Εκπαίδευση, όπως παίδεμα

Η εκπαίδευση είναι παίδεμα. Θέλει αφοσίωση και συνεχή προσπάθεια. Ξενύχτι. Η εκπαίδευση σε υψηλό επίπεδο θέλει και ταλέντο και ιδιαίτερες πνευματικές ικανότητες. Δεν μπορεί ο καθένας να γίνει γιατρός ή μηχανολόγος, πράγμα που εδώ στην Ελλάδα το αμφισβητούμε. Όλοι και όλες μπορούν, αρκεί να αλλάξει το σύστημα... Να γίνει φιλολαϊκό.

Εμείς οι δάσκαλοι, όλοι με υψηλές δόσεις ναρκισσισμού, νομίζουμε πως αν τα πούμε σωστά και όμορφα οι μαθητές τα κατάλαβαν, τα έμαθαν και μπορούν προχωρήσουν παρακάτω. Αρκεί να διαθέτουν ένα μέσης γλωσσικής και μαθηματικολογικής ευφυΐας επίπεδο. Οι γονείς τους πάλι πιστεύουν ότι, αν τα παιδιά τους δεν μαθαίνουν, φταίει ο δάσκαλος που δεν τα εξηγεί σωστά και τρέχουν στα φροντιστήρια και τα βοηθήματα. Η πολιτική νομενκλατούρα διατείνεται ότι φταίει τα σύστημα των άλλων και όταν η δική της κάστα έρθει στην εξουσία θα τα αλλάξει όλα προς το καλύτερο. Όλοι μαζί συμφωνούν ότι τα παιδιά μας κουράζονται υπερβολικά, κουβαλάνε την ασήκωτη τσάντα, η ύλη είναι μεγάλη και οι εξετάσεις εξοντωτικές. Γιατί μπορείς να μάθεις μόνο αν σου σερβίρουν τη γνώση ως παιχνίδι, δηλαδή αν σε εξαπατήσουν.

Εδώ να θυμίσουμε ότι όλες οι απόπειρες να κάνουμε εκπαίδευση σε χαλαρό στιλ και έξω από την τάξη, με προγράμματα, εργασίες, project, ευέλικτες ζώνες, λίγα πράγματα πέτυχαν. Γρήγορα μετατράπηκαν σε βαρετές χαοτικές διαδικασίες ή σε παιδικές χαρές και διευθετήσεις ωραρίου. Γιατί; Διότι κανένας, ούτε ο δάσκαλος ούτε οι μαθητές πίστεψαν ποτέ ότι με αυτό τον τρόπο θα παραχθεί ουσιαστική γνώση. Γιατί ο τρόπος αυτός θέλει ακόμα μεγαλύτερη σοβαρότητα και προσπάθεια για να δώσει αποτελέσματα. 

Όλες οι εγχώριες θεωρίες αντιλαμβάνονται τα παιδιά και κυρίως τους εφήβους ως άβουλα όντα που οι ενήλικες μπορούν να τα χειραγωγήσουν προς τη «σωστή» κατεύθυνση. Για τη σχολική αποτυχία ευθύνονται όλοι οι άλλοι εκτός από τα ίδια τα υποκείμενα της εκπαίδευσης, τους μαθητές και τις μαθήτριες. Οι οποίοι μέσα από πολύπλοκες διαδικασίες που εξελίσσονται καθημερινά στις ψυχές και τα μυαλά τους επιλέγουν ή δεν επιλέγουν, μπορούν ή δεν μπορούν να μάθουν κάτι. Το σχολείο δεν μπορεί, αλλά και δεν θέλει, να μάθει το είδος της ευφυΐας που διαθέτει το κάθε παιδί (υπάρχουν 7 κατά Η. Gardner) και να το αξιοποιήσει. Όχι πως θα μπορούσε άλλωστε, ακόμα και αν το μάθαινε.  

Η υπόθεση εκπαίδευση είναι κυρίως προσωπική υπόθεση. Η διδασκαλία, τα πολυμέσα, το σχολικό εγχειρίδιο είναι αφορμές για να βυθιστεί ο μαθητής στην άβυσσο της γνώσης και να βρει τα δικά του μονοπάτια στην κατεύθυνση που αυτός επιθυμεί και κυρίως μπορεί. Κάποιες και κάποιοι δεν θα μάθουν ποτέ τίποτα ιδιαίτερο και δεν φταίει μόνο το σύστημα που δεν ανακάλυψε τις ιδιαίτερες ικανότητές τους. Μπορεί και να μην είχαν. Μπορούν να γίνουν θαυμάσιοι γονείς ή πολύ καλοί οδηγοί λεωφορείου.

Η ελληνική εκπαίδευση μπορεί να έχει προβλήματα, δομής, εγκαταστάσεων, προσωπικού, βοηθημάτων κ.λπ. Σε όλες τις χώρες της Ευρώπης η κατάσταση είναι πάνω κάτω η ίδια, για να μη νομίζουμε ότι τα παιδιά μας βαρύνονται με υπερβολικά πολλά πράγματα. Αν υπάρχει όμως ένα που τη χαρακτηρίζει είναι η έλλειψη σοβαρής αξιολόγησης. Αυτή είναι η βόμβα που μας έχει τσακίσει τα θεμέλια. Το σοβαρότερο και ωφελιμότερο στάδιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι η στιγμή που ο μαθητής βρίσκεται μπροστά σε μια λευκή κόλλα χαρτί και ένα χρονόμετρο και πρέπει να αποδείξει τι έμαθε. Όχι στο δάσκαλο. Στον εαυτό του. Να αναπτύξει τις ιδέες του με τη βοήθεια του γραπτού λόγου, να σκεφτεί, να θυμηθεί, να επινοήσει, να λύσει, να εκνευριστεί, να κυριαρχήσει, αλλού να πετύχει αλλού να αποτύχει, να μάθει, όχι απλά το αντικείμενο, αλλά τον εαυτό του.

Στη χώρα που μισεί την αυτογνωσία, στη χώρα που μισεί την κάθε είδους αξιολόγηση, παλεύουμε χρόνια τώρα να εξευτελίσουμε κάθε είδος εξέτασης. Ακόμα και την εξέταση οδήγησης αυτοκινήτου. Στο σχολείο το έχουμε καταφέρει σε μεγάλο βαθμό. Οι πανελλαδικές μόνο μας αντιστέκονται, αλλά πού θα πάει, κάποια στιγμή θα τελειώσουν και αυτές. Η κατάργηση της μελέτης, η ακύρωση της προσπάθειας, η υποβάθμιση της προσωπικής ευθύνης είναι στόχος μεγάλου μέρους της κοινωνίας, που βρήκε επιτέλους τους κατάλληλους κυβερνήτες για να τις νομοθετήσουν.