Χάουα Ιμπραΐμ: η φωνή αυτών που δεν έχουν φωνή

«Δέχομαι αυτό το Βραβείο με ταπεινότητα και ενθουσιασμό. Είναι ένα δώρο όχι μόνο για τις γυναίκες της  Νιγηρίας και εμένα, αλλά και για όλους αυτούς που δεν έχουν φωνή. Αγωνίζομαι να γίνουν σεβαστές οι διεθνείς συμβάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τις οποίες έχει υπογράψει η Νιγηρία. Η δράση μου γίνεται μεν σε τοπική κλίμακα αλλά όμως διαπνέεται –και αυτό θέλω να το τονίσω ιδιαίτερα– από πνεύμα οικουμενικό».*

Οι παραπάνω φράσεις ανήκουν σε μια ξεχωριστή προσωπικότητα. Χαρισματική. Με πολύ τσαγανό. Τόσο όσο δεν φαντάζεστε. Κατόρθωσε, ήδη από μικρό κοριτσάκι, να ανατρέψει την προδιαγεγραμμένη μοίρα της (ήταν δέκα ετών και η οικογένειά της ετοιμαζόταν να την… παντρέψει). Πρώτα, λοιπόν, κέρδισε τη δική της ζωή. Ακολούθως, σώζει τις ζωές των άλλων. Συγκρατείστε το όνομά της: Χάουα  Ιμπραΐμ.

Χάουα Ιμπραΐμ. Είναι Νιγηριανή. Είναι διακεκριμένη δικηγόρος, ειδική στα ανθρώπινα δικαιώματα και ιδίως στα θέματα της διαβόητης Σαρία (Ισλαμικός Νόμος). Υπερασπίζεται γυναίκες που κατηγορούνται για μοιχεία και κινδυνεύουν να καταδικαστούν σε θάνατο με λιθοβολισμό  στο βόρειο τμήμα της Νιγηρίας στο οποίο εφαρμόζεται από το 1999 η Σαρία· πάντως, η χώρα επισήμως είναι κοσμικό κράτος.

Διευκρινίζω ότι εκεί όπου ισχύει η Σαρία, περίπου ο καθένας, και  περίπου επειδή έτσι  του κατέβηκε,  μπορεί  να  κατηγορήσει μια γυναίκα για μοιχεία. Εξάλλου, συχνά ακόμη και ο βιασμός θεωρείται μοιχεία. 

Χάουα Ιμπραΐμ. Το ότι υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα σε μια περιοχή που κυριαρχεί η Σαρία, όπως η βόρεια Νιγηρία, δεν είναι παίξε γέλασε. Στην ίδια περιοχή, επιπλέον, «δραστηριοποιείται» και η εξτρεμιστική ισλαμιστική τρομοκρατική οργάνωση Μπόκο Χαράμ που ειδικεύεται στις απαγωγές εκατοντάδων κοριτσιών. Άγρια πράγματα. Βέβαια η δικηγόρος παίρνει τα μέτρα της κατά το δυνατόν, π.χ. ποτέ μόνη στο αυτοκίνητο, ποτέ ασυνόδευτη, ποτέ δύο φορές την ίδια διαδρομή. Αλλά η απειλή είναι  εκεί, κάθε  στιγμή.

Χάουα Ιμπραΐμ. Ακούραστη. Αποφασισμένη. Ξέρει να εκμεταλλεύεται και να αξιοποιεί τις «τρύπες» της Σαρία  προς όφελος των ταλαίπωρων γυναικών. Παράλληλα, κατορθώνει να αφυπνίζει τη διεθνή κοινή γνώμη έτσι ώστε να γίνονται οι υποθέσεις αυτές πρώτη είδηση σε εφημερίδες και κανάλια – στις χώρες, εννοείται, που έχουν σοβαρά και φιλελεύθερα μέσα ενημέρωσης.  

Ωραιότατος συνδυασμός: αφενός, νομική στήριξη στις κατηγορούμενες με υπονόμευση της Σαρία εκ των έσω· αφετέρου, διεθνής εκστρατεία ενημέρωσης που εστιάζει κάθε φορά σε μία συγκεκριμένη κατηγορούμενη.

