Υπάρχουν στη γειτονιά μου, τα Πατήσια, τέσσερις τουλάχιστον ενεργές καταλήψεις. Η Πάτμου και Καραβία, η Νάξου και Κρασσά, η «Πολένα» (Ωρωπού) και μία που δεν την αναφέρω, γιατί τα παιδιά εκεί δεν θέλουν την παραμικρή δημοσιότητα – θα την ονομάσω συμβατικά Χ.
Την «Πάτμου και Καραβία» την έχω επισκεφτεί πολλές φορές. Έσωσε ένα νεοκλασικό σπίτι και τον κήπο του από το γκρέμισμα, είναι στέκι των κατοίκων, γίνονται εκδηλώσεις, γίνεται λαϊκή, παίζεις σκάκι κ.λπ. Στη «Νάξου και Κρασσά», που επίσης διασώζει ένα κομμάτι προπολεμικής γειτονιάς (μάντρα, χαμηλό σπίτι, κυπαρίσσια κ.λπ.), δεν έχει τύχει να πάω. Από το πλήθος των αφισών που διαβάζω στους δρόμους, βλέπω ότι αφενός διαφωνώ με την πολιτική της κατεύθυνση, από την άλλη όμως παίζει δωρεάν πολύ ωραίες ταινίες και κάποια φορά θα πάω οπωσδήποτε.
Η «Πολένα», πάλι, είναι ένας εγκαταλειμμένος από το 2002 αλλά διατηρητέος θερινός κινηματογράφος, στον πρώτο όροφο δίπατου κτιρίου. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο ιδιοκτήτης της δεν μπορεί να την κάνει απολύτως τίποτα: ούτε να αλλάξει χρήση, ούτε να χτίσει, ούτε βέβαια να την ξανακάνει ο ίδιος ή να τη νοικιάσει για σινεμά, αφού θα μπει μέσα με τα τσαρούχια. Μετά την κατάληψη, όμως, το σινεμά ξανάνοιξε και το καλοκαίρι του ’12 έπαιξε δύο τουλάχιστον ταινίες: «Το μεγάλο κανόνι», και «Γη και ελευθερία». Τέλος, η κατάληψη Χ είναι υποδειγματική: οι αληθινοί άστεγοι που ζουν εκεί έχουν αναστηλώσει ένα ερείπιο σε βιοκλιματικό σπίτι, έχουν λαχανόκηπο, λειτουργούν βιβλιοθήκη και πολλά άλλα. Η γειτονιά τούς λατρεύει.
Αντιφατικά πράγματα, έτσι δεν είναι; Έτσι θα πάει όλο το κείμενο, κι αν περιμένετε «μαύρο-άσπρο» δεν υπάρχει λόγος να συνεχίσετε. Αν συνεχίσετε, όμως, σημαίνει ότι το θέμα απασχολεί κι εσάς, όπως και μένα. Γράφοντας, εκφράζω την αντίφαση που έχω στο κεφάλι μου για τις καταλήψεις, κι αλήθεια δεν είναι διόλου εύκολο να τραβήξεις μια γραμμή και να χωρίσεις αμνούς από ερίφια.
Για τις καταλήψεις σε δημόσιους χώρους, όπου όποιου του καπνίσει κάνει κατάληψη όπου θελήσει, τα πράγματα είναι απλά. Κατάληψη σε ένα πανεπιστημιακό χώρο (το στέκι στο ΟΠΑ, πρώην ΑΣΟΕΕ, ο server του πανεπιστημίου για να μη γίνουν οι on line εκλογές, τα λύκεια για διάφορους λόγους), σ’ ένα χώρο εργασίας (από την ΕΡΤ μέχρι το Κέντρο Ελέγχου Κυκλοφορίας του μετρό στα Σεπόλια), σε μια πλατεία (Χρυσαυγίτες στην παιδική χαρά του Αγ. Παντελεήμονα, Αγανακτισμένοι στο Σύνταγμα), σ’ ένα πολιτικό κόμμα (ΔΗΜΑΡ), σε δρόμους ή λιμάνια ή υπουργεία: για όλες αυτές και για άλλες παρόμοιες είναι σαφές, κατά τη δική μου αντίληψη, ότι η δημοκρατία παραβιάζεται από τους καταληψίες.
Γιατί πρόκειται για δημόσιους χώρους που λειτουργούν, όπου εργάζονται, σπουδάζουν ή συναθροίζονται άνθρωποι. Οπότε η κατάληψη είναι καταδικαστέα, και η αστυνομία, όταν ενεργεί για την άρση της κατάληψης, λειτουργεί προς το συμφέρον των πολλών και της δημοκρατίας.
