Η ιστορία της Κhadija: αναζητώντας ασφάλεια και αυτοεκτίμηση

H Khadija φτάνει σε μια «προσωρινή δομή φιλοξενίας» στην Ήπειρο όπου θα πρέπει να μοιραστεί ένα δωμάτιο με εφτά ακόμη άτομα, ενώ το μπάνιο της με δεκαέξι άτομα. Δεν γνωρίζει σχεδόν κανέναν ενώ οι συγκάτοικοί της προέρχονται από χώρες διαφορετικές από τη δική της, συμπεριλαμβανομένων του Ιράκ και του Αφγανιστάν. Παρόλα αυτά βρίσκεται σε στενή εγγύτητα μαζί τους – μια εγγύτητα στην οποία δεν είναι συνηθισμένη. Το να διαμένει και να κοιμάται στον ίδιο χώρο με άγνωστους άνδρες σημαίνει πως υπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί στον τρόπο που συμπεριφέρεται, ακόμη και στα ρούχα που φοράει. Αισθάνεται υποχρεωμένη να ντύνεται σεμνά. Παρά το γεγονός πως το θερμόμετρο δείχνει 35 βαθμούς κελσίου, η ίδια δεν έχει κατάλληλα καλοκαιρινά ρούχα οπότε συνεχίζει να φοράει τη χειμερινή ενδυμασία με την οποία ξεκίνησε το ταξίδι της από τη Συρία.

Παρότι οι συνθήκες διαβίωσης μέσα στη σκηνή της είναι δύσκολες, η Khadija περιορίζεται σε ελάχιστες μετακινήσεις έξω από αυτήν. Οι δημόσιοι χώροι ανδροκρατούνται και οι φίλες της που δοκιμάζουν να κυκλοφορήσουν εκτός σκηνής, συχνά έρχονται αντιμέτωπες με κάποια μορφή βίας, όπως σεξουαλική παρενόχληση ή με άμεση ή έμμεση απειλή για την υπόληψή τους. Καθώς μοιράζονται τον ίδιο μικρό χώρο μαζί με άλλους άνδρες, οι μετακινήσεις και η συμπεριφορά των γυναικών βρίσκονται κάτω από διαρκή και αυστηρό έλεγχο, καθώς εάν η τιμή και υπόληψή τους τεθεί σε αμφισβήτηση, θα κινδυνεύει να «μολυνθεί» η υπόληψη ολόκληρης της οικογένειάς τους. Η Κhadija έχει συγγενείς που χρησιμοποίησαν βία για να προστατεύσουν την τιμή της, γι’ αυτό και έχει περιορίσει τις κινήσεις της εκτός της σκηνης.

Με δεδομένη την περιορισμένη πρόσβασή της σε δημόσιους χώρους, η Khadija αισθάνεται πολλή μοναξιά. Η απομόνωσή της συνεπάγεται και την ελλειπή ενημέρωσή της σχετικά με ζητήματα, ίσως και ζωτικής σημασίας, που κυρίως μεταφέρονται από στόμα σε στόμα. Επιπλέον, η νεαρή κοπέλα έχει περιορισμένη πρόσβαση και σε όλες τις άλλες υπηρεσίες που προσφέρονται στους δημόσιους χώρους των δομών φιλοξενίας, από τους οποίους η Khadija είναι απούσα. Σε περιπτώσεις δε ευαλωτότητας κάποιων γυναικών, όπως στην περίπτωση της Khadija που είναι έγκυος, η κατάστασή της παραμένει άγνωστη στους αρμόδιους φορείς οπότε και δεν παρέχονται στην ίδια οι κατάλληλες υπηρεσίες. 

Ωστόσο, υπάρχει μια πολύ απλή και οικονομική λύση για να αντιμετωπιστεί η απομόνωση, η πρόσβαση στην πληροφόρηση και στην παροχή των απαραίτητων υπηρεσιών. «Aσφαλείς χώροι για γυναίκες και κορίτσια» έχουν πλέον τους τελευταίους μήνες δημιουργηθεί από την Oxfam, με την υποστήριξη του τμήματος Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Προστασίας Πολιτών της Ευρωπαικής Επιτροπής (ECHO), σε όλες τις προσωρινές δομές φιλοξενίας της Ηπείρου για γυναίκες και έφηβα κορίτσια.

