Η φίλη της την πήρε τηλέφωνο κλαίγοντας με λυγμούς. Δεν μπορούσε να μιλήσει. Της πήρε πολλή ώρα να καταφέρει να περιγράψει τι της είχε συμβεί. Είχε μπει στο γραφείο του υφυπουργού για μία υπηρεσιακή συνάντηση. Εκείνος έκλεισε την πόρτα και κατέβασε το παντελόνι του. Εν ψυχρώ. Την κυρίεψε ένα ανίκητο αίσθημα φόβου, απόλυτη ανικανότητα να κουνηθεί ή να μιλήσει. Δεν έκανε τίποτα. Ούτε μίλησε, ούτε φώναξε, ούτε κάλεσε σε βοήθεια. Εκείνος, αφού είδε ότι δεν ανταποκρίνεται, αυτοϊκανοποιήθηκε μπροστά της, σκουπίστηκε, χαλάρωσε. Εκείνη έφυγε τρέχοντας και κλαίγοντας. Βιασμός. Στο τηλέφωνο έτρεμε. Είπε την ιστορία μόνο σε εκείνη, περίμενε να ηρεμήσει, γύρισε στο σπίτι και στην οικογένειά της, δεν συζητούσε με κανέναν γι αυτό. Έκανε μέρες να συνέλθει αλλά η ζωή συνεχίστηκε. Δεν είπε τίποτα.
Χρόνια μετά, ο άνδρας αυτός παραμένει στο προσκήνιο. Έχει άποψη, καλείται σε εκπομπές, αρθρογραφεί, κάποιοι τον ακούν, τον σέβονται, τον θεωρούν σοβαρό. Δεν φοβάται. Εκείνη τον βλέπει περιστασιακά, σε πολιτικές και άλλες εκδηλώσεις. Βιαστής. Αλλά μόνο εκείνη και η φίλη της το ξέρουν.
Σκηνή δεύτερη
Ο νεαρός Γραμματέας της έστελνε sms κατά τη διάρκεια των συσκέψεων, περνούσε από το γραφείο της κάθε τρεις και λίγο, της έκανε συνεχώς σχόλια για το ντύσιμό της. Όταν την κόλλησε στον τοίχο και προσπάθησε να τη φιλήσει, εκείνη τον απώθησε με βία και έφυγε. Ταράχτηκε αλλά ηρέμησε γρήγορα. Ήξερε ότι αυτά συμβαίνουν. Την πρώτη φορά που άκουσε παρόμοια ιστορία, το περιστατικό αφορούσε μία συμφοιτήτριά της που είχε πάει να ζητήσει βοήθεια από έναν ανερχόμενο πολιτικό για την πτυχιακή της εργασία. Εκείνος, έμαθε αργότερα, συνήθιζε να βοηθάει φοιτήτριες με ανταλλάγματα. Ανήλθε στο κόμμα και μία δεκαπενταετία αργότερα κατέλαβε ένα από τα ανώτατα αξιώματα της χώρας του. Δημόσια αναγνώριση. Ιδιωτική σκοτεινή ανάμνηση.
Την πρώτη φορά που της συνέβη ήταν στην πρώτη της δουλειά. Ο ιδρυτής της εταιρείας, ένας άνδρας ελάχιστα μεγαλύτερός της, με σπουδαίο μυαλό και πραγματικό όραμα για το αντικείμενο της δουλειάς του, την κυνηγούσε ανηλεώς. Ένιωσε ανήμπορη, άρχισε να μην κοιμάται τη νύχτα, να έχει πόνους στο στομάχι − τελικά παραιτήθηκε από μία δουλειά που της άρεσε. Εκείνος της άφηνε μηνύματα στον τηλεφωνητή της, την απείλησε ότι δεν θα ξαναβρεί δουλειά πουθενά αλλού, ότι θα της χαράξει το αυτοκίνητο. Πήγε σε δικηγόρο. Της είπε ότι, αν θέλει, μπορεί να το προχωρήσει −είχε ηχογραφημένα μηνύματα− αλλά θα ήταν χρονοβόρο και, ήθελε να ξεκινήσει έτσι την καριέρα της; Όχι, βρήκε αλλού δουλειά.
