία στα άρρωστα ζώα − ώσπου να έρθει η στιγμή της δικής του ευθανασίας.
Το μυθιστόρημα παραείναι πολύπλοκο και απ’ ό,τι φαίνεται δυσκολεύομαι να αφηγηθώ την ιστορία σε λίγες παραγράφους. Αυτό που μπορώ να κάνω είναι να συγκρίνω τη συμπεριφορά της Λούσι και του Ντέιβιντ με τη στάση της Ευρώπης έναντι εισβολέων και βιαστών − δεν εννοώ σε ατομικό επίπεδο, εννοώ σε επίπεδο πλήθους, πολιτισμού, πολιτικής. Η Ευρώπη δεν σκέφτεται καθαρά, θρηνεί, εκχωρεί τα δικαιώματά της όπως ο Ντέιβιντ που ενοχοποιείται επειδή άσκησε το δικαίωμα στην ερωτική επιθυμία. Προπάντων, η Ευρώπη συμπεριφέρεται όπως η Λούσι: είναι θύμα που αποζητεί ατιμωτικούς συμβιβασμούς. Τέλος, όπως οι λευκοί στη Νότια Αφρική που έμειναν χωρίς πατρίδα, χάνει την κυριαρχία της στο ίδιο της το έδαφος. Η ισορροπίες ανατρέπονται, ερευνώνται «λογικές» αιτίες για τον φθόνο και μίσος − αλλά, ο φθόνος και το μίσος δεν έχουν λογική. Η Ευρώπη, όπως ο Ντέιβιντ και η Λούσι Λιούρι, επιδεικνύει αδυναμία για σκέψη και δράση. Είναι, όπως ο Ντέιβιντ και η Λούσι Λιούρι, παγιδευμένη σε μια ξεπερασμένη διαλεκτική.
19°
