Ο Τσίπρας είναι μόνο για τον εαυτό του

Οι μεθοδεύσεις του πρωθυπουργού μάς αφήνουν διαρκώς έκπληκτους όχι μόνο για την έλλειψη νοητικής ικανότητας που τις συνοδεύει, αλλά ιδίως για την έλλειψη ιδεολογικής ή ομαδικής ταυτότητας που τις χαρακτηρίζει. Χωρίς ιδεολογία ή ομαδική ταυτότητα, τα κίνητρα των πράξεών του μπορούν πλέον να αναχθούν μόνο σε προσωπικές στοχεύσεις ή σε διαπροσωπικές συναλλαγές.

Η διάρθρωση της παραπάνω σκέψης έχει μερικώς επιστημονική βάση. Η επιστήμη της κοινωνικής ψυχολογίας παραδοσιακά εξετάζει τέσσερα επίπεδα ανάλυσης στην ανθρώπινη συμπεριφορά: το ιδεολογικό, το ομαδικό, το διαπροσωπικό και το ατομικό. Η ανάλυση της συμπεριφοράς ενός πρωθυπουργού μπορεί θεωρητικά να διαπνέει και τα τέσσερα επίπεδα.

Σε ιδεολογικό επίπεδο, ένας αριστερός πρωθυπουργός, για παράδειγμα, φροντίζει για την κοινωνική δικαιοσύνη και δείχνει μια ιδιαίτερη ευαισθησία για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μεριμνά για τα κατώτερα εισοδηματικά στρώματα και τους μετανάστες. Βέβαια, για τον δικό μας πρωθυπουργό το ενδιαφέρον για αυτές τις τάξεις είναι προσχηματικό: στην ουσία δεν κάνει τίποτα για αυτούς.

Ειδικά με τους πρόσφυγες έχει παίξει θλιβερά παιχνίδια. Όσο μπορούσε, κουτοπόνηρα, να το «παίζει» αριστερός με το να επιτρέπει σε πρόσφυγες να περνάνε διαμέσου της χώρας μας στην Ευρώπη –αφού βέβαια είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν τον ελληνικό ήλιο στην πλατεία Ομόνοιας–, το έκανε. Όταν αργότερα εγκλωβίστηκαν χιλιάδες στη χώρα μας, δεν έδειξε να έχει σχέδιο παρά μόνο να τους εκμεταλλευτεί ως διαπραγματευτικό χαρτί απέναντι στις απαιτήσεις των Ευρωπαίων. Βιώσαμε το αίσχος της Ειδομένης και ξέρουμε ότι συνεχίζονται παρόμοιες καταστάσεις σε μικρότερη κλίμακα στα επιμέρους κέντρα «φιλοξενίας» προσφύγων. Η αριστερή ιδεολογία έδειξε τελικά να είναι το αφήγημα που πουλάει στους ψηφοφόρους, όχι ο οδηγός των πράξεών του.

Ας επιστρέψουμε, όμως, στην κοινωνιοψυχολογική ανάλυσή μας, και ας δούμε τι συμβαίνει σε ομαδικό επίπεδο. Ο εκάστοτε πρωθυπουργός συνηθίζει να τηρεί τους κανόνες της πολιτικής ομάδας που ανήκει και θεωρείται ότι εκφράζει. Ενσαρκώνει τις ονομαζόμενες «κοινωνικές νόρμες» της και αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Ο Αλέξης Τσίπρας, όμως, δεν ενδιαφέρεται για τους κανόνες, όπως αυτοί διαμορφώνονται εντός του κόμματός του. Απορρίπτει τις αποφάσεις των μελών του –στην ανάγκη τα αναγκάζει να ξαναψηφίσουν– και διώχνει από το κόμμα όλους τους γνήσιους εκφραστές της ομάδας του.

Ο αντιμνημονιακός λόγος, το κύριο συνδετικό στοιχείο των μελών του ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί πλέον να αναζητηθεί μόνον στη ΛΑΕ και στην Πλεύση Ελευθερίας. Στον αντίποδα, ο Αλέξης Τσίπρας συμμαχεί με παραδοσιακούς εξωκομματικούς «εχθρούς» όπως τον σημερινό Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον υπουργό Άμυνας ή τον πρώην υπουργό Δημόσιας Τάξης Βύρωνα Πολύδωρα. Δεν φαίνεται η πολιτική ομάδα όπου ανήκει να αποτελεί οδηγό για τις πράξεις του.