Σκηνή τέταρτη
Βρέθηκε στο αυτοκίνητο του γενικού διευθυντή μίας εταιρείας που ήταν πελάτης του δικού της εργοδότη − μία σχετικά μεγάλης, τότε, επιχείρησης με σημαντικούς πελάτες από κάθε οικονομική δραστηριότητα. Ενός κυρίου που της έριχνε τουλάχιστον τριάντα χρόνια και που ήταν γνωστό στέλεχος του κλάδου του. Δεν θυμάται τι της είπε, θυμάται όμως πολύ καλά ότι στη διαδρομή άπλωσε το χέρι του πάνω στον μηρό της, ψηλά, κι εκείνη πάγωσε. Θυμάται ότι εκείνη δεν ήξερε τι να πει − ίσως χαμογέλασε αμήχανα, ίσως προσπάθησε να αλλάξει την κουβέντα. Θυμάται ότι στη συνάντηση που ακολούθησε δεν μίλησε πολύ − εξάλλου ήταν η μικρότερη και η πιο καινούρια της επαγγελματικής παρέας.
Πολλά χρόνια μετά ξανάκουσε γι' αυτόν τον κύριο με αφορμή μεγάλη δικαστική περιπέτεια από αυτές που προβάλλονται στις εφημερίδες. Θυμήθηκε την ιστορία. Σκέφτηκε πάλι πόσο αδύναμη είχε αισθανθεί, πόσο βιασμένη, αλλά και ότι τελικά συνέχισε τη δουλειά σαν να μην είχε συμβεί τίποτα.
Εκείνος ήταν μεγαλοστέλεχος, εκείνη απλή υπάλληλος. Επέμενε να βγουν μαζί κι εκείνη δεν ήξερε πώς να το διαχειριστεί. Φοβόταν − αν εκείνος ήθελε, μπορούσε από τη μία μέρα στην άλλη να την απολύσει. Της τραγουδούσε στο γραφείο, της αγόραζε δώρα, μέχρι και εσώρουχα. Κάποια στιγμή δέχτηκε, μετά από πολλή πίεση και με φόβο, να βγει μαζί του. Την πήγε σε ένα πολύ καλό εστιατόριο, της είπε αυτά που περίμενε ότι θα της έλεγε, εκείνη του ξεκαθάρισε ότι δεν ενδιαφέρεται. Πριν την αφήσει σπίτι της, σταμάτησε το αυτοκίνητο στην άκρη της λεωφόρου, τη φίλησε στο στόμα και της είπε ότι ήθελε να την παντρευτεί. Μετά εκείνη δεν ήξερε τι να κάνει στο γραφείο. Αλλά σιγά σιγά η ιστορία ξεχάστηκε, οι άνθρωποι άλλαξαν δουλειές, απομακρύνθηκαν. Δεν της δημιούργησε ποτέ πρόβλημα στη δουλειά της αλλά εκείνη δεν έπαψε για πολύ καιρό να σκέφτεται − κι αν ήταν λάθος που είχε υποκύψει στη μία και μόνη έξοδο;
Σκηνή έκτη
Η θέση απαιτούσε άμεση επαφή με τους πελάτες της σχετικά μικρής αλλά ανερχόμενης εταιρείας, κι εκείνη για τη συνέντευξη φόρεσε ένα σεμνό ταγέρ, με το σακάκι κλειστό κι από μέσα ένα μπλουζάκι με δαντέλα. «Έχεις ωραίο στήθος» της είπε κάποια στιγμή στη διάρκεια της συνέντευξης. Εκείνη ήθελε πολύ αυτή τη δουλειά, ήταν σημαντική αναβάθμιση, το αντικείμενο ήταν καινούριο στην αγορά και πολύ ενδιαφέρον και, τέλος πάντων, νόμιζε ότι ήξερε να το διαχειριστεί. Και πράγματι, τα επόμενα χρόνια το διαχειρίστηκε όταν τη ρωτούσε τι χρώμα εσώρουχα φοράει, όταν της έλεγε ότι ήθελε να της πιάσει το στήθος, όταν τη ρωτούσε για τη σεξουαλική της ζωή, όταν της έλεγε ότι του σηκωνόταν όταν την έβλεπε, όταν τη φίλησε στο λαιμό. Έκανε τα στραβά μάτια, το έπαιζε άνετη, συνέχιζε τη δουλειά της... Κι όταν τελικά της έπιασε το στήθος, αφού και οι δύο είχαν αλλάξει δουλειές −πριν η εταιρεία κλείσει με την κρίση− και συναντήθηκαν τυχαία σε ένα ασανσέρ, το διαχειρίστηκε: γέλασε ή έκανε ένα χαλαρό σχόλιο ή του είπε ότι τη φέρνει σε δύσκολη θέση, και τράβηξαν ο καθένας τον δρόμο του.
