Edito 274

Αν ένας προσεκτικός παρατηρητής παρακολουθούσε την Κυριακή το βράδυ τον πρώην πρωθυπουργό να εκφωνεί το διάγγελμα της αποχώρησής του, θα διαπίστωνε με έκπληξη ότι δεν κούνησε ούτε μια φορά τα χέρια του.

Αν ένας προσεκτικός παρατηρητής παρακολουθούσε την Κυριακή το βράδυ τον πρώην πρωθυπουργό να εκφωνεί το διάγγελμα της αποχώρησής του, θα διαπίστωνε με έκπληξη ότι δεν κούνησε ούτε μια φορά τα χέρια του.Δεν υπήρχε πια λόγος. Ο ρόλος του στιβαρού πρωθυπουργού είχε τελειώσει. Μπορούσε ξανά να μιλάει κανονικά σαν άνθρωπος.

Μια τέτοια παράσταση παρακολουθήσαμε όλα αυτά τα τελευταία χρόνια. Η πολιτική ως επεξεργασία προτάσεων και παραγωγή λύσεων ήταν ανύπαρκτη. Ένα ολόκληρο σύστημα εξουσίας όμως παρουσίαζε καθημερινά με μαεστρία μια σκηνική παρουσία προορισμένη για τηλεθεατές εκπαιδευμένους στα ριάλιτι και τις απογευματινές σαπουνόπερες. Στομφώδης λόγος και χειρονομίες εξουσίας, επαναλαμβανόμενες φράσεις που φιλοτεχνούν ένα ρόλο αλλά δεν έχουν καμία σχέση με την πολιτική. Σεμνά, ταπεινά, με αίσθημα ευθύνης, ανοιχτά, ξεκάθαρα, υπεύθυνες κουβέντες, καθαρές κουβέντες, πράξεις ευθύνης, ευθύνη προς τη χώρα, είμαι μαχητής, λέω την αλήθεια.

Οι παραστάσεις έχουν ημερομηνία λήξεως και οι θεατές έχουν την ατυχία να μη ζουν στο έργο αλλά στην πραγματική ζωή και τα προβλήματά της. Στην πραγματική ζωή υπήρχε ένας στιβαρός, παντοδύναμος πρωθυπουργός που όμως δεν κυβερνούσε, και μια σεμνή και ταπεινή κυβέρνηση που κάθε μήνα συγκλονιζόταν από ένα νέο σκάνδαλο. Όσο για τα προβλήματα, πολλαπλασιάζονταν. Καθώς ο καιρός περνούσε, η απόσταση από την παράσταση ως την κανονική ζωή ολοένα μεγάλωνε. Ζήσαμε 6 χρόνια μέσα σε μια κατασκευασμένη, πλαστή πραγματικότητα που έκρυβε τα προβλήματα με ένα στομφώδη, κενό λόγο και όταν η κοινή γνώμη άρχισε να το συνειδητοποιεί αυτό ένιωσε εξοργισμένη. Συνειδητοποίησε ότι έχασε έξι χρόνια και, το κυριότερο, ένιωσε ότι την υποτιμούν, ότι την κοροϊδεύουν κι από πάνω. Από αυτό το σημείο και μετά, όλα τα επικοινωνιακά ατού και τεχνάσματα μετατράπηκαν σε μειονεκτήματα, ό,τι επί μια δεκαετία φαινόταν επιβλητικό, κυρίαρχο, τώρα έμοιαζε κενό περιεχομένου, εξοργιστικό, ψεύτικο. Η επικοινωνιακή κυριαρχία που στήθηκε με τη βοήθεια των ΜΜΕ αντιμετώπισε την πραγματικότητα και έχασε.

Ένα μήνα πριν τις εκλογές λέγαμε ότι δεν έχει εμφανιστεί κάποιο ισχυρό ρεύμα υπέρ του ΠΑΣΟΚ. Ρεύμα όμως υπήρχε. Και οι εκλογές το έδειξαν καθαρά, τη ΝΔ την εγκατέλειψαν όλοι, σημείωσε τη χαμηλότερη επίδοση στην ιστορία της. Το ρεύμα αυτό έλεγε, φτάνει πια μ’ αυτούς, ούτε μια μέρα περισσότερο. Να σωθεί ό,τι μπορεί να σωθεί. Η οργή και η απογοήτευση του κόσμου, που αισθάνθηκε εξαπατημένος, ήταν σιωπηλή αλλά πρωτοφανής. Στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου το πανίσχυρο αρνητικό ρεύμα άρχισε να μετατρέπεται σε θετικό. Γιατί απ’ όλες τις πολιτικές δυνάμεις μόνο το ΠΑΣΟΚ είχε θετικό λόγο. Η κυβέρνηση και ο Κ. Καραμανλής έλεγαν είμαστε χάλια και πρέπει να παγώσουμε τους μισθούς, να γίνουμε πιο χάλια για να πάψουμε να είμαστε χάλια. Η Αριστερά έλεγε είμαστε χάλια, ο κόσμος ολόκληρος είναι χάλια, η παγκοσμιοποίηση είναι κόλαση, «αντισταθείτε», να «τους τιμωρήσουμε» για τα χάλια μας.