Αν λοιπόν οι αιτίες των πράξεων του Αλέξη Τσίπρα δεν εντοπίζονται σε ιδεολογικό ή ομαδικό επίπεδο, πού βρίσκονται; Καλύτερα μάλλον να εστιάσουμε στα άλλα δυο κοινωνιοψυχολογικά επίπεδα, αυτά των διαπροσωπικών σχέσεων και των ατομικών επιδιώξεων. Οι διαπροσωπικές σχέσεις συμπεριλαμβάνουν, για παράδειγμα, παλιούς του φίλους όπως τον Νίκο Καρανίκα, ενώ οι ατομικές επιδιώξεις μπορεί να αφορούν το προσωπικό κύρος του ή την οικονομική του αποκατάσταση. Εκεί πρέπει να τεθεί πλέον το βάρος της ανάλυσης της πολιτικής συμπεριφοράς του. Με άλλα λόγια, λιγότερο βάρος στο κόμμα και την ιδεολογία του και περισσότερο βάρος στον ίδιο και τις παρέες του.

Ειδικά στην υπόθεση των τηλεοπτικών καναλιών, ο περιορισμός των αδειών δεν είχε ποτέ ιδεολογικό κίνητρο. Άλλωστε κομμουνιστική επανάσταση με τέσσερις καπιταλιστές επιχειρηματίες δεν γίνεται. Από την άλλη ούτε ευδιάκριτο ομαδικό κίνητρο υπήρξε, ούτε καν προς όφελος της ομάδας του «λαού», όπου ο ίδιος ο πρωθυπουργός ενίοτε δηλώνει περήφανα ότι ανήκει.

Ο μικρός αριθμός των αδειών που δόθηκε από την κυβέρνησή του υπονόμευσε ανοιχτά τον πλουραλισμό και την πολυφωνία στην ενημέρωση, βασικά στοιχεία που ωφελούν το λαό. Αν και κεντρικό επιχείρημα των κυβερνώντων είχε να κάνει με τη βιωσιμότητα των καναλιών και την καταπολέμηση της διαπλοκής, αυτό κατέρρευσε παταγωδώς από τη στιγμή που το τελικό ύψος του τιμήματος των αδειών κατέστησε την επιχειρηματική λειτουργία των υποψήφιων καναλιών άμεσα κι εξαρχής μη βιώσιμη.

Αν λοιπόν αφήσουμε κατά μέρος το λαό, τις πολιτικές ομάδες και τις ιδεολογίες, ως κατάλληλα επίπεδα ανάλυσης της συμπεριφοράς του πρωθυπουργού, μένουν μόνο οι άνθρωποι οι ίδιοι και οι διμερείς σχέσεις τους. Στην υπόθεση των καναλιών εμπλέκονται οι κύριοι Τσίπρας, Μαρινάκης, Κοντομηνάς, Κυριακού, Σαββίδης, Καλογρίτσας, Βαρδινογιάννης, Αλαφούζος και φυσικά ο έμπιστος του πρωθυπουργού Νίκος Παππάς.

Ποια η διαπροσωπική σχέση μεταξύ αυτών των ανθρώπων; Υφίσταται; Αν ναι, τι έχουν συζητήσει μεταξύ τους; Ποιες υποσχέσεις έχουν ανταλλάξει; Ποιες υποχρεώσεις έχει αναλάβει η μια πλευρά απέναντι στην άλλη; Προς το παρόν μόνο ενδείξεις έχουμε αλλά πρέπει να γίνει διερεύνηση σε βάθος. Για να συμβεί όμως αυτό, πρέπει να εγκαταλειφθούν ιδεολογικές και κομματικές συζητήσεις που αποπροσανατολίζουν από την ουσία του ζητήματος. Ας αρνηθούμε να ασχοληθούμε εφεξής με τις ρητορείες της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού για πάλη εναντίον της διαπλοκής, υπέρ του λαού, στο όνομα της αριστεράς ή με γνώμονα την κοινωνική δικαιοσύνη. Δεν πείθουν πλέον κανέναν.

Με άλλα λόγια, ήρθε η ώρα να αφήσουμε τις ιδεολογίες και τις πολιτικές ομάδες και να στρέψουμε την προσοχή μας στα άτομα που κυβερνούν και τις προσωπικές τους παρέες. Σήμερα, με ευθύνη του Αλέξη Τσίπρα, αυτές κυβερνούν τη χώρα. Πάνω από όλα ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε τι κερδίζει προσωπικά ο Αλέξης Τσίπρας από την κάθε του κίνηση. Γιατί, πραγματικά, όλες οι ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι δεν κάνει τίποτα με βάση την ιδεολογία του ή την ευρύτερη κοινωνική ομάδα που ανήκει. Όλα γίνονται για τον ίδιο και ένα μικρό κύκλο εκλεκτών του.