Στην πλειοψηφία τους, οι κοινότητες που διαμένουν στις δομές είναι εξαιρετικά θετικές απέναντι τους χώρους αυτούς. Όπως χαρακτηριστικά λέει μια φίλη της Khadija: «Μου αρέσει αυτός ο χώρος γιατί είναι ήσυχα και οι γυναίκες μπορούν να κινούνται ελεύθερα και να χαλαρώνουν χωρίς φόβο ή άγχος. Είναι ένας δικός μας χώρος». 

Οι ασφαλείς χώροι επιτρέπουν σε γυναίκες όλων των εθνικοτήτων να αισθάνονται άνετα και ασφαλείς κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ένα τέτoιο πλαίσιο συσπειρώνει γυναίκες και κορίτσια βοηθώντας παράλληλα στη διαμόρφωση μιας αίσθησης συνοχής είτε ανήκουν σε διαφορετική, είτε στην ίδια εθνικότητα. Επιπλέον, ο χώρος λειτουργεί λίγο πολύ ως «Δούρειος Ίππος» καθώς προσφέρει ένα σωρό επιπρόσθετα οφέλη που συνδέονται με την αίσθηση ασφάλειας. Στον χώρο αυτό η Khadija έχει τη δυνατότητα να λάβει χρήσιμες πληροφορίες τόσο από άλλες γυναίκες όσο και από φορείς που παρέχουν υπηρεσίες ή αρχές που λαμβάνουν αποφάσεις που αφορούν και την ίδια και προσκαλούνται συχνά επί τούτου στο χώρο για να μιλήσουν στις γυναίκες και στα κορίτσια. Θύματα βιασμού ή ενδο-οικογενειακής βίας μπορούν εκεί με διακριτικότητα και χωρίς να στιγματίζονται να ζητήσουν βοήθεια, ενώ η σχετική παροχή κατάλληλων υπηρεσιών πραγματοποιείται με όρους εμπιστευτικότητας και εχεμύθειας.

Δεν παίρνει πολύ καιρό από τη στιγμή που η Khadija ξεκινά να χρησιμοποιεί τον ασφαλή χώρο σε καθημερινή βάση, ενώ πολύ γρήγορα η ίδια και οι φίλες της διεκδικούν, σχεδιάζουν και κάποιες μάλιστα φορές συντονίζουν δραστηριότητες για την κοινότητα. Με τον τρόπο αυτό η Khadija γίνεται και πάλι ενεργή, αναπτύσσει τις ικανότητές της, την αυτοπεποίθηση και ενισχύει την απαραίτητη ανθεκτικότητα για να ανταπεξέλθει στις υπάρχουσες δυσκολίες. Στην Ήπειρο οι δράσεις που έχουν αναπτυχθεί για τις γυναίκες και τα έφηβα κορίτσια περιλαμβάνουν μαθήματα ξένων γλωσσών, χρήσης υπολογιστών, ραπτικής καθώς και οδηγίες για τη δημιουργία βιογραφικών σημειωμάτων. Αναγνωρίζοντας την ανάγκη τους να νιώσουν και πάλι μια αίσθηση κανονικότητας, κάποιες φορές λαμβάνουν χώρα υπηρεσίες περιποίησης σώματος ή κομμωτικής που βοηθούν στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και του ηθικού των γυναικών.

Οι ασφαλείς χώροι για γυναίκες και κορίτσια αποτελούν μια προσέγγιση που ξεκινά να γίνεται όλο και πιο δημοφιλής σε προγράμματα ανθρωπιστικής βοήθειας σε όλο τον κόσμο, καθώς φαίνεται να προσφέρουν λύσεις στις μοναδικές ανάγκες και προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και τα κορίτσια, ενώ ταυτόχρονα στους εν λόγω χώρους δημιουργείται ένα ασφαλές περιβάλλον που βοηθά τις γυναίκες μετανάστες, συμπεριλαμβανομένων γυναικών προσφύγων, να ξεφύγουν από προκαταλήψεις και τις επικρίσεις, και να καταφέρουν μια ριζική αλλαγή στη ζωή τους  που τόσο πολύ έχουν ανάγκη.

*Το πρόγραμμα της Oxfam στην Ήπειρο, συμπεριλαμβανομένων των δράσεων για τους ασφαλείς χώρους για γυναίκες και κορίτσια, χρηματοδοτείται από το τμήμα Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Προστασίας Πολιτών της Ευρωπαικής Επιτροπής (ECHO). 

H Nina Gora είναι υπεύθυνη για Θέματα Φύλου, Oxfam στην Ελλάδα