Τασλίμα Νασρίν, η Ασιάτισσα κόρη του Βολταίρου

Η Τασλίµα Νασρίν από  το Μπανγκλαντές. 

Συγγραφέας και πολλά άλλα. Πάνω απ’ όλα, όµως, µια φωνή θαρραλέα. Απίστευτα θαρραλέα. Μια φωνή που ασκεί δριµεία κριτική στο Ισλάµ και τον ισλαµικό φονταµενταλισµό. Φυσικά, οι ισλαµοφασίστες την έχουν στοχοποιήσει. Φυσικά, το ιερατείο µε φετφάδες ζητά τον θάνατό της. Εκείνη όµως; Απτόητη. Ανεµίζει τη σηµαία της ελευθερίας της έκφρασης, της ισότητας των δύο φύλων, της κριτικής. Και  τους  τρελαίνει.

Θα προσπαθήσω να σας συστήσω τη συγγραφέα Τασλίµα Νασρίν παραθέτοντας σε συνοπτική µορφή δύο από τις ισχυρές της πεποιθήσεις που την προσδιορίζουν απολύτως. Πιο τολµηρή δεν γίνεται. Εχουµε και λέµε, λοιπόν. Πρώτον, δεν πιστεύει στις προσευχές (αν αντιλαµβάνεστε τι θέλω να πω), αλλά στην εργασία και την κριτική σκέψη. Δεύτερον, δεν διαχωρίζει το Ισλάµ από τους ισλαµιστές φονταµενταλιστές, αφού (όπως εµφατικά τονίζει) αυτή η θρησκεία έτσι κι αλλιώς, και χωρίς τους ισλαµιστές, συνθλίβει τις γυναίκες και αντιστρατεύεται τη  δηµοκρατία. 

Τασλίµα Νασρίν. Είναι υπέρµαχος των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και της εκκοσµικευµένης κοινωνίας. Είναι υπέρµαχος, δηλαδή, της εκκοσµίκευσης του µουσουλµανικού κόσµου. Τόσο απλά και ξεκάθαρα. Σαν να λέµε: Διαφωτισµός. Είναι  υπέρµαχος των δηµοκρατικών κατακτήσεων και των ελευθεριών που εµείς τις θεωρούµε δεδοµένες και αυτονόητες (να δω για πόσο ακόµη...) στις δυτικές κοινωνίες. Όµως τέτοιες απόψεις και σε τέτοιες περιοχές του κόσµου, όπως το Μπανγκλαντές, δεν είναι παίξε γέλασε. Έχουν συνέπειες που σηµάδεψαντη ζωή της. Πάλι καλά ότι έχει γλιτώσει τη δολοφονία. Οκτώ συνολικά οι φετφάδες εναντίον της.  

Η συνεχής εξορία της Τασλίµα Νασρίν. Ή, ορθότερα, η µία εξορία πάνω στην άλλη. Έτσι προχωρά ο βίος της. Υποχρεώνεται να αλλάζει τόπους. Πλην όµως δεν αλλάζει τις απόψεις της, δεν στρογγυλεύει την κριτική. Καθόλου.

Η Τασλίµα Νασρίν γεννήθηκε το 1962 στο Μπανγκλαντές (τότε Ανατολικό Πακιστάν). Σπούδασε Ιατρική. Λίγα χρόνια, όµως, εργάστηκε ως γιατρός. Ο δρόµος της ήταν το γράψιµο. Συγγραφέας τριάντα βιβλίων έως τώρα. Και πολυµεταφρασµένη.

Με τα µυθιστορήµατα, τα κριτικά δοκίµα, τη µαχητική αρθρογραφία θίγει ιερά και όσια. Με τις δηµόσιες παρεµβάσεις της –ιδίως τις καταγγελίες της για όσα υφίστανται οι γυναίκες στο Μπανγκλαντές και γενικότερα στον ισλαµικό κόσµο– προκαλεί µόνιµο αφηνιασµό στους εξτρεµιστές και λοιπούς φανατικούς. Κόλαση. Επιθέσεις. Απειλές κατά της ζωής της. Κάψιµο των βιβλίων της. «Θα σε κάψουµε και εσένα». 

