Στις πρόσφατες αντιπαραθέσεις για το καθεστώς Κάστρο οι διαφωνίες ήταν έντονες, αλλά κανείς δεν αμφισβήτησε το γεγονός ότι σχεδόν όλοι οι κάτοικοι της Κούβας ζουν σε συνθήκες φτώχειας. Οι υποστηρικτές του καθεστώτος αποδίδουν τη φτώχεια στο αμερικανικό εμπάργκο, ενώ οι πολέμιοί του στις οικονομικές δομές που το Κομμουνιστικό Κόμμα επέβαλε.
Είναι σίγουρα κακό για μια οικονομία να μη μπορεί να συναλλάσσεται με μια τεράστια αγορά που βρίσκεται δίπλα της. Από την άλλη πλευρά, η Κούβα είχε τη δυνατότητα να έχει οικονομικές σχέσεις με όλες τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου. Εξάλλου, η φτώχεια και η έλλειψη αγαθών ήταν παρούσες και σε όλα ανεξαιρέτως τα υπόλοιπα κομμουνιστικά κράτη, τα οποία δεν είχαν υποστεί κανέναν αποκλεισμό.
Για την κομμουνιστική ιδεολογία αρκεί η δύναμη των μαζών για να αλλάξουν τα πράγματα. Αρκεί να πάρει την εξουσία το κόμμα του λαού και η ζωή του θα καλυτερεύσει. Κανείς δεν είπε ότι η επιτυχία των κομμουνιστικών χωρών θα εξαρτάται από τη στάση των καπιταλιστών γειτόνων τους.
Τα κομμουνιστικά κόμματα υποσχέθηκαν, όταν ανέλαβαν την εξουσία, να μοιράσουν στους πολίτες τον πλούτο που κρατούσαν οι καπιταλιστές. Η προσδοκία αυτή δεν εκπληρώθηκε πουθενά. Μάλιστα, στην περίπτωση της Κούβας, πέρασαν σχεδόν έξι δεκαετίες και η κατάσταση πήγαινε από το κακό στο χειρότερο.
Χιλιάδες άνθρωποι θέλησαν να δραπετεύσουν από τη χώρα με κίνδυνο της ζωής τους, όπως χιλιάδες άνθρωποι προσπάθησαν να περάσουν το τείχος του Βερολίνου. Παρότι υπήρχαν φτωχοί και άνεργοι στην άλλη πλευρά των συνόρων, κανείς δεν έκανε την αντίστροφη πορεία κι ας ήταν εντελώς ακίνδυνη.
Τα κομμουνιστικά κόμματα υποτίθεται ότι είχαν την υποστήριξη του λαού, αλλά μόλις τα καθεστώτα κλυδωνίστηκαν το 1989 κανείς δεν βγήκε να τα υπερασπιστεί. Και ενώ στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης οι κομμουνιστές εξαφανίστηκαν, εδώ υπήρχαν αρκετοί (εκτός του ΚΚΕ) που έλεγαν ότι αυτό που απέτυχε ήταν η εφαρμογή και παρέμεναν πιστοί στο όραμα της κομμουνιστικής κοινωνίας. Ζητούσαν να τη δοκιμάσουμε κι εμείς, χωρίς όμως να εγγυώνται ότι τα λάθη δεν θα επαναληφθούν.
Στην Ελλάδα, η οικονομική κρίση έφερε κάποιους που ήθελαν να δώσουν μια δεύτερη ευκαιρία στον κομμουνισμό, από το περιθώριο στο προσκήνιο. Ενώ η χώρα χρεοκόπησε επειδή το κράτος ξόδευε για χρόνια περισσότερα από όσα εισέπραττε και η οικονομία δεν ήταν ανταγωνιστική, πολλοί πολίτες πίστευαν ότι για την κατάρρευση έφταιγαν τα κέρδη των καπιταλιστών και των ξένων «τοκογλύφων».
Οι πολίτες στην πραγματικότητα ήθελαν να συνεχίσουν να απολαμβάνουν αυτά που το καπιταλιστικό σύστημα τους προσέφερε. Ο ΣΥΡΙΖΑ τους είπε ότι μπορεί να αποκαταστήσει το επίπεδο κατανάλωσης –που προηγουμένως εξασφάλιζε ο δανεισμός του κράτους– αυτοστιγμεί, χωρίς να χρειαστεί να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.