Όταν όμως η κατάληψη γίνεται σε εγκαταλειμμένο σπίτι και ιδίως από άστεγους, το πράγμα διαφέρει. Εδώ συγκρούονται δύο επιχειρηματολογίες. Η πρώτη προτάσσει το ζήτημα της ιδιοκτησίας και της νομιμότητας, υπενθυμίζει τις φθορές και πιθανολογεί ότι στα κατειλημμένα κτίρια τελούνται παράνομες πράξεις ή ότι τα κτίρια είναι ορμητήρια ή καταφύγια παρανόμων. Η δεύτερη προτάσσει την ανάγκη να ξαναζωντανέψει ένας κλειστός και καταρρέων ιδιωτικός χώρος, να στεγάσει άστεγους (όπου υπάρχουν) ή να ζήσουν οι καταληψίες ένα είδος συλλογικότητας που δεν στηρίζεται στην ιδιοκτησία. Από την άποψη της τυπικής νομιμότητας, η πρώτη έχει δίκιο. Αλλά είναι το δικαίωμα μιας άγονης ιδιοκτησίας σημαντικότερο από το δικαίωμα της στέγασης;
Προφανώς εδώ θα πρέπει κάθε περίπτωση να κριθεί ξεχωριστά. Θα πρέπει να απαντηθούν διάφορα ερωτήματα. Αν οι ιδιοκτήτες των χώρων τούς έχουν ζητήσει πίσω ή όχι. Αν, παίρνοντάς τους πίσω, έχουν πράγματι σκοπό να τους κάνουν οτιδήποτε, ή θα τους ξαναφήσουν να ρημάζουν. Αν οι καταληψίες είναι άστεγοι (οπότε έτσι εύκολα τους πετάς στο δρόμο;) ή σκέτοι χαβαλέδες. Αν βαρύνονται με ποινικά κολάσιμες πράξεις ή όχι (και πάλι, νομίζω ότι υπάρχει προσωπική και όχι συλλογική ευθύνη). Αν η κατάληψη πράγματι συντελεί στη φθορά (π.χ. «Αμπάσαντορ»/Εισαγγελία) ή αν, αντίθετα, συντηρεί το κατειλημμένο κτίριο. Αν η επιχείρηση της ανακατάληψης υποκρύπτει ή όχι πολιτική σκοπιμότητα, σχετική με τη συγκυρία. Αν η αστυνομία είναι ειλικρινής στις ανακοινώσεις της, γιατί σε αρκετές περιπτώσεις στο παρελθόν δεν ήταν («ζαρντινιέρα» κ.λπ.).
Ψιλά γράμματα, θα μου πείτε. Στην Ελλάδα του «μαύρου-άσπρου» ζούμε. Αλλά πάμε παρακάτω.
Στη «Villa Amalias» είχα δοκιμάσει να μπω παλιότερα, αλλά δεν με άφησαν. Υπήρχε ρολό που κατέβαινε, δεν ήταν μια ελεύθερη κατάληψη, όπως άλλες που είχα βρεθεί. Περιορίστηκα να τραβήξω φωτογραφίες απέξω (αυτές που βλέπετε). Άρα δεν έχω προσωπική γνώμη για τα μέσα. Η αστυνομία λέει τα δικά της, οι καταληψίες και η αντιπολίτευση τα δικά τους. Πάντως από τη μία τα μπουκάλια της μπίρας δεν είναι υποχρεωτικό ότι θα γίνουνε μολότοφ, κι από την άλλη η «βίλα» δεν φαίνεται να ήταν και σπίτι αστέγων.
Στη «Σκαραμαγκά» δεν είχε τύχει να πάω. Ήξερα φυσικά το κτίριο, γιατί μου το είχε επισημάνει η μεγάλη Βάσω Παπαντωνίου, σε συνέντευξη που της είχα πάρει για την Α.V., ως πιθανή μελλοντική στέγη της μουσικής ακαδημίας «Μαρία Κάλας». Ένας πολύ δικός μου άνθρωπος που είχε έρθει εδώσχετικά πρόσφατα, σε πάρτι στην ταράτσα, με διαβεβαιώνει ότι τίποτα το μεμπτό δεν παρατήρησε.
Πάντως εγώ, αν ήμουνα ιδιοκτήτης ενός παρατημένου σπιτιού (ειδικά διατηρητέου) και δεν είχα τα μέσα να το συντηρήσω, μάλλον θα ανεχόμουνα την κατάληψη και το ξαναζωντάνεμά του.
Η Βίλα "Αμαλία"
Βρίσκεται στη γωνία Αχαρνών και Χέιδεν ● Δεν είναι σαφές πότε ακριβώς χτίστηκε ● Είναι απίθανο να έχει σχέση με τον Τσίλερ ● Ονομάστηκε έτσι από μια παλιότερη κατάληψη στη λεωφόρο Αμαλίας ● Υπήρξε σπίτι της οικογένειας Αργυρόπουλου ● Για να γίνει σχολείο, το προαύλιό της συνενώθηκε με άλλο μεγαλοαστικό σπίτι, ίσως του κατοχικού πρωθυπουργού Ιωάννη Ράλλη ● Στέγασε το 2ο Γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών στα χρόνια 1932-1972. Μερικοί πασίγνωστοι απόφοιτοί του: Θόδωρος Αγγελόπουλος, Αναστάσιος Αλβανίας, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Οδυσσέας Χατζόπουλος, Αλέκος Φασιανός. Περίφημος -αλλά και διαβόητος- υπήρξε ο γυμνασιάρχης του Παν. Πάτρας ● Καταλήφτηκε 23 χρόνια πριν ● Άλλαξε χέρια τρεις φορές μέσα σε ένα μήνα. Αυτή τη στιγμή ελέγχεται από την αστυνομία.
"Κάναμε σκασιαρχείο, πεντέξι παιδιά πήγαμε στο "Ροζικλαίρ". Σε κάποια φάση ανάβουν τα φώτα, ανεβαίνει πάνω στη σκηνή ο Πάτρας και λέει "Όσοι είναι του Δευτέρου να βγούνε". Βγήκαμε έξι. Βγήκαμε στην Πατησίων και με κλοτσιές και σφαλιάρες μάς πήγε από την Πατησίων -το Ροζικλαίρ ήταν αρχές Πατησίων μόλις στρίψεις από την Πανεπιστημίου-, μας πήγε όλη την Πατησίων... πλατεία Βικτωρίας... μέχρι το Δεύτερο, με κλοτσιές, και μας αποτελείωσε μέσα στο Γυμνασιαρχείο".
Οδ. Χατζόπουλος, από το ντοκιμαντέρ "2ο Γυμνάσιο Αρρένων" του Σάββα Καρύδα
5°