Και αρχίζει η αλυσσίδα της εξορίας, ενώ παράλληλα τα διεθνή µέσα ενηµέρωσης ανακαλύπτουν την «καταδιωκόµενη συγγραφέα». Τα φώτα πέφτουν πάνω της, δηλαδή φωτίζουν την  εξορία της.

1994. Η Τασλίµα Ναρσίν αναγκάζεται να εγκαταλείψει το Μπανγκλαντές, τη χώρα της. Καταφεύγει στην Ινδία, πρώτα στην Καλκούτα, µετά στο Νέο Δελχί, αλλά και εκεί πάλι απειλές, µία από τα ίδια. Φεύγει. Βρίσκει καταφύγιο στην Ευρώπη, µένει ένα διάστηµα στη Γαλλία, κατόπιν στη Σουηδία (όπου της χορηγείται η υπηκοότητα). Επιστρέφει στην Ινδία, ξανά απειλές θανάτου, τώρα από «παράρτηµα» της γνωστής ανθρωπιστικής οργάνωσης Αλ-Κάιντα. Φεύγει πάλι, οριστικά. Από το 2015, έχει εγκατασταθεί στις Ηνωµένες Πολιτείες.

1994. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απονέµει στην Τασλίµα Νασρίν το Βραβείο Ζαχάρωφ για την ελευθερία της έκφρασης, αναγνωρίζοντας τον σηµαντικό αγώνα της εναντίον του θρησκευτικού εξτρεµισµού. Το Βραβείο Ζαχάρωφ (και άλλες διεθνείς διακρίσεις που θα ακολουθήσουν) αποτελεί βέβαια κάποια οµπρέλα προστασίας. Θα συµπληρώσω όµως ότι όσο  σηµαντικός είναι ο αγώνας της άλλο τόσο είναι και µοναχικός.

Δεκαεννέα χρόνια αργότερα, το 2013. Βρίσκοµαι στο Στρασβούργο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τιµά µε το Βραβείο Ζαχάρωφ τη Μαλάλα Γιουσαφσάι, την Πακιστανή έφηβη, διεθνώς γνωστή πλέον, που την τραυµάτισαν βαρύτατα οι Ταλιµπάν, επειδή µάχεται για να µπορούν τα κορίτσια να πηγαίνουν  στο σχολείο. Η Μαλάλα έγινε σύµβολο. Σωστά. Θα σηµειώσω, όµως, ότι αυτή η κοπέλα µε τη συµπεριφορά και την  εµφάνισή της –µονίµως  µαντηλοδεµένη– προβάλλει έντονα ότι  είναι πιστή µουσουλµάνα. Ακόµη και την οµιλία της, παραλαµβάνοντας το Βραβείο, την ξεκίνησε µε τη φράση «στο όνοµα του ελεήµονα και φιλεύσπλαχνου Αλλάχ».

Τότε, το 2013, στο Στρασβούργο, ανάµεσα στους επίσηµους προσκεκληµένους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ήταν και η Τασλίµα Νασρίν. Δεν ξεχνώ  το σχόλιό  της  για τη Μαλάλα, σε ερώτηση που της έκαναν δηµοσιογράφοι· σχόλιο διακριτικό  αλλά σαφέστατο. Το παραθέτω:

«Τη Μαλάλα τη θαυµάζω και τη σέβοµαι για τη δράση της. Όµως η Μαλάλα εκθειάζει το Ισλάµ και αυτό υπονοµεύει τον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώµατα. Με ανησυχεί η στάση  της. Θέλω να πιστεύω πως γρήγορα θα καταλάβει ότι δεν µπορεί  να ζει µε ισλαµικά παραµύθια».

Κάποιοι  έχουν χαρακτηρίσει την Τασλίµα Νασρίν ως την πιο  θαρραλέα εν ζωή γυναίκα. Ίσως. Αλλά καλύτερα να µη διαχωρίζουµε τους άνδρες από τις γυναίκες, τουλάχιστον σε τέτοια θέµατα. Εξάλλου, εξ όσων γνωρίζω, δεν υπάρχει «ανδρόµετρο» και «γυναικόµετρο» θάρρους. Το σίγουρο πάντως είναι ότι η Τασλίµα Νασρίν, που γεννήθηκε στο Μπανγκλαντές, είναι η Ασιάτισσα  κόρη του  Βολταίρου.