Όλες αυτές είναι αληθινές ιστορίες, της συναδέλφου, της συμφοιτήτριας, της μητέρας, της κόρης, της αναγνώστριας, της γυναίκας της διπλανής πόρτας. Η σεξουαλική παρενόχληση είναι φαινόμενο πολύ πιο συχνό από όσο νομίζουμε. Αν και σε καμία περίπτωση δεν αφορά όλους τους άνδρες, αφορά πολλούς που επειδή, λόγω θέσης, έχουν λιγότερη ή περισσότερη εξουσία επάνω σε γυναίκες, θεωρούν ότι αυτό τους δίνει δικαιώματα στα σώματά τους κι αισθάνονται σίγουροι ότι θα μείνουν ατιμώρητοι. Τηρουμένων των αναλογιών, δεν διαφέρει πολύ η νοοτροπία τους αυτή από εκείνη των ανδρών που θεωρούν ότι η τιμή της οικογένειάς τους εξαρτάται από την παρθενιά και τη σεμνότητα της κόρης ή της αδελφής τους.
Πίσω από κλειστές πόρτες, σε επαγγελματικούς χώρους, σε γραφεία, σε πανεπιστήμια, γυναίκες σε όλον τον κόσμο υφίστανται σιωπηλά αυτή την κατάσταση: Σύμφωνα με την Wikipedia, πάνω από το 90% των εγκλημάτων σεξουαλικού τύπου δεν καταγγέλλονται ποτέ. Επειδή ντρέπονται, επειδή φοβούνται, επειδή η κοινωνία πολύ συχνά κατηγορεί το θύμα (*) γι' αυτό που της έχει συμβεί, οι γυναίκες σιωπούν.
Η ανοχή πρέπει να σταματήσει αλλά δεν αρκούν οι νόμοι (που στις δυτικές κοινωνίες υπάρχουν) – είναι σημαντικό να αλλάξουν οι νοοτροπίες. Σ’ αυτό μπορούν να πρωτοστατήσουν οι άνδρες, πλειονότητα των ανδρών που δεν συμπεριφέρονται έτσι, που σέβονται τις συντρόφους τους και όλες τις γυναίκες. Για αρχή, όσοι (και όσες) είναι μάρτυρες «εξομολογήσεων» όπως του Τραμπ και παρόμοιων περιστατικών, αντί να χασκογελούν και να συγχαίρουν τον δράστη όπως κάνουν όλοι (**) στην επίμαχη κασέτα που δημοσιοποιήθηκε προ δεκαημέρου, μπορούν να αποκαλούν αυτό που γίνεται με το όνομά του −σεξουαλική παρενόχληση, βιασμό− και να επαναφέρουν στην τάξη τον δράστη. Name and shame.
Μέχρι να αλλάξουν τα πράγματα όμως, τραυματισμένες ψυχικά, αν όχι και σωματικά, τα θύματα θα εξακολουθούν να αφήνουν την επώδυνη εμπειρία πίσω τους και να προχωρούν τη ζωή τους. Να μαθαίνουν να ζουν με αυτήν και να το διαχειρίζονται.
*Πρόσφατα για παράδειγμα, o κατηγορούμενος για βιασμό ποδοσφαιριστής της Chesterfield, Chad Evans, ενώ παραδέχθηκε ότι δεν γνώριζε την καταγγέλλουσα, ότι είχε πει ψέματα στην υποδοχή του ξενοδοχείου για να του δώσουν κλειδί του δωματίου της και ότι το έσκασε από την έξοδο κινδύνου, αθωώθηκε, καθώς το δικαστήριο δέχθηκε τις μαρτυρίες δύο πρώην συντρόφων της γυναίκας αναφορικά με τις σεξουαλικές της συνήθειες που συνηγορούσαν στο ότι «τα ’θελε ο κώλος της»! Η καταγγέλλουσα ήταν μεθυσμένη και το δικαστήριο δέχτηκε ότι δεν είχε συναινέσει. Το όνομά της παρανόμως δημοσιοποιήθηκε από κάποια ΜΜΕ και δεκάδες χρήστες έσταξαν χολή εναντίον της στα social media. Όπως τους είχε δημοσίως τάξει πριν από τη δίκη, οι δύο μάρτυρες έλαβαν 50.000 λίρες από τον κατηγορούμενο για τις καλές υπηρεσίες τους.
**Ο παρουσιαστής της εκπομπής Billy Bush, που μετά τη δημοσιοποίηση του βίντεο τέθηκε σε διαθεσιμότητα από το NBC, όχι μόνο δεν ενοχλείται αλλά και συμμετέχει στο «αστείο» και δείχνει να θεωρεί αποδεκτή τη συμπεριφορά που περιγράφει ο Ντόναλτ Τραμπ.
11°