Για να απαντήσει στα ερωτήματα που ανέκυπταν για το πώς θα το καταφέρει, επιστράτευσε την κομμουνιστική μυθολογία. Θα έπαιρνε τα λεφτά από τους πλούσιους και θα τα μοίραζε στους φτωχούς και η δύναμη του λαού θα έκανε τις αγορές να χορεύουν. Είναι η ίδια δύναμη του λαού που στην Κούβα δεν μπόρεσε να διώξει τη φτώχεια μετά από έξι δεκαετίες.
Τα επαναστατικά ιδεώδη γοήτευαν πάντα αρκετούς Έλληνες. Τον Δεκέμβριο του 2008 πολλοί ενθουσιάστηκαν από τη βία, τους εμπρησμούς και τις καταστροφές, ακριβώς γιατί είδαν να πραγματώνεται η άσβεστη φαντασίωση της εξέγερσης. Κι αν αυτά γίνονταν στο απόγειο της ευημερίας, η εξέγερση φάνταζε μονόδρομος όταν η κρίση έφερε τη μείωση των εισοδημάτων.
Πολλοί Έλληνες νόμισαν ότι ο δρόμος για ανώτερα επίπεδα κατανάλωσης ταυτίζεται με την εξέγερση εναντίον του καπιταλισμού. Ενώ δεν θα μπορούσαν να ζήσουν ούτε μια μέρα σαν Κουβανοί, ανέθεσαν στους θαυμαστές του Κάστρο να τους κάνουν Αμερικάνους. Ενώ θέλουν να ζουν με τα smartphone της νοτιοκορεατικής Samsung, τα διεκδίκησαν με τους οπαδούς της ιδεολογίας που γέννησε τη δυναστεία των Κιμ στη Βόρειο Κορέα. (Εφόσον ο Κάστρο δικαιούται να κυβερνά χωρίς εκλογές, γιατί να μη το δικαιούνται και οι άλλοι κομμουνιστές ηγέτες;)
Η σημερινή Ελλάδα ζει μια μεγάλη αντίφαση. Θέλει τα καπιταλιστικά αγαθά, χωρίς τις οικονομικές δομές που τα παράγουν. Δεν συναρτά την ευημερία με την παραγωγή και τις επενδύσεις, αλλά πιστεύει ότι αυτή χορηγείται. Καλομαθημένοι από τις παροχές που μοίραζε το κράτος δανειζόμενο, πολλοί Έλληνες θεωρούν καταπιεστικό να καταναλώνεις σύμφωνα με αυτά που παράγεις και είναι ικανοί να υιοθετήσουν κάθε δοξασία για να το στηρίξουν.
Το αποτέλεσμα είναι ότι μετά από τόσες επιθέσεις στον καπιταλισμό, εμείς ξεμείναμε με έναν καπιταλισμό χειρότερο. Τη στιγμή που οι χώρες που αντιμετώπιζαν ανάλογα προβλήματα διόρθωναν τις οικονομίες τους, εμείς ονειρευόμασταν την εξέγερση. Τώρα που οι άλλοι αναπτύσσονται και δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας, εμείς πληρώνουμε μεγαλύτερους φόρους και εισφορές, καταστρέφοντας δουλειές.
Υ.Γ. Ο Αλέξης Τσίπρας είπε στην Αβάνα: «Η Κούβα του Φιντέλ, όμως, μας έμαθε και ότι ο δρόμος προς το σοσιαλισμό δεν είναι ανθόσπαρτος. Έχει δυσκολίες, έχει υποχωρήσεις, έχει σκαμπανεβάσματα». Στην πραγματικότητα εννοούσε: Μας αρέσουν οι κομμουνιστές επαναστάτες, αλλά πιο πολύ μας αρέσει η εξουσία, γι’ αυτό κάνουμε τα αντίθετα από όσα λέγαμε και το ονομάζουμε σκαμπανεβάσματα στο δρόμο προς το σοσιαλισμό.
Ο επιτυχημένος προσεταιρισμός των ψηφοφόρων της μεσαίας τάξης σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή δεν αποτελεί εφάπαξ κατάκτηση ενός κόμματος, αλλά πρόσκαιρο χαρτί
12°