Πρόκειται για μια θαυμάσια επιχείρηση «συνωμοσίας του Καλού»· που είναι μάλιστα και αποτελεσματική. Λαμπρή εκπρόσωπός της, η Χάουα Ιμπραΐμ. 

Από το 1999 έως τώρα έχει αναλάβει την υπεράσπιση τουλάχιστον 150 γυναικών στη βόρεια Νιγηρία, ανάμεσα στις οποίες κάποιες κινδύνευαν να καταδικαστούν σε  λιθοβολισμό. Μικρός θρίαμβος. Σώθηκε η ζωή αρκετών από αυτές.

Η Αμίνα Λαουάλ και η Σάφια Χουσαϊνί είναι δύο από τις πιο γνωστές περιπτώσεις. Γλίτωσαν την τελευταία στιγμή τον λιθοβολισμό. Σ’ αυτό οπωσδήποτε συνέβαλε και η εξαιρετικά επιτυχημένη διεθνής εκστρατεία για την αθώωσή τους.

Ίσως να το υποθέσατε. Σωστά. Η Νιγηριανή δικηγόρος αναλαμβάνει χωρίς αμοιβή την υπεράσπιση αυτών των γυναικών. Εθελοντική προσφορά έτσι κι αλλιώς. Εξάλλου, όλες οι κατηγορούμενες έχουν δύο κοινά χαρακτηριστικά: πάμπτωχες,  αναλφάβητες.

Θα παραθέσω τώρα ορισμένα βιογραφικά στοιχεία της, έτσι για να πάρετε μιαν ιδέα για την αφετηρία της ζωής της αλλά και για την τεράστια διαδρομή που έχει διανύσει.

Η Χάουα Ιμπραΐμ γεννήθηκε το 1968, σε οικογένεια μουσουλμανική, σε ένα φτωχό χωριό, στην επαρχία Γκόμπε της βόρειας Νιγηρίας. Η μητέρα της ψιθύριζε «να μορφωθείς, μόνον έτσι θα σωθείς». Ο πατέρας όμως αποφάσισε να την παντρέψει ενώ ήταν μόλις δέκα ετών (υπάρχει αυτή η «συνήθεια» στην Γκόμπε). Και αυτή; Τι έκανε; 

Έφυγε τρέχοντας. Κυριολεκτικά. Μακριά. Από το σπίτι της, το χωριό της, την Γκόμπε. Το έπος ενός κοριτσιού δέκα ετών. Μετά από απίστευτη περιπλάνηση και ταλαιπωρία  βρήκε καταφύγιο σε ένα οικοτροφείο. Τη δέχτηκαν. Για λόγους ευνόητους δεν είναι γνωστό το πού και πώς. Έμεινε εκεί. Συνέχισε το σχολείο. Όλα πλέον, τηρουμένων των αναλογιών, ήταν πιο εύκολα.  

Η μικρούλα από το ξεχασμένο χωριό της Νιγηρίας, που θα την πάντρευαν στα δέκα, έγινε δικηγόρος με διεθνή αναγνώριση και υπερασπίζεται τις ανυπεράσπιστες. Το κύρος της Χάουα Ιμπραΐμ είναι τέτοιο, ώστε οι κυβερνήσεις ορισμένων κρατών της Αφρικής αρνούνται, πλέον, να υπογράψουν τέτοιες καταδίκες σε θάνατο.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τίμησε τη Χάουα Ιμπραΐμ το 2005 με το «Βραβείο Ζαχάρωφ για την Ελευθερία της  Έκφρασης»· τίμησε τη δράση και το πάθος της για την προστασία των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων ιδίως των γυναικών στη βόρεια Νιγηρία. Το Βραβείο μοιράστηκε στα τρία. Τιμήθηκαν επίσης μαζί της, οι  Κουβανές «Κυρίες στα Λευκά» και η διεθνής οργάνωση «Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα».

Αντί επιλόγου. Αν πρέπει με μια φράση να χαρακτηρίσω τη Χάουα Ιμπραΐμ θα επέλεγα την ακόλουθη: η φωνή αυτών που δεν έχουν φωνή.  

*Από την ομιλία που έκανε η Χάουα Ιμπραΐμ στο Ευρωπαϊκό  Κοινοβούλιο, στο Στρασβούργο, κατά την απονομή του Βραβείου Ζαχάρωρ 2005