Ήταν σχεδόν αστείο, ο πολιτικός διάλογος έμοιαζε με διαγωνισμό ταλέντων για μοιρολογίστρες. Από όλους το ΠΑΣΟΚ μόνο ήξερε ότι θα είναι η αυριανή κυβέρνηση, ότι θα αντιμετωπίσει τα προβλήματα της πραγματικής ζωής. Ήξερε ότι τα άμεσα προβλήματα είναι η οικονομική στασιμότητα και η ύφεση, ήξερε ότι καμιά φορά μπορούν και οι θετικές προβλέψεις να γίνουν αυτοεκπληρούμενες προφητείες. Η οικονομία είναι και ψυχολογία. Γι’ αυτό μιλούσε με προοπτική, μιλούσε για ένα καλύτερο αύριο, δύσκολο αλλά εφικτό. Λίγο αν παρακολουθούσες τις προεκλογικές στρατηγικές των κομμάτων θα καταλάβαινες ότι όλοι είχαν αποδεχθεί αυτούς τους ρόλους. Όλοι εμφάνισαν κομματικές στρατηγικές που απαντούσαν στα δικά τους κομματικά προβλήματα ο καθένας και είχαν ήδη αποδώσει στο ΠΑΣΟΚ το ρόλο να αντιμετωπίσει μόνο του τα πραγματικά προβλήματα της χώρας.

Οι πολίτες τα κατάλαβαν όλα αυτά. Σ’ αυτές τις εκλογές η κοινωνία έδειξε ωριμότητα και συλλογική ευφυΐα. Και ψήφισε αναλόγως. Έδειξε ποια θεωρεί πως είναι τα προβλήματα που επειγόντως απαιτούν λύση.

Δεν είναι σίγουρο ότι και τα κόμματα κατέληξαν στα ίδια συμπεράσματα. Ήδη η ΝΔ έχει μπει σε κρίση και εκκαθάριση λογαριασμών. Συζητάει για ευθύνες και λάθη, για το χρόνο των εκλογών και τα επικοινωνιακά σφάλματα. Την ώρα που το καθήκον της είναι να επανεφεύρει τον εαυτό της, να γίνει ένα ευρωπαϊκό συντηρητικό κόμμα που θα επεξεργαστεί τις δικές του προτάσεις για την πορεία της χώρας. Πράγμα που ποτέ δεν έκανε. Η Αριστερά διαπίστωσε για άλλη μια φορά ότι ο λαός παραπλανήθηκε, ότι «ψήφισε την εύκολη λύση». Και κάποιοι αφελείς προβλέπουν μια νέα οκταετία ΠΑΣΟΚ, γιατί «ο πήχης είναι χαμηλά» μετά τη διακυβέρνηση Καραμανλή. Είναι αλήθεια ότι είναι πολύ δύσκολο για μια κυβέρνηση να παρουσιάσει χειρότερο έργο από την απελθούσα κυβέρνηση. Όμως οι πολίτες δεν ψήφισαν το ΠΑΣΟΚ για να κερδίσει τη ΝΔ. Η σύγκριση δεν θα γίνει καθόλου με το παρελθόν. Η κοινωνία επέλεξε αυτή τη λύση για να αντιμετωπίσει τα χρόνια προβλήματα της χώρας. Μετά από μια χαμένη περίοδο επιστρέφουμε στην αληθινή πραγματικότητα. Εκεί θα κριθούν όλα. Στις επιλογές και τις λύσεις που θα βρούμε για να ξεφύγουμε από την καθυστέρηση. Εκεί θα κριθούν όσοι κυβερνήσουν, αλλά και τα άλλα κόμματα. Όσοι δεν το καταλάβουν αυτό και σκέφτονται ακόμα με όρους κομματικής επιβίωσης θα διαπιστώσουν πόσο ρευστά είναι όλα, πόσο τελευταίες ήταν οι ευκαιρίες που τους δόθηκαν.